Język cachurski

język z grupy kaukaskiej

Język cachurski (czasem także: cachski, nazwa własna: ЦIахьна миз, ros. цахурский язык) – język z rodziny języków kaukaskich. Zaliczany jest do podgrupy lezgińskiej języków kaukaskich (tzw. języki nachsko-dagestańskie). Jest blisko spokrewniony z językiem rutulskim.

ЦIахьна миз
Obszar

Federacja Rosyjska, Azerbejdżan

Liczba mówiących

ok. 22 tys.

Pismo/alfabet

zmodyfikowana cyrylica, łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony
Ethnologue 6b zagrożony
Kody języka
ISO 639-2 cau
ISO 639-3 tkr
IETF tkr
Glottolog tsak1249
Ethnologue tkr
GOST 7.75–97 цах 775
WALS tsa
SIL TKR
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język ten jest używany jest przez Cachurów, rdzenną ludność kaukaską, zamieszkującą kilka aułów w południowym Dagestanie w dolinie rzeki Samur i częściowo w północnej części Azerbejdżanu.

Liczbę użytkowników języka cachurskiego ocenia się na ok. 22 tys. osób[1].

Wyróżnia się trzy dialekty języka cachurskiego. Jest to język ergatywny, posiadający 4 klasy nominalne oraz 18 przypadków. System wokaliczny i konsonantyczny jest rozbudowany. Akcent dynamiczny, pada najczęściej na drugą sylabę od początku wyrazu (np. хьунáшше „kobieta”, гынéй „chleb”), choć może padać także na sylabę pierwszą (np. óхьанас „jeść”, óкIанас „pisać”).

Alfabet cachurski z lat 1934–1938

Jest zapisywany cyrylicą (w Rosji) lub alfabetem łacińskim (w Azerbejdżanie)[1]. Pierwsze informacje o próbach stworzenia piśmiennictwa cachurskiego pochodzą z XIII w., kiedy to dokonywano nielicznych przekładów arabskich tekstów liturgicznych na cachurski. Później jednak norma literacka nie była rozwijana; teksty zapisywano najczęściej w języku perskim bądź tureckim. W latach 30. XX w. podjęto ambitną próbę stworzenia nowego piśmiennictwa cachurskiego, zapisywanego łacinką, lecz zakończyła się ona niepowodzeniem. Na początku lat 90. podjęto próbę stworzenia dla języka cachurskiego normy literackiej, opartej na cyrylicy. Dla potrzeb piśmiennictwa opracowany został alfabet, oparty na cyrylicy. Od 1995 r. w języku cachurskim ukazuje się gazeta Nur (Нур, tj. Świat).

Jest zdecydowanie zagrożony wymarciem, do czego przyczynia się niewielka liczebność społeczności, a także dominacja innych języków (azerskiego i rosyjskiego)[2]. Pierwsze informacje nt. języka cachurskiego pochodzą z II poł. XIX w. (R. von Erckert); w XX w. badania w regionie prowadzili A. Gienko i A. Dirr[3].

Alfabet edytuj

А а АI аI Б б В в Г г ГI гI Гъ гъ Гь гь Д д Дж дж
Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к КI кI Къ къ Кь кь
Л л М м Н н О о ОI оI П п ПI пI Р р С с Т т
ТI тI У у УI уI Ф ф Х х Хъ хъ Хь хь Ц ц ЦI цI Ч ч
ЧI чI Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы ЫI ыI Э э Ь ь Ю ю Я я

Przypisy edytuj

  1. a b David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Tsakhur, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
  2. Salminen 2007 ↓, s. 271.
  3. The Tsakhurs. The Red Book of the Peoples of the Russian Empire. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj