Język neapolitański

Lengua napulitana
Obszar	Włochy
Liczba mówiących	7,5 miliona
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki indoeuropejskie; Języki italskie; Języki romańskie; Języki italsko-dalmatyńskie; Język neapolitański;
Status oficjalny
UNESCO	2 wrażliwy↗
Ethnologue	5 rozwojowy↗
Kody języka
ISO 639-1	brak
ISO 639-2	nap
ISO 639-3	nap
IETF	nap
Glottolog	neap1235
Ethnologue	nap
WALS	itn
	Występowanie
	; Dialekty
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku neapolitańskim
	Słownik języka neapolitańskiego; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język neapolitański – język z grupy romańskiej używany w południowych Włoszech, a dokładniej w rejonie Kampanii z głównym ośrodkiem w Neapolu.

Znacznie różni się od standardowego języka włoskiego, zawiera przy tym pewne cechy języka sycylijskiego. W odróżnieniu od wielu innych włoskich języków/dialektów jest wciąż popularny nawet wśród młodego pokolenia. Liczbę osób, dla których jest językiem ojczystym, szacuje się na około 4 miliony. Nie został jak dotąd oficjalnie uznany przez państwo włoskie. Nie ma postaci języka standardowego. Pierwsze pisane teksty w dialekcie neapolitańskim pochodzą z XV wieku. Literatura jest stosunkowo obfita i tworzona również obecnie.

Słynne są neapolitańskie pieśni, zwłaszcza znana na całym świecie „’O sole mio”.

Język neapolitański a język włoski

Język neapolitański nie jest jednolity. Stąd w neapolitańskiej Wikipedii znaleźć można teksty w różnych dialektach, jak też mieszaninę włoskiego z neapolitańskim.

Różnice w gramatyce

Rodzajniki

Język włoski	Język neapolitański
un, uno	nu
una	na
il, lo	'o
la	'a
i, gli, le	'e

W języku neapolitańskim, rodzajniki nieokreślone są skracane przed samogłoską do n', zaś określone – do ll'.

Przyimki

Język włoski	Język neapolitański	Znaczenie oraz uwagi
a	a
da	'a
di	'e, r'/d' (przed wyrazem zaczynającym się na samogłoskę)
per	pe, p' (przed wyrazem zaczynającym się na samogłoskę)

Przyimki włoskie z rodzajnikami:

	il	l'	lo	la	i	gli	le
a	al	all'	allo	alla	ai	agli	alle
da	dal	dall'	dallo	dalla	dai	dagli	dalle
di	del	dell'	dello	della	dei	degli	delle
in	nel	nell'	nello	nella	nei	negli	nelle
su	sul	sull'	sullo	sulla	sui	sugli	sulle

Przyimki neapolitańskie z rodzajnikami:

	'o	ll'	'a	'e
a	ô	a ll'	â	ê

Poza tymi przypadkami, języku neapolitańskim, przed rodzajnikiem określonym zaczynającym się na samogłoskę używa się skróconej formy przyimka, przy czym stosuje się różne konwencje co do umieszczania spacji między przyimkiem a rodzajnikiem. Stąd np. wł. del – neap. r''o/d''o/r' 'o/d' 'o

Rzeczownik

W neapolitańskim, liczba mnoga tych rzeczowników i przymiotników, które kończą się we włoskim na -i, przybiera końcówkę -e: wł. aggettivi – neap. aggettive.

Zaimki

Język włoski	Język neapolitański	Znaczenie
si	se	„się”

Spójniki

Język włoski	Język neapolitański	Znaczenie
anche	pure	„także”, „też”
se	si	„jeśli”, „gdyby”

Czasownik

Odmiana czasowników posiłkowych (niektóre formy)

Język włoski	Język neapolitański	Forma gramatyczna
essere	essere	bezokolicznik
è	è	czas teraźniejszy, l. pojedyncza, 3. osoba

Tworzenie niektórych form czasowników

Końcówce -are w bezokoliczniku włoskim (I koniugacja) odpowiada w neapolitańskim końcówka -à: wł. parlare – neap. parlà.

Przysłówki

Język włoski	Język neapolitański	Znaczenie
così	accusì	„tak”, „w ten sposób”
più	cchiù	„bardziej”

Inne różnice gramatyczne

W neapolitańskim partykuła przecząca nun (wł. non) skraca się do nn' przed wyrazem zaczynającym się na samogłoskę albo na nieme h.

Różnice w ortografii

Włoskie d w -nd- przechodzi w neapolitańskie n: wł. quando – neap. quanno. Nie dotyczy to jednak włoskiego d po przedrostku in-: wł. indigeni – neap. ndiggene.
Włoskie o w pierwszej sylabie (albo w pierwszej sylabie po przedrostku) przechodzi w neapolitańskie u: wł. mondo, voce, polacco – neap. munno, vuce, pulacco
Włoskie r w -pr- lub -tr-, które nie rozpoczynają wyrazu zostaje pominięte w neapolitańskich odpowiednikach: wł. proprio, sempre, nostre, quattro – neap. propio, sempe, noste, quatto
Włoskie s w -ns- lub -rs- przechodzi w neapolitańskie z: wł. pensiero, persona – neap. penziero, perzona.

Przedrostki i przyrostki

Przedrostki

Język włoski	Język neapolitański	Uwagi
in-	n-

Przyrostki

Język włoski	Język neapolitański	Uwagi
-ico, -ica	-eco, -eca	Zaznacza się w neapolitańskim akcentowaną samogłoskę, np. wł. matematico – neap. matemàteco.
-ismo	-ìsemo