Język makasarski
Język makasarski (ᨅᨔ ᨆᨀᨔᨑ Basa Mangkasarak) – język austronezyjski używany przez lud Makasarczyków, zwłaszcza w południowej części indonezyjskiej wyspy Sulawesi. Według danych z 2000 roku posługuje się nim 2,5 mln osób[1]. Jest drugim językiem wyspy co do liczby użytkowników (po bugijskim)[2].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
2,5 mln (2000)[1] | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-2 | mak | ||
| ISO 639-3 | mak | ||
| IETF | mak | ||
| Glottolog | maka1311 | ||
| Ethnologue | mak | ||
| GOST 7.75–97 | мак 414 | ||
| WALS | mks | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Historycznie znalazł się pod wpływem języka malajskiego, z którego zaczerpnął wiele zapożyczeń słownikowych[3]. Jest w pewnym stopniu zagrożony wymarciem[1]. Zaczął być wypierany przez język malajski makasarski[4], będący językiem o mieszanym podłożu malajsko-makasarskim[5]. Na terenach wiejskich (a częściowo również w mieście Makasar) pozostaje jednak w powszechnym użyciu; jest wręcz dużo bardziej żywotny niż wiele innych języków wschodniej Indonezji[6]. Niektórzy Makasarczycy posługują się też językiem bugijskim, a w sferze religijnej dużą rolę odgrywa język arabski[7].
Tworzy kontinuum, na które składają się dialekty: gowa (lakiung), takalar, jeneponto (turatea), bantaeng, konjo, selayar. Dialekt gowa ma charakter prestiżowy. Dwie ostatnie odmiany lokalnie uchodzą za dialekty języka makasarskiego, ale zostały sklasyfikowane jako odrębne języki (w ramach rodziny makasarskiej)[8].
Udokumentowano jego słownictwo i gramatykę (istnieją różne opracowania i słowniki)[9]. Misjonarz B.F. Matthes przetłumaczył na język makasarski Biblię oraz opracował opis jego gramatyki i słownik[10]. Do zapisu tego języka stosuje się alfabet łaciński[1]. Jest wykorzystywany w nieformalnej komunikacji pisanej[6]. Powstały różne propozycje ortografii, z których żadna nie przyjęła się szerzej[11].
Jest jednym z nielicznych języków wschodniej Indonezji o długiej tradycji literackiej[12]. Miał własne pismo, zwane jangang-jangang, które było używane do XIX wieku. W pewnym ograniczonym użyciu pozostaje lokalne pismo lontara (bugijsko-makasarskie)[13]. Tradycyjnie sporządzano w nim manuskrypty na liściach palmowych[14].
Ze względu na kontakt Makasarczyków z Aborygenami australijskimi w autochtonicznych językach australijskich zachowała się warstwa zapożyczeń z języka makasarskiego[15].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Makasar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11] (ang.).
- ↑ Jukes 2019 ↓, s. 5.
- ↑ Jukes 2019 ↓, s. 31–32.
- ↑ Makassarese Malay. Jakarta Field Station of the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2003-06-03. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-04)]. (ang.).
- ↑ Adelaar i in. 1996 ↓, s. 682.
- ↑ a b Jukes 2019 ↓, s. 30.
- ↑ Jukes 2019 ↓, s. 32, 33.
- ↑ Jukes 2019 ↓, s. 20.
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Makasar. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-05)]. (ang.).
- ↑ Jan Sihar Aritonang, Karel Adriaan Steenbrink (red.), A History of Christianity in Indonesia, Leiden: Brill, 2008 (Studies in Christian Mission 35), s. 477, DOI: 10.1163/ej.9789004170261.i-1004, ISBN 978-90-04-17026-1, OCLC 567642904, JSTOR: 10.1163/j.ctv4cbgb1 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
- ↑ Jukes 2005 ↓, s. 654–655.
- ↑ Jukes 2019 ↓, s. 1.
- ↑ Jukes 2019 ↓, s. 44.
- ↑ Andrew Dalby, Dictionary of Languages: The definitive reference to more than 400 languages, London: A & C Black, 2004, s. 384, ISBN 978-1-4081-0214-5, OCLC 842286334 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
- ↑ Adelaar 2005 ↓, s. 32.
Bibliografia edytuj
- K. Alexander Adelaar, David J. Prentice, Cornells D. Grijns, Hein Steinhauer, Aone van Engelenhoven: Malay: its history, role and spread. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 673–693, seria: Trends in Linguistics. Documentation 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.673. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 1013949454. (ang.).
- Alexander Adelaar: The Austronesian languages of Asia and Madagascar: a historical perspective. W: Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian languages of Asia and Madagascar. London: Routledge, 2005, s. 1–42. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 978-0-7007-1286-1. OCLC 53814161. (ang.).
- Anthony Jukes: Makassar. W: Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian languages of Asia and Madagascar. London: Routledge, 2005, s. 649–682. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 978-0-7007-1286-1. OCLC 53814161. (ang.).
- Anthony Jukes: A Grammar of Makasar: A Language of South Sulawesi, Indonesia. Leiden–Boston: Brill, 2019, s. 31–32, seria: Grammars and Sketches of the World’s Languages, Mainland and Insular South East Asia 10. DOI: 10.1163/9789004412668. ISBN 978-90-04-41266-8. OCLC 1130902791. [dostęp 2023-05-11]. (ang.).