Józef Naronowicz-Naroński
Józef Naronowicz-Naroński (Naroński) (ur. ok. 1610 najprawdopodobniej w Narunach[1], zm. w kwietniu 1678 w Szczytnie[2]) – matematyk, geodeta, kartograf i architekt.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
Urodził się na Litwie, w rodzinie kalwińskiej.
Naroński kształcił się w Kiejdanach, Akademii Rakowskiej i przypuszczalnie w Lejdzie. Posiadał gruntowne wykształcenie z zakresu matematyki, geodezji i kartografii. Obok języka polskiego znał łacinę, francuski, flamandzki i słabo niemiecki.
Józef Naroński osiedlił się na terenie Prus Książęcych po edykcie sejmowym 1658 skazującym braci polskich na banicję. Głównym zleceniodawcą prac kartograficznych Narońskiemu był elektor Fryderyk Wilhelm. Naronowicz-Naroński nosił tytuł cywilnego inżyniera i geografa elektora. W pracach kartograficznych pomagał mu jego syn Jan Józef (zmarł 1672), a od 1672 Andrzej Woynowski. Naronowicz współpracował także, z Samuelem Suchodolcem (Suchodolskim), który później był właścicielem folwarku w Starej Różance. Józef Naronowicz-Naroński zmarł w kwietniu 1678 w Szczytnie. Pogrzebem Naronowicza zajął się Zbigniew Morsztyn z Rudówki. Józef Naronowicz-Naroński należał do najwybitniejszych braci polskich w Prusach.
Prace kartograficzne i inne edytuj
W pracach mierniczych Naronowicz posługiwał się astrolabium z podziałem na 360° oraz kwadrantem. Po raz pierwszy w Polsce zastosował triangulację jako osnowę pomiarów większych obszarów. Mapy wykonywał zwykle w skali 1 : 50 000. Fotokopie jego map znajdują się w Ośrodku Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Mapy te pozwalają na określenie zmian linii brzegowej jezior, będących skutkiem gospodarczej działalności człowieka (m.in. wykopanie kanałów, wykonanie nasypów kolejowych). Do najważniejszych prac inżynierskich Naronowicza-Narońskiego można zaliczyć:
- mapy dóbr Radziwiłłów.
- mapa Jeziora Drużno (maj 1659).
- mapy starostw i komornictw Prus Książęcych.
- mapy Zalewu Wiślanego i Zalewu Kurońskiego.
- projekt (1667) poprowadzenia kanałów łączących Wielkie Jeziora Mazurskie, a także łączących rzeki Dejmę i Pregołę z Niemnem.
- projekty budowy i przebudowy pałaców i zamków na terenie Prus Książęcych m.in. Pałacu w Prośnie.
Opracowania Narońskiego edytuj
- "Księgi nauk matematycznych", Tom I "Arithmetica practica", Tom II "Geometria albo rozmiar..", Tom III "Optica lubo perspectiva.."
- "Architektura militaris, to jest budownictwo wojenne".
- "Artilleria, to jest nauka o działach i o wszelkiej armacie strzelbowej".
Józef Naronowicz-Naroński był też autorem dwutomowego dzieła historycznego "Dowód prawdziwy Istoryi o najwyższej Monarchiej Scythiej Sarmacyi.."
Przypisy edytuj
- ↑ Naruny, [w:] Magda Osip-Pokrywka, Mirek Osip-Pokrywka, Polskie ślady na Litwie i Łotwie. Przewodnik historyczny, wyd. 1, Olszanica: BOSZ, 2016, s. 208, ISBN 978-83-7576-275-4.
- ↑ Stanisław Alexandrowicz, Pochodzenie Józefa Naronowicza-Narońskiego, twórcy topograficznej kartografii Litwy i Prus Wschodnich, "Acta Universitatis Nicolai Copernici". Nauki Humanistyczno-Społeczne. Bibliologia, 2000, T. 4, s. 62.
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Oracki "Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku L-Ż", Olsztyn, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1988, ISSN 0239-7854
- Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Olsztyn: Littera, 2005, ISBN 83-89775-03-4, OCLC 69292074.