Józef Rybicki

Józef Roman Rybicki, ps. „Andrzej” (ur. 18 grudnia 1901 w Kołomyi, zm. 9 maja 1986 w Warszawie) – polski filolog klasyczny, nauczyciel, oficer Armii Krajowej w stopniu kapitana, dowódca Kedywu Okręgu Warszawa, uczestnik powstania warszawskiego, członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, więzień polityczny okresu stalinowskiego w latach 1945–1954, działacz środowisk abstynenckich, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Józef Roman Rybicki Andrzej, Maciej
kapitan
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1901 Kołomyja
Data i miejsce śmierci	9 maja 1986 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1920 od 1939 do 1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Małopolskie Oddziały Armii Ochotniczej Służbie Zwycięstwu Polski Tajnej Organizacji Wojskowej AK Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj Wolność i Niezawisłość
Stanowiska	dowódca Kedywu Okręgu Warszawskiego AK
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa powstanie warszawskie, powstanie antykomunistyczne w Polsce 1944–1953
Odznaczenia

Kpt. Józef Rybicki „Andrzej” (z przodu po prawej) podczas powstania warszawskiego bezpośrednio po akcji opanowania kościoła św. Krzyża i Komendy Policji dnia 23 sierpnia, na terenie posesji Komendy Policji.

Grób Józefa Rybickiego na cmentarzu w Milanówku

Życiorys

Syn Olgi, z zawodu nauczycielki i Zygmunta (1863–1915) – sędziego. Młodszy brat Stanisława, prezydenta Częstochowy. Józef Rybicki we wczesnej młodości mieszkał w Brzeżanach, a później we Lwowie. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej jako żołnierz w Małopolskich Oddziałach Armii Ochotniczej. Ranny 16 sierpnia 1920 w bitwie pod Rakobutami.

2 lipca 1927 poślubił Stefanię Neuman. W tym samym roku ukończył filologię klasyczną na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, w latach 1928–1931 był tam asystentem, a w 1930 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy De Foricoeniorum Cochanovii fontibus antiquis. W latach 1931–1934 był nauczycielem w Państwowym Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie, 1934–1937 p.o. dyrektora Państwowego Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Nowogródku, 1937–1939 dyrektorem Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Bartosza Głowackiego w Tomaszowie Lubelskim.

II wojna światowa

Od 1939 działał w polskim podziemiu zbrojnym: najpierw w Służbie Zwycięstwu Polski, od lutego 1940 w Tajnej Organizacji Wojskowej, od marca 1943 w AK. Ranny w powstaniu warszawskim. W styczniu 1945 został mianowany, z przekroczeniem jednego stopnia, kapitanem czasu wojny.

Działalność powojenna

W 1945 był członkiem Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, a we wrześniu tego roku współzałożycielem zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Ratował wraz z innymi dokumenty Kedywu Okręgu Warszawa AK. Zostały one ukryte w 1945 pod Warszawą. Obecnie znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej i Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Aresztowany w grudniu 1945, skazany w lutym 1947 w procesie I Zarządu WiN.

Po wyjściu na wolność w 1954 mieszkał w Milanówku, następnie w Warszawie. W latach 1959–1971 pracował jako redaktor słowników i encyklopedii filologicznych w wydawnictwie Księgarnia św. Wojciecha w Poznaniu. W grudniu 1975 był sygnatariuszem Listu 59. We wrześniu 1976 był jednym z czternastu członków-założycieli Komitetu Obrony Robotników. W 1977 wszedł w skład Komisji Redakcyjnej KOR. Działał również w Komitecie Samoobrony Społecznej KOR. Od 1977 do 1978 należał do Rady Funduszu Samoobrony Społecznej. Na przełomie 1975 i 1976 jeden ze współtwórców Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. 18 września 1977 sygnatariusz Deklaracji Ruchu Demokratycznego.

W styczniu 1982 wysłał na adres gen. Wojciecha Jaruzelskiego tzw. List 7, zawierający protest przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego oraz żądanie wypuszczenia wszystkich internowanych i aresztowanych. Oprócz niego list podpisały osoby, które osobiście o to poprosił: ks. Jan Zieja, Marian Brandys, Zofia Kuratowska, Stanisław Broniewski, Daniel Olbrychski i Stefan Kieniewicz. 13 października 1983 był współautorem listu w obronie więzionych byłych członków KSS KOR: Jacka Kuronia, Adama Michnika, Zbigniewa Romaszewskiego, Henryka Wujca. W kwietniu 1984 był uczestnikiem rozmów przedstawicieli władz PRL i Episkopatu Polski w sprawie warunków zwolnienia więźniów politycznych. 12 lutego 1984 został sygnatariuszem wspólnego oświadczenia działaczy Karty 77, byłych członków KSS KOR i działaczy podziemia ws. przestrzegania praw człowieka i przeciw więzieniu działaczy opozycji w Polsce i Czechosłowacji.

Został pochowany na cmentarzu w Milanówku. Przemawiając podczas pogrzebu Stanisław Broniewski powiedział: Składamy dzisiaj do grobu sumienie Armii Krajowej.

W 2001 Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego opublikowały jego wspomnienia Notatki szefa warszawskiego Kedywu (II wydanie – 2003).

Odznaczenia i wyróżnienia

Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1938), Krzyżem Srebrnym Orderem Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych. 3 maja 1983 został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Pośmiertnie, postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 21 września 2006, „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w kraju”, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, który przekazany został 23 września tego roku, w czasie uroczystości z okazji 30. rocznicy powstania Komitetu Obrony Robotników.

Bibliografia

• Andrzej K. Kunert, Józef Roman Rybicki, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXXII, s. 308–311.