Józef Mehoffer

	Józef Mehoffer
	Józef Mehoffer
	; Stanisław Wyspiański, Portret Józefa Mehoffera, 1898
Imię i nazwisko	Józef Edler von Mehoffer
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1869 ; Ropczyce
Data i miejsce śmierci	8 lipca 1946 ; Wadowice
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	secesja
Muzeum artysty	Dom Józefa Mehoffera
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Józef Mehoffer (ur. 19 marca 1869 w Ropczycach, zm. 8 lipca 1946 w Wadowicach) – polski malarz, witrażysta, grafik, jeden z najbardziej wyrazistych przedstawicieli Młodej Polski.

Muzeum Józefa Mehoffera w Krakowie

Polski pawilon na Wystawie Światowej w Paryżu w 1925 gdzie zaprezentowano dwa witraże wawelskie Józefa Mehoffera

Józef Mehoffer na ławeczce w Turku

Grobowiec Józefa Mehoffera na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

ŻyciorysEdytuj

Pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackich urzędników. Jego dziadek Joseph Edler von Mehoffer (ur. 1786 w Brnie) – publicysta, pisarz i galicyjski c.k. urzędnik – był synem nobilitowanego na Morawach Ignaza Edlera von Mehoffera (1747–1807) i Marie Rosalie Hauer^[1], który osiadł w Galicji około 1808 roku. Ojciec Wilhelm był radcą Sądu Krajowego. Po uzyskaniu autonomii przez Galicję w obrębie monarchii austro-węgierskiej w 1867 r. odrodził się powiat ropczycki. Pierwszym starostą został właśnie Wilhelm Mehoffer, a później sprawował funkcje prezesa Sądu Powiatowego. Gmach obecnego sądu to w dużej mierze dzieło ojca przyszłego malarza. Matka, Aldona z Polikowskich zajmowała się wychowaniem pięciu synów, trzech starszych od Józefa tj. Eugeniusza, Alfreda, Wiktora oraz najmłodszego Wilhelma. Ojciec zmarł wcześnie, bo w 1873 r., kiedy Józef miał zaledwie 4 lata.

Józef Mehoffer był uczniem Jana Matejki, dzięki któremu poznał Zygmunta Pusłowskiego. Ten znany mecenas artystów wspierał Mehoffera, gościł go w swoim pałacu w Czarkowach, cenionym "salonie artystyczno-politycznym", w którym bywało wielu artystów: Matejko, Boznańska, Malczewski, Rostworowski, Puszet, Morstin. Pusłowski ufundował Mehofferowi paryskie stypendium, a lata później, w 1913, Józef Mehoffer uwiecznił pałac Pusłowskich na rysunku^[2]. Studiował w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, (od 1905 r. profesor tej uczelni, a później rektor), oraz na uczelniach wiedeńskich (Uniwersytet i Akademia) oraz paryskich (Academie Colarossi i École des Beaux-Arts).

Józef Mehoffer był żonaty z Jadwigą Janakowską, miał syna Zbigniewa (1900–1985). Zmarł na gruźlicę 8 lipca 1946 r. w Wadowicach i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera PAS 31-zach-5)^[3].

W domu Józefa Mehoffera w Krakowie przy ulicy Krupniczej 26 powstało muzeum poświęcone artyście.

TwórczośćEdytuj

Uprawiał grafikę artystyczną, akwafortę, akwatintę, autolitografię, malarstwo sztalugowe, portret kredkowy. Oddzielny, znaczący dział twórczości Mehoffera, to grafika użytkowa. Uznawany za mistrza secesyjnej dekoracyjności, tworzył wiele grafik książkowych: projektów okładek, kart tytułowych, ornamentów, winiet, inicjałów, bordiur, ekslibrisów, zdobników itp. Projektował też afisze, arkusze akcji, znaki towarowe, banknoty.

Tworzył wiele portretów osób, wizerunków postaci z naciskiem na ukazanie ich strojów (także historycznych), oraz dziewięć cykli tematycznych poświęconych tańcowi.

Był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Do jego uczniów należeli m.in. Kasper Pochwalski, Erwin Czerwenka, Zdzisław Eichler, Ludwik Konarzewski, Henryk Policht, Adam Bunsch, Jan Marcin Szancer.

Ważniejsze dokonaniaEdytuj

Współpraca (razem ze Stanisławem Wyspiańskim) przy realizacji polichromii Jana Matejki w kościele Mariackim w Krakowie
Polichromia skarbca wawelskiego (razem z Janem Talagą)
Polichromia sklepienia katedry ormiańskiej we Lwowie
Zrealizowany projekt witraży Katedry Łacińskiej we Lwowie
Polichromia i projekty witraży kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Turku
Projekty witraży kościoła Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie
Wiele kościelnych witraży, m.in. w katedrze wawelskiej. Zwycięzca konkursu na projekt witrażu w katedrze św. Mikołaja we Fryburgu (Szwajcaria)
Projekt witraży w budynku Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa przy ul. Szpitalnej 13–15
Projekt banknotu 100 złotych, który wszedł do obiegu 02 czerwca 1932 r.^[4]
Liczne obrazy, m.in.:
- Plac Pigalle w Paryżu, 1894, Muzeum Narodowe w Poznaniu
- Wisła pod Niepołomicami, 1894, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie
- Autoportret, 1897, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Rynek krakowski, 1903, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Dziwny ogród, 1903, Muzeum Narodowe w Warszawie
- W letnim mieszkaniu, 1904, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Meduza, 1904, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, oddział Kamienica Hipolitów w Krakowie
- Portret żony (W laurowej sali), 1909, Muzeum Śląskie w Katowicach
- Portret żony artysty z pegazem, 1913, Muzeum Sztuki w Łodzi
- Czerwona parasolka, 1917, Muzeum Narodowe w Krakowie^[5];

GaleriaEdytuj

Dziwny ogród z 1903 roku. Muzeum Narodowe w Warszawie
Portret żony (W letnim mieszkaniu) z 1904 roku. Muzeum Narodowe w Krakowie
W laurowej sali z 1909. Muzeum Śląskie w Katowicach
Słońce majowe z 1911 roku. Muzeum Narodowe w Warszawie
Trzej aniołowie z 1901 roku. Muzeum Narodowe w Warszawie
Witraż Vita somnium breve. Muzeum Narodowe w Krakowie

OdznaczeniaEdytuj

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)^[6],
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[7],
Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[8].

PrzypisyEdytuj

↑ Isabel Roskau-Rydel, Niemiecko-austriackie rodziny urzędnicze w Galicji 1772–1918, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2011.
↑ A.A. Mieszczanek A.A., Przedwojenni., Warszawa 2020, s. 164 .
↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ Banknoty polskie. Niezwykła historia kraju i pieniądza 1929–1939. Część 16 – Wielki kryzys na świecie i w Polsce. Bezpłatny dodatek do „Gazety Wyborczej” przygotowany we współpracy z magazynem historycznym „Mówią Wieki”. Warszawa 2006
↑ Łukasz Gazur: Pod czerwoną parasolką. dziennikpolski24.pl, 2011-02-19. [dostęp 2011-02-24].
↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za wybitne zasługi na polu sztuki i propagandy polskiej za granicą”.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 19.
↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.

Zobacz teżEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

Józef Mehoffer – artykuł biograficzny na portalu Culture.pl
Józef Mehoffer – twórca wszechstronny – artykuł biograficzny i galeria na stronie Muzeum Narodowego w Krakowie
Twórczość Józefa Mehoffera – galeria prac na portalu pinakoteka.zaścianek.pl

[1] Isabel Roskau-Rydel, Niemiecko-austriackie rodziny urzędnicze w Galicji 1772–1918, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2011.

[2] A.A. Mieszczanek A.A., Przedwojenni., Warszawa 2020, s. 164 .

[3] Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2020-05-20] .

[4] Banknoty polskie. Niezwykła historia kraju i pieniądza 1929–1939. Część 16 – Wielki kryzys na świecie i w Polsce. Bezpłatny dodatek do „Gazety Wyborczej” przygotowany we współpracy z magazynem historycznym „Mówią Wieki”. Warszawa 2006

[5] Łukasz Gazur: Pod czerwoną parasolką. dziennikpolski24.pl, 2011-02-19. [dostęp 2011-02-24].

[6] M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za wybitne zasługi na polu sztuki i propagandy polskiej za granicą”.

[7] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 19.

[8] M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]