Język malgaski

język z rodziny austronezyjskiej używany na Madagaskarze
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 26 cze 2024. Od tego czasu wykonano 2 zmiany, które oczekują na przejrzenie.

Język malgaski (Fiteny malagasy) – język należący do rodziny austronezyjskiej, zaliczany do grupy barito[3]. Używany jest przede wszystkim na Madagaskarze (gdzie ma status języka urzędowego, obok francuskiego[4]) oraz przez skupiska osób pochodzenia malgaskiego na Komorach, Reunionie i Majotcie.

Fiteny malagasy
Obszar

Madagaskar, Komory, Reunion, Majotta

Liczba mówiących

16 mln – wszystkie odmiany malgaskiego[1]
7,5 mln – odmiana plateau (2006)[2]

Pismo/alfabet

łacińskie (dawniej arabskiesorabe(inne języki))

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Madagaskar
Kody języka
ISO 639-1 mg
ISO 639-2 mlg
ISO 639-3 mlg
IETF mg
Glottolog mala1537
Ethnologue mlg
GOST 7.75–97 млг 418
Występowanie
Ilustracja
Rozprzestrzenienie geograficzne języka malgaskiego
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku malgaskim
Słownik języka malgaskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Jest to jedyny język austronezyjski funkcjonujący w Afryce oraz najbardziej wysunięty na zachód przedstawiciel tej rodziny[5]. Nie jest spokrewniony z sąsiednimi językami Afryki[6].

Dialekty i piśmiennictwo

edytuj
 
Rozmieszczenie dialektów języka malgaskiego
 
Malgaski w piśmie sorabe

Przeważnie wyróżnia się 18 malgaskich grup etnicznych; z podziałem tym powiązany jest podział na odmiany regionalne języka[7][8]. Serwis Ethnologue (wyd. 17, 2014) traktuje malgaski jako makrojęzyk i odrębnie rozpatruje jego 11 odmian[1]:

  • Antankarana (kod ISO: xmv)
  • Betsimisaraka północny (bmm)
  • Betsimisaraka południowy (bzc)
  • Bara (bhr)
  • Masikoro (msh)
  • Plateau (plt), obejmujący dialekty merina, betsileo, bezanozano, sihanaka, tanala, vakinankaritra, zafimaniry.
  • Sakalava (skg)
  • Tandroy-mahafaly (tdx)
  • Tanosy (txy)
  • Tesaka (tkg)
  • Tsimihety (xmw)

Niektóre z dialektów malgaskich są sobie na tyle bliskie, że trudno w jednoznaczny sposób dokonać ich klasyfikacji; powstało wiele propozycji podziału[3]. Choć nazwy poszczególnych grup malgaskich bywają utożsamiane z nazwami dialektów, to nie istnieje pełna zgodność między podziałami etnicznymi i geopolitycznymi a cechami językowymi[9]. Według podstawowej klasyfikacji geograficznej dialekty malgaskie tworzą dwie (wschodnią i zachodnią)[7] lub pięć grup (północną, południowo-zachodnią, zachodnią, wschodnią i centralną)[10].

Część publikacji (w tym Glottolog) wyróżnia nie jeden język malgaski, lecz grupę języków malgaskich (Malagasic languages)[11][12]. Niemniej Madagaskar jest zaskakująco mało zróżnicowany pod względem języka, biorąc pod uwagę wielkość wyspy i poziom różnorodności językowej w wielu innych zakątkach świata. Różnice między dialektami malgaskimi nie są bardzo duże i dotyczą przede wszystkim cech fonetycznych oraz leksyki, a w mniejszym zakresie gramatyki[13]. Dialekty malgaskie są w większości wzajemnie zrozumiałe[14].

Na wyspie Majotta w archipelagu Komorów używany jest dialekt bushi, będący językiem migrantów z Madagaskaru[15][16].

Podstawę języka standardowego stanowi dialekt merina z centralnej części wyspy[17]. Oficjalny malgaski zaczerpnął jednak też pewne elementy innych odmian[18]. Pozostałe dialekty są w dużej mierze słabo udokumentowane[19]. Odmiany regionalne zasadniczo pozostają w powszechnym użyciu; ponadto wyniesienie dialektu merina do roli standardu spotkało się ze sprzeciwem innych grup etnicznych (m.in. z tego względu dużą rolę w komunikacji publicznej odgrywa język francuski)[17].

Do XIX wieku nie był powszechnie zapisywany. Przynajmniej od XV wieku wykorzystywano alfabet arabski (sorabe(inne języki)), aczkolwiek w ograniczonym zakresie (posługiwała się nim jedynie grupa Antaimoro(inne języki)); w alfabecie arabskim zapisywano kroniki, przepowiednie oraz traktaty z dziedzin astrologii i medycyny[8]. Nie stwierdzono istnienia wcześniejszego systemu pisma[20]. Bardzo bogata tradycja w literaturze ustnej. W I poł. XIX wieku wprowadzono alfabet łaciński[6][8]. Biblię w języku malgaskim, przetłumaczoną przez misjonarzy Londyńskiego Towarzystwa Misyjnego, wydano w roku 1835[21]. W XX wieku nastąpił rozkwit literatury w tym języku.

Niektóre właściwości tradycyjnego zapisu sorabe – w tym sama nazwa systemu pisma (od słów: soratra – „pismo”[a], be – „duży”) – wskazują na jego związek z Azją Południowo-Wschodnią. Według jednej z propozycji mogło zostać wprowadzone przez Jawajczyków, którzy posługiwali się pismem pegon(inne języki), adaptacją alfabetu arabskiego[22].

Klasyfikacja i wpływy obce

edytuj

Na odrębność malgaskiego od okolicznych języków Afryki – i jego związek z malajskim czy językami polinezyjskimi – zwrócili uwagę tacy badacze jak Luis Mariano (1613–1614)[23] i Adriaan Reland (1708)[24]. Jeszcze wcześniej (1603) Frederick de Houtman dokonał porównania leksyki malgaskiej z malajską, lecz nie sformułował wyraźnych wniosków w sprawie pokrewieństwa tych języków. Począwszy od XIX w. malgaski był uwzględniany w propozycjach rodziny malajsko-polinezyjskiej, przy czym próby ulokowania go wraz z językami filipińskimi lub batak toba okazały się niesłuszne[23]. Pojawił się też głos (William Marsden), jakoby malgaski był bliżej spokrewniony z językiem nias[25].

Został ostatecznie powiązany z przedstawicielami grupy barito w południowym Kalimantanie w Indonezji[19]. Za historyczną ojczyznę tego języka uważa się południowo-wschodnią część Borneo[26]. W szczególności lokalny język ma’anyan uchodzi za najbliżej spokrewniony z malgaskim[b]. Związek genealogiczny między malgaskim a ma’anyan przeanalizował Otto Christian Dahl w 1951 r.[c] Rodzinę barito, łączącą szereg języków Borneo z rejonu dorzecza Barito, wyróżnił A.B. Hudson w 1967 r.[27] Inne pokrewne języki barito, tworzące z malgaskim i ma’anyan postulowaną grupę południowo-wschodnią, to dusun witu, dusun malang i samihim[d].

Podstawowe słownictwo malgaskie ma w przeważającej mierze korzenie indonezyjskie[28]. Występują wpływy leksykalne innych języków austronezyjskich (malajskiego i jawajskiego), a także arabskiego, sanskrytu i języków bantu[29]. W porównaniu do ma’anyan (i pozostałych języków barito południowo-wschodnich) malgaski charakteryzuje się konserwatywną morfosyntaktyką oraz innowacyjną fonologią. Z jednej strony ominęły go pewne zmiany typologiczne, którym uległy języki Indonezji zachodniej, znajdujące się pod silnym i długookresowym wpływem malajskiego; z drugiej strony istnieje koncepcja zakładająca, że na charakter fonologii malgaskiej rzutował kontakt z językami komoryjskimi (możliwy substrat bantu)[30]. O ile gramatyka malgaska jest stosunkowo zachowawcza, to z hipotetycznego substratu może pochodzić system czasów w malgaskim[31].

Bardzo prawdopodobne, że zalążki języka i społeczności malgaskiej powstały jeszcze na Borneo, poprzedzając migrację wczesnej ludności na Madagaskar. Pewne cechy językowe sugerują, że już wtedy malgaski był samodzielnym reprezentantem języków barito południowo-wschodnich[32]. Malgaski zapożyczył chociażby jawajski prefiks honoryfikatywny -ra, który nie występuje w innych językach grupy; na uprzednio zarysowaną jego odrębność wskazują też niektóre zmiany dźwiękowe[33]. Po przeniesieniu na Madagaskar rozwijał się w stosunkowym odizolowaniu od reszty języków Indonezji, w przeciwieństwie do najbliżej spokrewnionych języków z Borneo, które pozostały w sferze wpływów jawajskich i malajskich[34]. Niemniej część danych leksykalnych świadczy o tym, że po okresie migracji Malgasze wciąż utrzymywali kontakt z ludnością jawajską lub malajską[22]. Zaznaczyło się to w postaci zapożyczeń w dialektach centralnych i wschodnich[35].

Próby odtworzenia przebiegu pierwszych interakcji z bantu są obarczone spekulacjami. Niejasne pozostaje pochodzenie postulowanego substratu. Pierwotnie zakładano, że migranci z Borneo zetknęli się ze wcześniejszą ludnością Madagaskaru i wówczas doszło do nałożenia się wpływów bantu; według nowszej propozycji migranci mogli spędzić pewien czas w Afryce kontynentalnej, zanim osiedlili się na Madagaskarze (który był niezamieszkały lub zamieszkany przez ludność innego pochodzenia)[36].

Gramatyka

edytuj

Części mowy

edytuj

Rzeczownik

edytuj

Zaimki osobowe[38]

edytuj
Mianownik Celownik Dopełniacz
1. os. lp. izaho/aho ahy -ko/-o
2. os. lp. ianao anao -nao/-ao
3. os. lp./lmn. izy azy -ny
1. os. lmn. (inclusivus) isika antsika -ntsika/-tsika
1. os. lmn. (exclusivus) izahay anay -nay/-ay
2. os. lmn. ianareo anareo -nareo/-areo
3. os. lmn. izy ireo azy ireo -n’izy ireo/-ny
  • Podobnie jak w wielu innych językach austronezyjskich, zaimki dzierżawcze doczepiane są bezpośrednio do rzeczownika. Przykłady: ny bokiko „moja książka” (por. mal./indonez. bukuku), ny bokinao „twoja książka”, ny bokiny „jego, jej, ich książka” (por. mal./indonez. bukunya).

Przymiotnik

edytuj
  • Przymiotniki są nieodmienne, występują po określanym rzeczowniku.

Czasownik

edytuj
  • Czasowniki nie odmieniają się przez osoby.
  • Czasy gramatyczne wyrażane są przez odpowiedni przedrostek: miteny aho „mówię”, niteny aho „mówiłem”, hiteny aho „powiem”; matory izy „ona śpi”, natory izy „ona spała”, hatory izy „ona będzie spała”.
  • Przeczenie wyrażane jest za pomocą partykuły tsy: tsy miteny aho „nie mówię”, tsy tiako ity „nie podoba mi się to”, tsy bokiko ito „to nie jest moja książka”.

Składnia

edytuj

Język malgaski charakteryzuje się rzadko występującym szykiem zdania typu VOS, czyli orzeczenie-dopełnienie-podmiot[39][40]. Przykłady zdań:[6]

  • Mamaky boky ny mpianatra
(dosłownie „czyta książkę student”)
„Student czyta książkę”
  • Nividy ronono ho an’ny zaza ny vehivavy
(„kupiła mleko dla dziecka kobieta”)
„Kobieta kupiła mleko dla dziecka”

Słownictwo

edytuj

Ponad 90% podstawowego zasobu leksykalnego języka malgaskiego ma podłoże austronezyjskie, lecz większość słów związanych z hodowlą zwierząt pochodzi z języków bantu[41][42]. W szczególności zaznaczyły się wpływy języka suahili, z którym malgaski przeszedł historię kontaktu[7][43]. Występują też zapożyczenia leksykalne z języków komoryjskich[44]. Wiele wyrazów bantu zostało zapożyczonych wraz z prefiksami klas, które na ogół nie pełnią żadnej funkcji gramatycznej w malgaskim[45]. Jedynie prefiks klasy 7 (ki-) wszedł do morfologii malgaskiej, stając się składnikiem rzeczowników (w tym zdrobnień)[46]. Część wcześnie zapożyczonych elementów ma swoje źródło w bliżej niezidentyfikowanych językach bantu (innych niż suahili i języki komoryjskie)[47].

Inne wczesne źródła zapożyczeń w malgaskim to m.in. języki dzisiejszej Indonezji (malajski z Sumatry, język banjar, język jawajski, języki południowego Celebesu), a także sanskryt i język arabski[48]. Wpływy malajskie wynikają ze znaczenia języka Malajów jako lingua franca Azji Południowo-Wschodniej[49]. Większość zapożyczeń malajskich wywodzi się z odmian używanych na Sumatrze, choć niektóre z nich wykazują cechy typowe dla języka banjar (kolejnego przedstawiciela języków malajskich)[50]. O ile część wyrazów jawajskich wyraźnie pochodzi bezpośrednio z tegoż języka, to innych mógł użyczyć malajski jako pośrednik[51]. W zapożyczaniu wyrazów sanskryckich najpewniej pośredniczyły oba języki (malajski i jawajski), przy czym brak dostatecznej wiedzy nt. wczesnych form malajskiego utrudnia stwierdzenie, który z nich odegrał w tym procesie największą rolę[52]. Pożyczki południowocelebeskie dają się powiązać w szczególności z językiem bugijskim, ale trudno wyrokować o ich dokładnej proweniencji z perspektywy historycznej; nie jest bowiem jasne, czy społeczność bugijska zdążyła się wyodrębnić przed okresem migracji[53]. Zapożyczenia arabskie natomiast przenikły do malgaskiego w dużej mierze z języków bantu; z tego samego źródła pochodzą też pożyczki perskie[19]. Część arabizmów została przyjęta za pośrednictwem źródła malajskiego, prawdopodobnie w okresie kontaktów postmigracyjnych z Indonezją[54]. Zidentyfikowano także niewielką grupę możliwych zapożyczeń z ngaju, jednego z lokalnych języków Borneo[55].

Zapożyczenia malajskie i jawajskie znalazły swoje miejsce w rozmaitych domenach semantycznych. Wyrazy pochodzenia malajskiego są wyjątkowo silnie reprezentowane w kontekście morskim i nawigacyjnym[56]. Z obu języków pochodzi znaczna grupa słów malgaskich określających części ciała[22]. Wyrazy indyjskie są czasem rozpatrywane jako bezpośrednie zapożyczenia z języków Indii, zaczerpnięte w drodze postulowanych kontaktów między Indiami a Malgaszami (w okresie migracji), lecz za takimi interakcjami niezbyt przemawiają fakty językowe[57]. Praktycznie wszystkie pożyczki sanskryckie w malgaskim odnotowano również w malajskim i jawajskim; ponadto w znacznym zakresie odzwierciedlają one zmiany semantyczne i fonologiczne, którym uległy wyrazy indyjskie w tych językach Archipelagu Malajskiego[58].

 
Trójjęzyczna tablica na Madagaskarze (malgaski, francuski, angielski)

Biorąc pod uwagę stosunkowo niewielką liczbę zapożyczeń z sanskrytu w malgaskim (w porównaniu do zasobów takich zapożyczeń w niektórych językach Indonezji), zasugerowano, że migranci z Borneo opuścili wyspę niedługo po tym, jak do Indonezji zaczęły docierać wpływy kultury indyjskiej (V w.). Według innej koncepcji (K.A. Adelaar) migracja musiała mieć miejsce znacznie później (w okresie od VII do XIII w.), wraz z pojawieniem się wśród ludności malgaskiej na Borneo pierwszych wpływów malajskich i jawajskich, które doprowadziły do przyjęcia przez wczesny język malgaski wyrazów sanskryckich[59]. Istnieje też możliwość, że doszło do więcej niż jednej migracji[60].

W malgaskim występują liczne zapożyczenia francuskie, co wynika z historycznej roli języka francuskiego; ponadto francuski pozostaje w szerokim użyciu, konkurując z malgaskim. Do obiegu wszedł także pewien zasób anglicyzmów[43].

Minirozmówki
Polski Malgaski IPA
Angielski Anglisy ãŋɡliʂ
Tak Eny ˈʲenj
Nie Tsia, tsy[e] tsi, tsʲ
Cześć! Salama! saˈlamə̥
Jak się masz? Manao ahoana? manaˈʷonə̥, manaˈonə̥
Dziękuję, dobrze. Tsara fa misaotra. ˈtsarə̥ fa mʲˈso:tʂə̥
Do widzenia! Veloma! veˈlumə̥
Proszę Azafady azaˈfadʲ
Dziękuję Misaotra mʲˈsawtʂa
Nie ma za co. Tsy misy fisaorana. tsʲ ˈmisʲ fʲˈso:ranə̥
Przepraszam Miala tsiny mjala ˈtsinʲ
Kto? Iza? ˈi:za, ˈiza
Co? Inona? in:a
Kiedy? Rahoviana? roˈvinə̥, rawˈvinə̥
Gdzie? Aiza? ajzə̥
Dlaczego? Fa maninona? fa manin:ə̥
Jak? Ahoana? aˈʷonə̥
Ile? Hoatrinona? ʷoˈtʂin:ə̥
Jak się nazywasz? Iza no anaranao? iza njanaraˈnaw
Dla Ho an’ny wan:i
Ponieważ Satria saˈtʂi
Nie rozumiem. Tsy mazava lub tsy azoko tsʲ mazavə̥
Tak, rozumiem. Eny, mazava (lub azoko) ʲenʲ mazavə̥
Na pomoc! Vonjeo! vunˈdzew
Czy może mi Pan(i) pomóc? Afaka manampy ahy ve ianao azafady? afaka manapʲ a ve enaw azafadʲ
Gdzie jest toaleta? Aiza ny efitrano fivoahana? (Aiza ny V.C.?) ajza njefitʂanʷ fiˈvwa:nə̥
Czy mówisz po angielsku? Miteny anglisy ve ianao? miˈtenʲ ãŋˈɡliʂ ve eˈnaw
Nie mówię po malgasku. Tsy mahay teny malagasy aho. tsʲ maaj tenʲ malaˈɡasʲ a
Nie mówię po francusku. Tsy mahay teny frantsay aho. tsʲ maaj tenʲ frantsaj a
Chce mi się pić. Mangetaheta aho. maŋɡetaˈeta
Jestem głodny. Noana aho. no:na
Jestem zmęczony. Vizaka aho. ˈvizaka
Chcę jechać do Antsirabe. Te-handeha any Antsirabe aho. teande anjantsirabea
To za drogo! Lafo be izany! lafʷˈbe zanʲ
Lubię... Tiako... tikʷ
Kocham cię. Tiako ianao. tikwenaʷ
Liczebniki
jeden iray/isa isə̥
dwa roa ru
trzy telo telʷ
cztery efatra ˈefatʂə̥
pięć dimy ˈdimʲ
sześć enina en:
siedem fito fitʷ
osiem valo valʷ
dziewięć sivy sivʲ
dziesięć folo fulʷ
jedenaście iraika ambin’ny folo rajkʲambefulʷ
dwanaście roa ambin’ny folo rumbefulʷ
dwadzieścia roapolo ropulʷ
trzydzieści telopolo telopulʷ
czterdzieści efapolo efapulʷ
pięćdziesiąt dimampolo dimapulʷ
sześćdziesiąt enim-polo empulʷ
siedemdziesiąt fitopolo fitupulʷ
osiemdziesiąt valopolo valupulʷ
dziewięćdziesiąt sivifolo sivfulʷ
sto zato zatʷ
dwieście roan-jato rondzatʷ
tysiąc arivo arivʷ
dziesięć tysięcy iray alina rajal
sto tysięcy iray hetsy rajetsʲ
milion iray tapitrisa rajtaptʂisə̥
miliard iray lavitrisa rajlavtʂisə̥
Porównanie liczebników
Polski jeden dwa trzy cztery pięć sześć siedem osiem dziewięć dziesięć
Malgaski[61] iray/isa roa telo efatra dimy enina fito valo sivy folo
Ma’anyan[62] isaq (isaʔ)/erang ruweh telu epat dime enem pitu walu suwey sapuluh
Malajski[63] satu/esa dua tiga empat lima enam tujuh lapan/delapan sembilan sepuluh
Porównanie słownictwa
Polski Malgaski[64] Ma’anyan[64] Malajski
deszcz orana uran hujan[65]
dzień andro[66] anrau[66] hari[67]
język (organ) lela lelaʔ lidah[68]
kamień vato watu batu[69]
kobieta vavy wavey perempuan/wanita[70]
kość taolana taʔulaʔ tulang[71]
księżyc, miesiąc volana[66] wulan[66] bulan[72]
lina tady tadi tali[73]
oko/oczy maso[f] mate[45] mata[74]
osoba olona ulun orang[75]
owoc voa wuaʔ buah[76]
słońce masoandro[66] mateanrau[66] matahari[77]
wątroba aty atey hati[78]
włosy/upierzenie volo wulu rambut/bulu[79]

Zobacz też

edytuj
  1. Zapożyczenie z malajskiego lub jawajskiego. Po malajsku surat – „pismo (coś napisanego); list”, po jawajsku surat – „pas (koloru); wiązka (światła); list” (Adelaar 2006a ↓, przyp. 7, s. 102; Adelaar 1989 ↓, s. 9).
  2. Koncepcja ścisłego pokrewieństwa ma’anyan i malgaskiego przyjęła się w literaturze. Taki związek przytaczają różni autorzy, np. Rasoloson i Rubino 2005 ↓, s. 456; Kula i Marten 2008 ↓, s. 92; Kikusawa 2009 ↓, s. 674. Jednakże w 1951 r., kiedy dokonano analizy ich powiązań, nie były dostępne dane nt. pozostałych blisko spokrewnionych języków z Borneo (Adelaar 1989 ↓, przyp. 1, s. 37).
  3. Kompleksowe porównanie malgaskiego i ma’anyan przedstawiono w pracy Malgache et maanjan: une comparaison linguistique (Dahl 1951 ↓). Przyjrzenie się konkretnie tym językom zasugerował Walter Aichele (Adelaar 1989 ↓, s. 1; Kumar 2011 ↓, s. 62).
  4. Zob. Adelaar 2009a ↓, s. 717; Adelaar 1995 ↓, s. 327. Malgaski miałby być spokrewniony właśnie z ogółem tym języków, a nie w szczególności z ma’anyan (Adelaar 1989 ↓, przyp. 1, s. 37; Adelaar 2009b ↓, s. 149; Blust 2013 ↓, s. 64; Smith 2017 ↓, s. 29). Propozycja grupy południowo-wschodniej (w ramach języków barito wschodnich) wywodzi się ze wstępnej klasyfikacji A.B. Hudsona (Diedrich 2018 ↓, s. 5–6; Hudson 1967 ↓). W nowszej klasyfikacji z 2017 r. jedynie języki ma’anyan, dusun witu i malgaski są reprezentantami wspólnej gałęzi barito południowo-wschodniej, a pozostałe znalazły się w grupie języków barito centralno-wschodnich (Diedrich 2018 ↓, s. 5–6; Smith 2017 ↓, s. 443).
  5. Przed czasownikiem.
  6. Zapożyczenie z języków bantu (Adelaar 2009a ↓, s. 726; Dahl 1993 ↓, s. 66).

Przypisy

edytuj
  1. a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Malagasy, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 17, Dallas: SIL International, 2013–2014 [dostęp 2021-08-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-26] (ang.).
  2. M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Malagasy, Plateau, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 17, Dallas: SIL International, 2013–2014 [dostęp 2021-08-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-25] (ang.).
  3. a b Rasoloson i Rubino 2005 ↓, s. 456.
  4. Rasoloson i Rubino 2005 ↓, s. 458.
  5. Downing 2010 ↓, s. 396.
  6. a b c Kula i Marten 2008 ↓, s. 92.
  7. a b c Kikusawa 2009 ↓, s. 674.
  8. a b c Steinhauer 2005 ↓, s. 79.
  9. Adelaar 2013 ↓, s. 460–461.
  10. Adelaar 2013 ↓, s. 458.
  11. Malagasic, [w:] Glottolog, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology [dostęp 2024-03-07] (ang.).
  12. Hammarström 2018 ↓, s. 34–35.
  13. Kumar 2011 ↓, s. 61–62.
  14. Adelaar 2009a ↓, s. 717; Adelaar 2016 ↓, s. 77–78.
  15. W. Full: Mayotte: Language Situation. W: E. K. Brown (red.): The Encyclopedia of Language and Linguistics. Wyd. 2. T. 7: Leb-Mei. Amsterdam: Elsevier, 2006, s. 554. DOI: 10.1016/B0-08-044854-2/01650-3. ISBN 0-08-044299-4. OCLC 771916896. [dostęp 2021-08-20]. Cytat: Mainly in the western and southern part of Mayotte, a Sakalava (Bushi) dialect of Malagasy, the national language of Madagascar, is spoken in some towns and villages. These people are descendants of immigrants from Madagascar who arrived on Mayotte in the 19th century. (ang.).
  16. David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Bushi, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-20] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  17. a b Adelaar 2009a ↓, s. 717.
  18. Keenan i Polinsky 1998 ↓, s. 564.
  19. a b c Adelaar i Vérin 1995 ↓, s. 393.
  20. Adelaar 1989 ↓, s. 9.
  21. Wojciech Kluj, Kształtowanie się podstawowych tekstów wiary w języku malgaskim, Warszawa: Wydawnictwo „Missio-Polonia”, 2013 (Studia i Materiały Misjologiczne 20), s. 225, ISBN 978-83-61859-09-3, OCLC 1412096776 [dostęp 2024-03-13] (pol.).
  22. a b c Adelaar 2006a ↓, s. 86.
  23. a b Adelaar 1995 ↓, s. 325–326.
  24. Blench 2007 ↓, s. 69.
  25. Kumar 2011 ↓, s. 62.
  26. Adelaar 2006b ↓, s. 205; Adelaar 2009a ↓, s. 717; Adelaar 2017 ↓, s. 441–442.
  27. Hudson 1967 ↓; Blust 2013 ↓, s. 743.
  28. Mokhtar 1990 ↓, s. 373.
  29. Adelaar i Vérin 1995 ↓, s. 393; Kikusawa 2009 ↓, s. 674; Adelaar 2009a ↓, s. 720.
  30. Adelaar 2006b ↓, s. 206–207; Adelaar 2009b ↓, s. 150.
  31. Dahl 1993 ↓, s. 65–66.
  32. Adelaar 2016 ↓; Adelaar 2017 ↓.
  33. Adelaar 2016 ↓, s. 71–76; Adelaar 2017 ↓, s. 446–457.
  34. Adelaar 2017 ↓, s. 466–467.
  35. Adelaar 2013 ↓, s. 477.
  36. Adelaar 2009a ↓, s. 727.
  37. Keenan i Polinsky 1998 ↓, s. 565.
  38. Rasoloson i Rubino 2005 ↓, s. 467.
  39. Robert Lawrence Trask, A Dictionary of Grammatical Terms in Linguistics, London–New York: Routledge, 1993, s. 300, DOI10.4324/9780203393369, ISBN 978-0-203-39336-9, ISBN 978-0-415-08628-8, OCLC 917114038 [dostęp 2024-02-11] (ang.).
  40. Paul i Potsdam 2012 ↓, s. 167.
  41. Malagasy, the language of Madagascar [online], wildmadagascar.org [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] (ang.).
  42. Peter Tyson, Madagascar: The Eighth Continent : Life, Death and Discovery in a Lost World, Chalfont St. Peter: Bradt Travel Guides, 2013, s. 262, ISBN 978-1-84162-441-9, OCLC 810949920 [dostęp 2024-02-11] (ang.).
  43. a b Adelaar 2005 ↓, s. 31.
  44. Adelaar 2009a ↓, s. 728.
  45. a b Dahl 1993 ↓, s. 66.
  46. Dahl 1993 ↓, s. 65; Adelaar 2009a ↓, s. 740.
  47. Adelaar 2016 ↓, s. 79, 83.
  48. Adelaar 2009a ↓, s. 720.
  49. Adelaar 2000 ↓, s. 230.
  50. Adelaar 2009a ↓, s. 722–723; Adelaar 2009b ↓, s. 152.
  51. Adelaar 2006b ↓, s. 211–212; Adelaar 2009a ↓, s. 723–724; Adelaar 2009b ↓, s. 155.
  52. Adelaar 2006b ↓, s. 212–213; Adelaar 2009a ↓, s. 724–725; Adelaar 2009b ↓, s. 155–156.
  53. Adelaar 2006b ↓, s. 213; Adelaar 2009a ↓, s. 725; Adelaar 2009b ↓, s. 156.
  54. Adelaar 1989 ↓, s. 35.
  55. Adelaar 2006b ↓, s. 216; Adelaar 2009a ↓, s. 726; Adelaar 2009b ↓, s. 157.
  56. Adelaar 2006a ↓, s. 84; Adelaar 2012 ↓, s. 145.
  57. Adelaar 2009b ↓, s. 158.
  58. Adelaar 1989 ↓, s. 32; Adelaar 2009a ↓, s. 724.
  59. Adelaar 1995 ↓, s. 327–328; Adelaar 2006a ↓, s. 83–84.
  60. Kumar 2011 ↓, s. 92; Pereltsvaig 2012 ↓, s. 164–165.
  61. Dahl 1951 ↓, s. 268, 270–271, 353–354.
  62. Darmansyah H. Gudai: A Grammar of Maanyan: A Language of Central Kalimantan. Canberra: Australian National University, 1985/1988, s. 46. DOI: 10.25911/5d763957026a1. OCLC 65850313. [dostęp 2024-03-08]. (ang.).
  63. Malcolm Warren Mintz, A Student’s Grammar of Malay & Indonesian, Singapore: EPB Publishers, 1994, s. 291, ISBN 9971-0-0398-8, OCLC 34909955 (ang.).
  64. a b Pereltsvaig 2012 ↓, s. 163.
  65. Coope 1993 ↓, s. 125.
  66. a b c d e f Dahl 1951 ↓, s. 324.
  67. Coope 1993 ↓, s. 119.
  68. Coope 1993 ↓, s. 213.
  69. Coope 1993 ↓, s. 31.
  70. Coope 1993 ↓, s. 89, 397.
  71. Coope 1993 ↓, s. 384.
  72. Coope 1993 ↓, s. 51.
  73. Coope 1993 ↓, s. 354.
  74. Coope 1993 ↓, s. 229.
  75. Coope 1993 ↓, s. 250.
  76. Coope 1993 ↓, s. 48.
  77. Coope 1993 ↓, s. 230.
  78. Coope 1993 ↓, s. 120.
  79. Coope 1993 ↓, s. 52, 286.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Materiały językowe
  • K. Alexander Adelaar: Malagasy vocabulary. W: Martin Haspelmath, Uri Tadmor (red.): World Loanword Database. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2009. (ang.).
  • Dictionnaire encyclopédique malgache. motmalgache.org. [dostęp 2024-02-29]. (fr. • malg. • ang.).
  • Malagasy. Global Recordings Network. [dostęp 2024-02-29]. (ang.).
  • Malagasy. [w:] Resources for Self-Instructional Learners of Less Commonly Taught Languages [on-line]. University of Wisconsin-Madison. [dostęp 2024-05-05]. (ang.).