Język tadżycki

język z gałęzi irańskiej rodziny indoeuropejskiej

Język tadżycki (тоҷикӣ, забони тоҷикӣ) albo tadżycki farsi (форсии тоҷикӣ) – etnolekt z grupy irańskiej języków indoeuropejskich, zazwyczaj uważany za wariant języka perskiego. Jest językiem urzędowym Tadżykistanu oraz językiem tadżyckiej mniejszości w Uzbekistanie, która stanowi prawie 5% całości ludności kraju[1].

тоҷикӣ, تاجیکی
Obszar

Tadżykistan, Uzbekistan Afganistan i inne

Liczba mówiących

4,5 mln

Pismo/alfabet

cyrylica, arabskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Tadżykistan
Organ regulujący Институти забон ва адабиёт ба номи А. Рӯдакӣ / Instituti zabon va adabijoti Rūdakī
Ethnologue 1 narodowy
Kody języka
ISO 639-1 tg
ISO 639-2 tgk
ISO 639-3 tgk
IETF tg
Glottolog taji1245
Ethnologue tgk
GOST 7.75–97 тад 640
WALS taj
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku tadżyckim
Słownik języka tadżyckiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tadżycki zachował wiele archaicznych form gramatycznych i leksykalnych, które zanikły we współczesnej perszczyźnie Iranu.

Nazwa edytuj

Aż do XX wieku użytkownicy tadżyckiego uważali, że posługują się językiem perskim (farsi), ale od czasów Związku Radzieckiego oficjalnie mówi się o odrębnym od perskiego języku, nazywanym tadżyckim[2].

Podział dialektalny edytuj

Język perski ma trzy główne standardowe odmiany: farsi, dari i tadżycki. Według rodzimych użytkowników różnice między nimi nie stanowią zbytniej przeszkody dla wzajemnego porozumiewania się, chociaż odmiany te nie są identyczne. Na przykład w irańskim farsi występuje więcej zapożyczeń z francuskiego (na przykład مرسی, mersi – dziękuję), w dari – z angielskiego, a w tadżyckim – z rosyjskiego[3].

W etnolekcie tadżyckim wyróżnia się cztery (sub)dialekty:

Ponadto za dialekt języka tadżyckiego/perskiego uważa się język bucharski (inaczej judeo-perski lub judeo-tadżycki).

Niekiedy do grona wariantów perskiego też zalicza się język tacki, w którym mówi się na Kaukazie.

Pismo edytuj

Pierwotnie język tadżycki, podobnie jak perski, zapisywany był pismem arabskim.

W składzie ZSRR najpierw w 1923 roku uproszczono pismo arabskie, potem w 1929 roku[4] zastąpiono je alfabetem łacińskim, a od roku 1940[4] używa się cyrylicy, z której usunięto zbędne rosyjskie litery po odzyskaniu niepodległości.

Współczesny cyrylicki alfabet tadżycki
А а Б б В в Г г Ғ ғ Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Ӣ ӣ
[a] [b] [v] [ɡ] [ʁ] [d] [e], [je] [jɔ] [ʒ] [z] [i] [ˈi]
Й й К к Қ қ Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у
[j] [k] [q] [l] [m] [n] [ɔ] [p] [r] [s] [t] [u]
Ӯ ӯ Ф ф Х х Ҳ ҳ Ч ч Ҷ ҷ Ш ш Ъ ъ Э э Ю ю Я я
[ɵ] [f] [χ] [h] [] [] [ʃ] [ʔ] [e-] [ju] [ja]

Po 1989 władze Tadżykistanu opracowały projekt ponownego wprowadzenia pisma arabskiego, jednak wycofano się z niego w połowie lat 90.

Pismem arabskim nadal posługują się użytkownicy języka w Afganistanie, podczas gdy w Tadżykistanie prawie zanikła już jego znajomość.

 
Alfabet arabski używany do zapisu języka perskiego (tadżyckiego/dari)

Przypisy edytuj

  1. Опубликованы данные об этническом составе населения Узбекистана, Газета.uz, 20 sierpnia 2021 [dostęp 2022-08-20] (ros.).
  2. Encyclopaedia Iranica Foundation, Welcome to Encyclopaedia Iranica, iranicaonline.org [dostęp 2022-08-20] (ang.).
  3. Is Tajik different than Farsi? – Tajik forum post, polyglotclub.com [dostęp 2022-08-20] (ang.).
  4. a b Ф.Д. Искандарова, С.Х. Хашимов: Учебник таджикского языка для вузов стран СНГ. Ответственные редакторы: д.ф.н., профессор Камолиддинов Б., Зозулина В.Я.. Душанбе: Маориф ва фарҳанг, 2014. ISBN 978-99947-34-27-6. (ros. • tadż.).

Linki zewnętrzne edytuj