Józef Wolczyński

Józef Wolczyński (ur. 1 kwietnia 1880 w Opatówku, zm. 1 listopada 1954 w Łodzi) – polski działacz spółdzielczy, społeczny i samorządowy, minister, poseł i senator II RP. Dyrektor fabryki włókienniczej „I.K. Poznański” przy ul. Ogrodowej (obecnie centrum handlowe „Manufaktura”).

Józef Wolczyński

Data i miejsce urodzenia	1 kwietnia 1880 Opatówek, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	1 listopada 1954 Łódź, Polska
Minister Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy w rządzie Królestwa Polskiego
Okres	od 26 października 1918 do 4 listopada 1918
Poprzednik	Witold Chodźko
Następca	Władysław Szenajch (p.o.)
Poseł III kadencji Sejmu (1930–1935)
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 1 kwietnia 1880 w Opatówku, w powiecie kaliskim, w rodzinie Antoniego i Marii z d. Bujnowicz. Był absolwentem szkoły przemysłowo-handlowej i kursów tkackich w Łodzi.

W kwietniu 1918 roku został wybrany członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego.

Na początku lat 30. został mianowany dyrektorem naczelnym jednych z największych zakładów włókienniczych (przemysł bawełniany) – „I.K. Poznański” przy ul. Ogrodowej (dziś kompleks handlowo-rozrywkowy „Manufaktura”). Był nim do października 1939 roku. W okresie międzywojennym mieszkał najpierw w kamienicy Towarzystwa „I.K. Poznański” u zbiegu obecnych ulic Legionów i Gdańskiej, a od ok. 1936 w 2-rodzinnej wilii wraz z bratem Mieczysławem (technologiem zatrudnionym w fabryce „I.K. Poznański”) przy ul. Malwowej 6 na Julianowie. W latach 30. był jednym z najbardziej popularnych działaczy społeczno-politycznych w Łodzi, stąd zapraszany do licznych stowarzyszeń, towarzystw, kół. Uczestniczył w każdej większej uroczystości, spotkaniu na terenie Łodzi.

Na początku okupacji niemieckiej, 13 września 1939 roku w Łodzi został aresztowany. Był przetrzymywany i maltretowany w więzieniu przy ul. S. Sterlinga 16, z którego został zwolniony 2 listopada 1939.

Zmarł 1 listopada 1954 w Łodzi, pochowany w części katolickiej cmentarza przy ul. Ogrodowej w Łodzi (kwatera 7a-5-23. W 2017 jego grób i pomnik zostały gruntownie odnowione staraniem Towarzystwo Opieki nad Starym Cmentarzem w Łodzi.

Funkcje polityczne

Politycznie związał się z chadecją. Pełnione funkcje:

• członek Rady Stanu (1917–1918),
• członek Polskiego Związku Pracy, skupiającego ówczesne polskie stronnictwa prawicowe (od października 1918),
• minister Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy w rządzie Józefa Świeżyńskiego (26 październik – 4 listopada 1918),
• zastępca posła do Sejmu Ustawodawczego RP z listy Związku Narodowego, w okręgu wyborczym nr 12 (Łódź),

• 

  Józef Wolczyński (1935)

  

  Grób rodziny Wolczyńskich na Cmentarzu Starym przy ul. Ogrodowej w Łodzi, gdzie jest pochowany Józef Wolczyński; 2015

  poseł na Sejm II RP w III kadencja (1930–1935), z listy BBWR, w okręgu wyborczym nr 13.

Funkcje społeczne

• jeden z organizatorów polskiej spółdzielczości w Łodzi na początku XX w., we współpracy z Romualdem Mielczarskim,
• członek związku zawodowego „Jedność” w Łodzi (od 1905), następnie członek Związku Zawodowego Majstrów Fabrycznych w Łodzi,
• działacz w łódzkich kołach organizacji „Oświata Narodowa” oraz Polskiej Macierz Szkolnej,
• w okresie I wojny światowej, w latach 1914–1915 członek Głównego Komitetu Obywatelskiego w Łodzi (gdy odmówił niemieckim władzom okupacyjnym przyjęcia mandatu radnego Magistratu m. Łodzi został aresztowany i osadzony w więzieniu w Celle, gdzie przebywał do 1917 r.),
• członek Rady Miejskiej w Łodzi, przez długi czas jej wiceprzewodniczący (1919–1939); przewodniczący Koła Radnych Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Józefa Piłsudskiego (od przewrotu majowego w maju 1935 r.),
• kontroler Łódzkiej Rady Opiekuńczej,
• I wiceprezes Zarządu Łódzkiej Straży Pożarnej Ochotniczej,
• prezes zakładowego (przy fabryce „I.K. Poznański”) klubu sportowego IKP-Łódź (1927–1939),
• współzałożyciel z Józefem Pilarskim teatru „Popularnego” w Łodzi, który działał w latach 1923–1939 w budynku zakładowego domu kultury fabryki IKP, przy ul. Ogrodowej 18,
• prezes Rady Kościelnej przy kościele św. Józefa Oblubieńca NMP, ul. Ogrodowa 22,
• prezes zarządu Towarzystwa Śpiewaczego im. S. Moniuszki w Łodzi (1906–1936),
• współzałożyciel i członek Stowarzyszenia Przyjaciół Julianowa w Łodzi (powstało w 1930),
• prezes Łódzkiego Klubu Sportowego (od stycznia 1934 do września 1939),
• I wiceprezes Towarzystwa Muzycznego im. F. Chopina w Łodzi (1935),
• prezes łódzkiego Komitetu Budowy kościoła w Sokolnikach (1937),
• szósty i ostatni w okresie międzywojennym, prezes oddz. łódzkiego Ligi Morskiej i Kolonialnej (1938 – wrzesień 1939),
• długoletni prezes honorowy Związku Majstrów Fabrycznych RP; do września 1933 r. prezes czynny.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)
• Złoty Krzyż Zasługi (12 kwietnia 1927)

Upamiętnienie

Jego nazwisko znajduje się na tablicy pamiątkowej ku czci Józefa Pilarskiego (Łódź, ul. Ogrodowa 18), wspomniany jako współzałożyciel teatru „Popularnego”.

Bibliografia

• USC-Łódź, akt zgonu Józefa Wolczyńskiego, sygn. I–878/1954.
• Archiwum Państwowe w Łodzi APŁ, akta Kolei Elektrycznej Łódzkiej (KEŁ; 1898–1947), k. 228.
• Album w 25. lecie istnienia parafii św. Józefa w Łodzi. Łódź 1925, s. 10.
• Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego, 1939–1940. Łódź 1992, s. 120, poz. 160 (mylnie zapisane nazwisko: „Wołczyński”).
• Kto był kim w II Rzeczpospolitej. Warszawa 1994 (biogram nr 1605).
• Andrzej Kempa, Marta Zawadzka, Tablice pamięci, Łódź 2000, s. 30.