Język jawajski
Język jawajski (jaw. Basa Jawa) – język z rodziny austronezyjskiej, którym posługuje się ok. 68 mln osób zamieszkujących zwłaszcza środkową i wschodnią część wyspy Jawa. Jego użytkownicy władają również indonezyjskim, który jest używany w urzędach i w handlu. W Indonezji język jawajski jest objęty statusem języka regionalnego[2]. Jest największym językiem austronezyjskim pod względem liczby rodowitych użykowników[2].
| |||||||
Obszar | wyspa Jawa (Indonezja), Surinam, Nowa Kaledonia | ||||||
Liczba mówiących | ok. 68 mln (2015)[1] | ||||||
Pismo/alfabet | łacińskie, jawajskie | ||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
Status oficjalny | |||||||
UNESCO | 1 bezpieczny↗ | ||||||
Ethnologue | 4 edukacyjny↗ | ||||||
Kody języka | |||||||
Kod ISO 639-1↗ | jv | ||||||
Kod ISO 639-2↗ | jav | ||||||
Kod ISO 639-3↗ | jav | ||||||
IETF | jv | ||||||
Glottolog | java1253, java1254 | ||||||
Ethnologue | jav | ||||||
GOST 7.75–97 | ява 860 | ||||||
BPS | 0088 3 | ||||||
WALS | jav | ||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Posługuje się nim 40% mieszkańców Indonezji[2]. Jest szerzony za pośrednictwem systemu edukacji i mediów, ale współistnieje z narodowym językiem indonezyjskim, przypuszczalnie wpływającym na jego żywotność[2]. Dzieli się na szereg zróżnicowanych dialektów, przy czym dialekt kejawen, wywodzący się z historycznych ośrodków kultury jawajskiej (miast Surakarta i Yogyakarta), pełni funkcję języka standardowego[2].
Język jawajski Surinamu uległ znacznym zmianom w stosunku do języka wyjściowego. Serwis Ethnologue traktuje go jako odrębny język[3].
GramatykaEdytuj
RzeczownikEdytuj
- Rzeczowniki są zasadniczo nieodmienne, zaimki dzierżawcze często są doczepiane do rzeczownika, np. anak „córka”, anakku „moja córka”
- W liczbie mnogiej rzeczownik ulega podwojeniu: anak-anakku „moje córki”
PrzymiotnikEdytuj
- Przymiotniki są nieodmienne, stawia się je po określanym rzeczowniku np. mobil gedhe „duży samochód”
CzasownikEdytuj
- Czasowniki nie odmieniają się przez osoby, np. aku ngomong „mówię”, kowe ngomong „mówisz”, dheweke ngomong „mówi” itd.
- Czasownik jest nieodmienny, np. aku ngomong „mówię”, aku ngomong „mówiłem”, lecz w czasie przyszłym poprzedzony jest partykułą arep: aku arep ngomong „powiem”
SkładniaEdytuj
Szyk zdania w języku jawajskim należy do typu SVO, czyli jest podobny do polskiego: Aku kadang-kadang moco buku „Czasami czytam książki”.
SłownictwoEdytuj
Język jawajski posiada trzy warianty społeczne (ang. speech levels), cechujące się przede wszystkim różnicami w słownictwie:
- ngoko – język prosty, codzienny, znany przez większą część społeczeństwa
- krama – język formalny, używany w sytuacjach oficjalnych
- madya – forma pośrednia, uprzejma, używana np. w rozmowie z nieznajomymi. Przykłady:
UWAGA: W poniższej tabelce można kliknąć symbol przy nazwie odmiany by zmienić kolejność haseł.
Język polski | Ngoko | Kromo | Język indonezyjski |
---|---|---|---|
Jak się masz? | Piyé kabaré? | Pripun wartanipun panjenengan? | Apa kabar? lub Bagaimana kabar Anda? |
Dobrze, a ty? | Aku apik waé, piyé awakmu/sampèyan? | Kula saé kémawòn, pripun kalian panjenengan? | Saya baik-baik saja, bagaimana dengan Anda? |
Jak masz na imię? | Sapa jenengmu? | Sinten asmanipun panjengenan? | Siapa nama Anda? |
Mam na imię John. | Jenengku Jòhn | Nami kula Jòhn | Nama saya John |
Dziękuję | Suwun/Matur nuwun | Matur sembah nuwun | Terima kasih |
Czego się napijesz? | Kowé arep ngombé apa? | Panjenengan kersa ngunjuk punapa? | Anda mau minum apa? |
Chcę się napić kawy. | Aku arep ngombé kòpi waé, Mas/Pak! | Kula badhé ngunjuk kòpi kémawòn, Pak! | Saya ingin minum segelas kopi, Pak! |
LiczebnikiEdytuj
Odmiana | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Język starojawajski | sa | rwa | telu | pat | lima | enem | pitu | walu | sanga | sapuluh |
Kawi | eka | dwi | tri | catur | panca | sad | sapta | asta | nawa | dasa |
Krama | setunggal | kalih | tiga | sekawan | gangsal | enem | pitu | wolu | sanga | sedasa |
Ngoko | siji | loro | telu | papat | lima | enem | pitu | wolu | sanga | sepuluh |
PrzypisyEdytuj
- ↑ David M. Eberhard , Gary F. Simons , Charles D. Fennig , Javanese, [w:] Ethnologue [online], wyd. 22, Dallas, Texas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-04-04] (ang.).???
- ↑ a b c d e Michael P. Oakes , Javanese, [w:] Bernard Comrie, The World's Major Languages, Routledge, 2009, s. 819, ISBN 978-1-134-26156-7 (ang.).
- ↑ David M. Eberhard , Gary F. Simons , Charles D. Fennig , Javanese, Suriname, [w:] Ethnologue [online], wyd. 22, Dallas, Texas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-02] (ang.).???
Linki zewnętrzneEdytuj
- Alfabet jawajski
- Dane Ethnologue dla języka jawajskiego
- Język jawajski na portalu Seasite
- Język jawajski na portalu Mylanguages