Język północnosaamski

najszerzej używany z wszystkich języków saamskich
(Przekierowano z Język północnolapoński)

Język północnosaamski[2] (płn.-lap. sámegiella lub davvisámegiella[3], pol. często północnolapoński) – jeden z kilku języków używanych przez ugrofiński lud Saamów w północnej części Norwegii, Finlandii i Szwecji.

sámegiella / davvisámegiella
Obszar

Norwegia, Szwecja, Finlandia

Liczba mówiących

26 tys.[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Organ regulujący ?
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony
Ethnologue 2 prowincjonalny, 6b zagrożony
Kody języka
ISO 639-1 se
ISO 639-2 sme
ISO 639-3 sme
IETF se
Glottolog nort2671
Ethnologue sme
GOST 7.75–97 саа 575
Linguist List sme
WALS sno
SIL SME
Występowanie
Ilustracja
Zasięg języka północnosaamskiego zaznaczono cyfrą 5
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku północnolapońskim
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Według danych Ethnologue (wyd. 22, 2019) posługuje się nim 26 tys. osób. W samej Norwegii ma 20 tys. użytkowników[1]. Ma największą liczbę użytkowników spośród języków saamskich[4][5].

Dzieli się na cztery główne grupy dialektalne (regionalne). Różnice między nimi dotyczą przede wszystkim fonologii, a w mniejszym zakresie morfologii i leksyki tradycyjnej. Istnieje również zróżnicowanie związane z wpływami różnych języków państwowych (w zakresie fonetyki i intonacji, składni i nowoczesnego słownictwa)[3].

Jest zdecydowanie zagrożony wymarciem, do czego przyczynia się mniejszościowy charakter języka w wielu regionach zamieszkałych przez ludność saamską. Tym niemniej cieszy się dość silnym wsparciem instytucjonalnym: jest wykorzystywany w środkach masowego przekazu, w edukacji i piśmiennictwie, a także podczas wydarzeń kulturalnych[3].

Jest zapisywany przede wszystkim alfabetem łacińskim[1]. Pisana postać języka północnosaamskiego powstała w XVIII w. Historycznie istniały różne propozycje ortografii. Dzisiejsza norma pisowni została przyjęta w 1979 r.[3]

Ortografia

edytuj
A a Á á B b C c Č č D d Đ đ E e F f G g
a á be ce če de đe e eff ge
/ɑ/ /a/ /b/ /ts/ // /d/ /ð/ /e/ /f/ /ɡ/
H h I i J j K k L l M m N n Ŋ ŋ O o P p
ho i je ko ell emm enn eŋŋ o pe
/h/ /i/ /j/ /k/ /l/ /m/ /n/ /ŋ/ /o/ /p/
R r S s Š š T t Ŧ ŧ U u V v Z z Ž ž
err ess te ŧe u ve ez
/r/ /s/ /ʃ/ /t/ /θ/ /u/ /v/ /dz/ //

Litera Đ, występująca również w ortografii serbsko-chorwackiej oraz wietnamskiej, nie jest tożsama z literą Ð (eth), występującą w języku islandzkim, farerskim oraz staroangielskim, choć ma tę samą postać graficzną dużej litery (mała litera to odpowiednio đ i ð). Mają one również inne kody Unicode – U+0110 i U+00D0.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Saami, North, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  2. Katarzyna Wojan. O etymologii etnonimiki Saamów/Lapończyków w świetle europejskiej historiografi i. „Studia Scandinavica”. 1(21)/2017. s. 81. 
  3. a b c d Aikio i Ylikoski 2022 ↓, s. 147.
  4. David Córdoba Bou, Sami languages revive in their diversity [online], Nationalia, 16 marca 2023 [dostęp 2023-09-25] (ang.).
  5. George L. Campbell, Gareth King, Compendium of the World’s Languages, wyd. 3, t. 2, Abingdon–New York: Routledge, 2013, s. 1440, DOI10.4324/9780203106532, ISBN 978-0-415-49969-9, ISBN 978-0-203-10653-2, ISBN 978-1-136-25846-6, OCLC 854759616 [dostęp 2023-09-25] (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Luobbal Sámmol Sámmol Ánte (Ante Aikio), Jussi Ylikoski, North Saami, [w:] Marianne Bakró-Nagy, Johanna Laakso, Elena Skribnik (red.), The Oxford Guide to the Uralic Languages, Oxford, UK: Oxford University Press, 2022 (Oxford Guides to the World’s Languages), s. 147–177, DOI10.1093/oso/9780198767664.003.0010, ISBN 978-0-19-876766-4, OCLC 1310268462 (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj