Język malajski Larantuki
Język malajski Larantuki, także nagi[2] (bahasa Nagi, Melayu Larantuka) – język używany we wschodniej części indonezyjskiej wyspy Flores, zwłaszcza w mieście Larantuka (i jego okolicach), stanowiący pochodną języka malajskiego[3]. Jest językiem o bliżej nieokreślonej przynależności lingwistycznej. Według danych z 2007 roku posługuje się nim 20 tys. osób (kabupaten Flores Timur, prowincja Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie)[1]. Jest rodzimym językiem grupy etnicznej Nagi[2]. Dla niektórych pobliskich społeczności służy jako drugi język[4].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
20 tys. (2007)[1] | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
|
bliżej nieustalona, jeden z języków malajskich lub kreolski na bazie malajskiego | |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | lrt | ||
| IETF | lrt | ||
| Glottolog | lara1260 | ||
| Ethnologue | lrt | ||
| Występowanie | |||
 Lokalizacja kabupatenu Flores Timur w prowincji Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie | |||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Oprócz miasta Larantuka jego użytkownicy zamieszkują wsie Konga (również na Flores) i Wure (Wureh) (na wyspie Adonara), gdzie występują dwa różne dialekty[5]. W literaturze jest też określany jako Ende Malay[1][6], lecz nazwa ta jest mało adekwatna i nie wiadomo, skąd pochodzi (język wcale nie jest używany w mieście Ende)[3]. Wbrew temu, co może sugerować bliskość geograficzna obu odmian, nie jest pokrewny malajskiemu Kupangu[7]. Historycznie przypisywano mu duży prestiż (był językiem wyższego statusu we wschodniej części wyspy), ale jego rola została zredukowana pod presją języka narodowego. Wśród samych użytkowników zaczął wręcz uchodzić za odmianę języka indonezyjskiego[8].
Nazwa „nagi”, odnoszona do języka i grupy etnicznej, wzięła się od malajskiego negeri, oznaczającego tyle, co „miejsce narodzin”[2]. Pochodzenie i klasyfikacja tego języka pozostają niejasne. Wykazuje cechy zarówno zachodnich dialektów języka malajskiego, jak i wariantów języka malajskiego występujących we wschodniej Indonezji[9]. Według katalogu Ethnologue (wyd. 22) jest językiem kreolskim opartym na malajskim[1]. W porównaniu do innych wschodnich odmian języka malajskiego odznacza się jednak własnymi cechami leksyki i fonologii[10]. W odróżnieniu od nich nigdy nie przyjął się w roli lingua franca, ani nie doszło do jego ekspansji na niekorzyść języków lokalnych[11]. Wykazuje wpływy słownikowe języka lamaholot[12]. Występuje też bardzo dużo zapożyczeń z języka portugalskiego[10]. Jego nietypowymi cechami są: mieszane konstrukcje dzierżawcze, wysoce produktywne seryjne konstrukcje czasownikowe, wykorzystujące różne pary czasowników, a także reduplikacja o charakterze częściowym bądź ze zmianami w temacie[13].
Cechy struktury i fonologii sugerują, że ukształtował się niezależnie od najbliższych geograficznie odmian języka malajskiego[14], choć w toku rozwoju przejął część ich właściwości (m.in. specyficzny szyk konstrukcji dzierżawczych – possessor-possessum z łącznikiem puN)[15]. Przypuszczalnie został przeniesiony z Półwyspu Malajskiego[16]; niewykluczone, że stanowi wynik wymieszania się odmiany z Półwyspu Malajskiego z historyczną odmianą handlową (przebieg tego procesu nie jest jednak znany)[17]. Na jego odrębne pochodzenie wskazuje również znaczna część zasobu leksyki[18].
Został w pewnym stopniu udokumentowany, zebrano m.in. nieopublikowane dane gramatyczne i słownikowe[19] (Kamus Dwibahasa..., 1975[20]; Morfologi dan Sintaksis Bahasa Melayu Larantuka, 1985[21]; Struktur Kata dan Struktur Frasa Bahasa Melayu Larantuka, 1993[22]). H. Steinhauer (1991) omówił fonologię i rozwój tego języka[23]. Do jego zapisu stosuje się pismo łacińskie, aczkolwiek w minimalnym zakresie[1]. Piśmiennictwo jest słabo rozwinięte, ogranicza się do pewnej grupy tekstów[24]. Uważa się, że jest zagrożony wymarciem[1]. W szkolnictwie, środkach masowego przekazu czy sferze religijnej wykorzystywany jest język indonezyjski[8].
Zaimki osobowe edytuj
Źródło: Paauw 2009 ↓, s. 169
1. os. lp. kita
beta1. os. lmn. (kә)toraN 2. os. lp. (әN)ko
no (m.) / oa (ż.)2. os. lmn. (әN)koraN
kamu-oraN3. os. lp. bicu (m.) / bica (ż.) 3. os. lmn. doraN
dәraN
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Malay, Larantuka, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2020-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b c Bos 2005 ↓, s. 145.
- ↑ a b Steinhauer 1991 ↓, s. 180.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 65.
- ↑ Steinhauer 1991 ↓, s. 180–181.
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Larantuka Malay. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-13)]. (ang.).
- ↑ Collins 2022 ↓, 6. Malay in Other Settings. Cytat: Larantuka Malay [...] shows no special relationship to Ambonese or Kupang Malay, although the distance between Kupang and Larantuka (Flores Island) is only 215km.
- ↑ a b Bos 2005 ↓, s. 146.
- ↑ Adelaar i in. 1996 ↓, s. 681.
- ↑ a b Collins 2022 ↓, 6. Malay in Other Settings. Cytat: In addition to a very large number of Portuguese loanwords, the phonology is divergent from other Malay variants in the region (Collins 1994b).
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 69.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 68.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 176–177, 235, 238.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 305.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 176–177.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 237–238, 305.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 177.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 107, 306.
- ↑ Paauw 2009 ↓, s. 70.
- ↑ Frans Monteiro: Kamus Dwibahasa Dialek Melayu Larantuka (Flores) – Bahasa Indonesia. 1975. (indonez.).
- ↑ F. Monteiro, F. Sanga, Y. Hayon, S. Fernandez: Morfologi dan Sintaksis Bahasa Melayu Larantuka: Laporan Hasil Penelitian. Jakarta: Proyek Penelitian Bahasa dan Sastra Indonesia dan Daerah, 1985. (indonez.).
- ↑ Theresia Yosephine Kumanireng: Struktur Kata dan Struktur Frasa Bahasa Melayu Larantuka. Jakarta: Program Pendidikan Pasca Sarjana, Universitas Indonesia, 1993. OCLC 47862941. (indonez.).
- ↑ Steinhauer 1991 ↓.
- ↑ Karl Anderbeck: ISO 639-3 Registration Authority: Request for New Language Code Element in ISO 639-3. SIL International, 2007. [dostęp 2020-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-06)]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Paula R. Bos: Nagi music and community: belonging and displacement in Larantuka, eastern Indonesia. W: Hae-kyung Um (red.): Diasporas and Interculturalism in Asian Performing Arts: Translating Traditions. Abingdon–New York: RoutledgeCurzon, 2005, s. 144–158. DOI: 10.4324/9780203641903. ISBN 0-700-71586-X. ISBN 0-203-64190-6. OCLC 53215736. (ang.).
- James T. Collins: The Geographic and Demographic Expansion of Malay. W: Salikoko S. Mufwene, Anna María Escobar (red.): The Cambridge Handbook of Language Contact. T. 1: Population Movement and Language Change. Cz. 3: Language Spread. Cambridge: Cambridge University Press, 2022, s. 327–357, seria: Cambridge Handbooks in Language and Linguistics. DOI: 10.1017/9781316796146.016. ISBN 978-1-009-09864-9. OCLC 1330434857. (ang.).
- Scott H. Paauw: The Malay contact varieties of eastern Indonesia: A typological comparison. The State University of New York at Buffalo, 2009. OCLC 6002898562. [dostęp 2021-08-08]. (ang.).
- K. Alexander Adelaar, David J. Prentice, Cornells D. Grijns, Hein Steinhauer, Aone van Engelenhoven: Malay: its history, role and spread. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 673–693, seria: Trends in Linguistics. Documentation 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.673. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 1013949454. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- Hein Steinhauer: Malay in east Indonesia: the case of Larantuka (Flores). W: Hein Steinhauer (red.): Papers in Austronesian Linguistics No. 1. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1991, s. 177–195, seria: Pacific Linguistics A-81. DOI: 10.15144/PL-A81.177. ISBN 0-85883-402-2. OCLC 646958819. (ang.).