Języki wschodniej Ptasiej Głowy
Języki wschodniej Ptasiej Głowy (ang. East Bird’s Head languages) – niewielka grupa języków papuaskich używanych w prowincji Papua Zachodnia w Indonezji. Występują we wschodniej części półwyspu Ptasia Głowa[1]. W wąskim ujęciu jest to rodzina obejmująca tylko trzy języki (bez północno-wschodniego fragmentu półwyspu)[1][2].
| Obszar | |
|---|---|
| Klasyfikacja genetyczna |
|
| Podział |
• języki wschodniej Ptasiej Głowy właściwe |
| Występowanie | |
 Lokalizacja języków wschodniej Ptasiej Głowy w Papui Zachodniej | |
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. | |
Do języków wschodniej Ptasiej Głowy (właściwych, in. meyah-sougb) należą: meyah (meax, mansibaber), moskona (meningo), sougb (mantion/manikion). Wszystkie trzy tworzą rodzinę językową, przy czym moskona bywa uznawany za dialekt meyah. Bliski geograficznie język hatam jest odrębny od pozostałych języków regionu (zwykle omawia się go jako izolat); nie potwierdzono, by należał do tej samej grupy genetycznej. Odnotowano również wymierający (bądź wymarły) język mansim (borai), wyraźnie bliski językowi hatam, ale rzadko uwzględniany w klasyfikacjach języków papuaskich[1]. Pewne zbieżności słownikowe sugerują związek między hatam-mansim a meyah i sougb (lecz niekoniecznie natury genetycznej)[3]. G. Reesink (2005, 2009) uznaje hatam-mansim za rodzinę językową odrębną od meyah-sougb[4][5].
Poszczególne odosobnione języki i rodziny Ptasiej Głowy nie są w oczywisty sposób spokrewnione (stwierdzone podobieństwa dają się wytłumaczyć jako cechy arealne)[6]. Pomimo bliskości typologicznej dzielą bardzo niewiele elementów leksyki[7]. Wszystkie z nich wykazują wpływy okolicznych rodzin, a także pobliskich języków austronezyjskich[8]. Języki wschodniej Ptasiej Głowy nie znalazły się w pierwotnej propozycji fyli zachodniopapuaskiej (H.K.J. Cowan)[9], dopiero później (1960) Cowan uznał, że powinny być tu uwzględnione (jako „grupa wschodnia”)[10], ale autor nie dysponował danymi nt. hatam-mansim[11]. C.L. Voorhoeve (1987) również umieścił je pośród języków zachodniopapuaskich (bez hatam)[12], lecz M. Donohue (2008) uważa, że taka ich przynależność jest słabo wykazana[13]. M. Ross (2005) ulokował te języki w ramach rozszerzonej wersji rodziny zachodniopapuaskiej (o charakterze spekulatywnym), postulując bliższy związek z językami sentani oraz burmeso i tause[14].
Języki wschodniej Ptasiej Głowy zostały stosunkowo dobrze udokumentowane, w postaci opisów gramatyki i zbiorów materiałów tekstowych[1].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Holton i Klamer 2018 ↓, s. 580.
- ↑ Unterladstetter 2020 ↓, s. 38.
- ↑ Reesink 2002 ↓, s. 18–19.
- ↑ Reesink 2005 ↓, s. 187, 204.
- ↑ Reesink 2009 ↓, s. 1176.
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 626.
- ↑ Reesink 1998 ↓, s. 604.
- ↑ Reesink 1998 ↓, s. 603, 637.
- ↑ Voorhoeve 1984 ↓, s. 74.
- ↑ Wurm 1982 ↓, s. 248.
- ↑ Voorhoeve 1975 ↓, s. 436.
- ↑ Voorhoeve 1987 ↓, s. 717, 725.
- ↑ Donohue 2008 ↓, s. 48, 54.
- ↑ Ross 2005 ↓, s. 30.
Bibliografia
edytuj- Mark Donohue, Bound pronominals in the West Papuan languages, [w:] Claire Bowern, Bethwyn Evans, Luisa Miceli (red.), Morphology and Language History: In honour of Harold Koch, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2008 (Current Issues in Linguistic Theory 298), s. 43–58, DOI: 10.1075/cilt.298.06don, ISBN 978-90-272-9096-0, OCLC 277090439 (ang.).
- Gary Holton, Marian Klamer, The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head, [w:] Bill Palmer (red.), The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018 (The World of Linguistics 4), s. 569–640, DOI: 10.1515/9783110295252-005, ISBN 978-3-11-029525-2, ISBN 978-3-11-028642-7, OCLC 1041880153 [dostęp 2022-10-16] (ang.).
- Jelle Miedema, Ger Reesink, One Head, Many Faces: New Perspectives on the Bird’s Head Peninsula of New Guinea, Leiden: KITLV Press, 2004 (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 219), DOI: 10.1163/9789004454385, ISBN 978-90-04-45438-5, ISBN 978-90-67-18229-4, OCLC 1312159896 [dostęp 2023-02-12] (ang.).
- Ger P. Reesink, West Papuan languages: roots and development, [w:] Andrew Pawley i inni red., Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples, Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005 (Pacific Linguistics 572), s. 185–218, ISBN 978-0-85883-562-7, OCLC 67292782 [dostęp 2023-02-12] (ang.).
- Ger P. Reesink, The Bird‘s Head as Sprachbund, [w:] Jelle Miedema, Cecilia Odé, Rien A.C. Dam (red.), Perspectives on the Bird‘s Head of Irian Jaya, Indonesia; Proceedings of the Conference, Leiden, 13–17 October 1997, Amsterdam–Atlanta: Rodopi, 1998, s. 603–642, DOI: 10.1163/9789004652644_032, ISBN 978-90-420-0644-7, ISBN 978-90-04-65264-4, OCLC 41025250 (ang.).
- Ger P. Reesink, The eastern Bird’s Head languages compared, [w:] Ger P. Reesink (red.), Languages of the eastern Bird’s Head, Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2002 (Pacific Linguistics 524), s. 1–44, DOI: 10.15144/PL-524.1, ISBN 0-85883-494-4, OCLC 50699329 (ang.).
- Ger P. Reesink, West Papuan Languages, [w:] E.K. Brown, Sarah Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, wyd. 1, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 1176–1178, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422 [dostęp 2023-02-13] (ang.).
- Malcolm Ross, Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages, [w:] Andrew Pawley i inni red., Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples, Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005 (Pacific Linguistics 572), s. 15–66, ISBN 0-85883-562-2, OCLC 67292782 [dostęp 2023-02-12] (ang.).
- Volker Unterladstetter, Multi-verb constructions in Eastern Indonesia, Berlin: Language Science Press, 2020 (Studies in Diversity Linguistics 28), DOI: 10.5281/zenodo.3546018, ISBN 978-3-96110-216-7, OCLC 1154284367 [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve, Central and Western Trans-New Guinea Phylum Languages, [w:] Stephen A. Wurm (red.), New Guinea area languages and language study, Vol. 1, Papuan languages and the New Guinea linguistic scene, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1975 (Pacific Linguistics C-38), s. 345–460, DOI: 10.15144/PL-C38.345, ISBN 978-0-85883-131-5, OCLC 2565788 (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve, Worming one’s way through New Guinea: The chase of the peripatetic pronouns, [w:] Donald L. Laycock, Werner Winter (red.), A world of language: papers presented to Professor S.A. Wurm on his 65th birthday, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1987 (Pacific Linguistics C-100), s. 709–727, ISBN 0-85883-357-3, OCLC 17669962 [dostęp 2023-02-12] (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve, Comparative Linguistics and the West Papuan Phylum, [w:] E.K.M. Masinambow (red.), Maluku dan Irian Jaya, Jakarta: Lembaga Ekonomi dan Kemasyarakatan Nasional, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (LEKNAS-LIPI), 1984 (Buletin LEKNAS III.1), s. 65–90, OCLC 624384764 (ang.).
- Stephen A. Wurm, Papuan Languages of Oceania, Tübingen: Narr, 1982 (Ars linguistica 7), ISBN 3-87808-357-2, OCLC 8592292 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- East Bird’s Head, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2023-02-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-13] (ang.).
- East Bird's Head, [w:] Glottolog, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- Hatam-Mansim, [w:] Glottolog, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology [dostęp 2023-02-24] (ang.).