Józef Szajna
Józef Szajna (ur. 13 marca 1922 w Rzeszowie, zm. 24 czerwca 2008 w Warszawie) – malarz, scenograf, reżyser, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W czasie II wojny światowej więzień niemieckich obozów KL Auschwitz i Buchenwaldu.
| ||
_2.JPG)
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 13 marca 1922 Rzeszów | |
| Data i miejsce śmierci | 24 czerwca 2008 Warszawa | |
| Odznaczenia | ||
        
| ||
ŻyciorysEdytuj
Urodził się w spolonizowanej od kilku stuleci rodzinie włoskiego[1] lub niemieckiego[2] pochodzenia, jako jeden z trzech synów kolejowego maszynisty Juliana Szajny i jego żony Karoliny z Pieniążków.
W okresie okupacji niemieckiej był uczestnikiem ruchu oporu, działając w Związku Walki Zbrojnej. Aresztowany trafił do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, a później do Buchenwaldu, był więźniem Karnej Kompanii. Przeżycia obozowe znalazły swe odbicie w twórczości. Jego twórczość to technika malarska, połączona z asamblażem i kolażem, której treścią jest zagłada, zniszczenie, przemijanie.
Studiował w krakowskiej ASP, dyplom z grafiki otrzymując w 1952 roku, zaś dyplom ze scenografii w 1953 roku. W latach 1955–1966 był współzałożycielem, dyrektorem, dyrektorem artystycznym Teatru Ludowego w Krakowie, gdzie jego twórczość plastyczna w wyraźny sposób wpływała na kształt przedstawień (m.in. Rewizor M. Gogola, Księżniczka Turandot C. Gozziego, Myszy i ludzie według J. Steinbecka, Dziady A. Mickiewicza). Należał do PZPR[3]. W roku 1972 roku założył Warszawskie Centrum Sztuki „Studio”. Opracował scenografię i reżyserował wiele przedstawień teatralnych w kraju i za granicą. Jego prace były i są wystawiane w wielu miastach Polski i na licznych wystawach światowych.
Szajna współpracował także z teatrami we Francji (Nicea, 1968; Nancy, 1973; Paryż, 1980), Anglii (Sheffield, 1970; Richard Demarco Gallery w Edynburgu, 1972), Danii (Goteborg, 1971), Włoszech (Teatro della Pergola(wł.) we Florencji, 1971), Holandii (Teaterun de Brakke Grond(niderl.) w Amsterdamie, 1977), Niemczech (Forum Theater w Berlinie, 1974; ), Chorwacji (Gradsko Kazalište Marina Držića(chorw.) w Dubrowniku, 1981), Izraelu (Teatr Habima, 1986), Egipcie, Turcji (Stambuł, 1984), Portugalii i Hiszpanii[4]. Za popularyzację polskiego teatru na świecie został wyróżniony Nagrodą Sekcji Krytyków Teatralnych PO ITI w 1992 roku[5].
Był członkiem międzynarodowych stowarzyszeń artystów, członkiem włoskiej Akademii Sztuki i Pracy, przewodniczącym Stowarzyszenia Kultury Europejskiej, honorowym członkiem Association Internationale des Arts Plastiques, oraz członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. W 50. rocznicę wyzwolenia Auschwitz koordynował pracami nad wystawą stanowiącą hołd dla ofiar nazizmu. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[6].
Zmarł 24 czerwca 2008 roku w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 14-3-11)[7][8].
Odznaczenia i wyróżnieniaEdytuj
- Krzyż Kawalerski,
- Krzyż Komandorski[3],
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą i Wielkim (13 marca 1997 postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego „w uznaniu doniosłych zasług dla kultury oraz za wybitne osiągnięcia w twórczości artystycznej”[9])
- Order Odrodzenia Polski
- Krzyż Oświęcimski[potrzebny przypis],
- Order Sztandaru Pracy I klasy,
- Medal 30-lecia Polski Ludowej,
- Medal 40-lecia Polski Ludowej,
- Zasłużony Działacz Kultury,
- Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”[3],
- Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”[10].
W 2005 został odznaczony przez ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[11].
Otrzymał liczne medale i nagrody, m.in. Nagrodę miasta Krakowa i Warszawy, nagrodę „Foundation of A. Jurzykowski” (Fundacja Alfreda Jurzykowskiego) w Nowym Jorku oraz Nagrodę Sekcji Krytyków Teatralnych PO ITI. Honorowy obywatel Opola[12].
W 1976 roku otrzymał dyplom Ministra Spraw Zagranicznych PRL Stefana Olszowskiego[3][13].
Pośmiertnie 6 lipca 2008 odsłonięto odcisk jego dłoni w brązie na Bursztynowej Promenadzie Gwiazd w Gdańsku[14].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Elżbieta Dziedzicka: Koło Przyjaciół Garbatki-Letniska. 2008.
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwiska Polaków. 1999. ISBN 83-87623-18-0W.
- ↑ a b c d Kto jest kim w Polsce 1989. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1989, s. 1278.
- ↑ Teatr w Polsce - polski wortal teatralny, www.e-teatr.pl [dostęp 2018-04-14].
- ↑ Teatr w Polsce - polski wortal teatralny, www.e-teatr.pl [dostęp 2018-04-14].
- ↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011 radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06]
- ↑ Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne. cmentarze.um.warszawa.pl. [dostęp 2019-12-19].
- ↑ Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski. Narodowy Panteon na Powązkach. Sławne osoby pochowane w latach 2007–2017. „Gazeta Stołeczna”, s. 11, 27 października 2017.
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 39, poz. 397
- ↑ Odznaka Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-12-15].
- ↑ Warszawa. Wręczono złote medale „Gloria Artis”. e-teatr.pl, 10 września 2005. [dostęp 21 czerwca 2011].
- ↑ Honorowi Obywatele Miasta Opola na oficjalnej witrynie miasta. opole.pl. [dostęp 16 lutego 2011].
- ↑ Dziennik Polski, r. XXXII, nr 165 (10037), s. 2.
- ↑ Ryszarda Wojciechowska: Gdańsk. Kolejne dłonie na Promenadzie Gwiazd. Polska Dziennik Bałtycki nr 157, 07-07-2008. [dostęp 28-06-2010].