Wikipedia

Jaśmin

Ten artykuł dotyczy rośliny z rodziny oliwkowatych. Zobacz też: jaśminowiec – powszechnie nazywany jaśminem.

Jaśmin, jaśminek[5] (Jasminum L.) – rodzaj roślin z rodziny oliwkowatych. Obejmuje ok. 200 gatunków[4][6]. Występują one w strefie międzyzwrotnikowej Afryki, Azji i Australii, sięgając do stref umiarkowanych w południowej Afryce i Australii oraz w rejonie Kaukazu i wschodnich Chin[4]. Rosną zwykle w formacjach zaroślowych. Ich wonne, zwykle słodko pachnące kwiaty są zapylane przez owady[7].

Jaśmin
Ilustracja
Jaśmin wielkolistny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

oliwkowate

Rodzaj

jaśmin

Nazwa systematyczna
Jasminum L.
Sp. Pl. 7. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Jasminum officinale L.[3]

Synonimy
  • Mogorium Juss.
  • Noldeanthus Knobl.
  • Nyctanthos St.-Lag.[4]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Jaśmin lekarski
Jasminum polyanthum

Liczne gatunki są od dawna uprawiane dla intensywnego aromatu w czasie kwitnienia, zwłaszcza w południowej Azji (na Półwyspie Arabskim i w Indiach)[7]. Najbardziej rozpowszechniony w uprawie jest jaśmin lekarski J. officinale[7]. J. grandiflorum jest surowcem do produkcji olejków używanych w kosmetologii i do wyrobu perfum. Uprawiane są poza tym: J. auriculatum (zwłaszcza w Indiach), J. laurifolium, J. polyanthum (uprawiany w doniczkach w pomieszczeniach lub na zewnątrz w klimacie śródziemnomorskim), jaśmin wielkolistny J. sambac (wykorzystywany także do aromatyzowania herbaty)[6][7]. W Polsce uprawiany jest głównie jaśmin nagokwiatowy J. nudiflorum[5].

Morfologia

edytuj
 
Jaśmin nagokwiatowy
 
Jasminum tortuosum
Pokrój
Krzewy i pnącza o pędach zielonych, osiągających długość ponad 10 m[7].
Liście
Naprzeciwległe (tradycyjnie tu też zaliczane gatunki o liściach skrętoległych zostały wyodrębnione w osobny rodzaj Chrysojasminum), ogonkowe, pojedyncze, trójlistkowe lub nieparzystopierzaste[8].
Kwiaty
Obupłciowe, zebrane po kilka lub wiele w kwiatostany wiechowato-wierzchotkowe, szczytowe lub wyrastające w kątach liści. Kielich z 5–15 działkami połączonymi u nasady. Korona kwiatowa o 5–6 płatkach u nasady zrośniętych w rurkę, w górze z kolistymi łatkami, biała, żółta lub czerwono-różowa. Pręciki są dwa, schowane w rurce korony. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwija się 1–4 zalążki[7][8].
Owoce
Mięsiste jagody podwójne lub pojedyncze (w wyniku często występującej aborcji zarodka), rzadko owoce suche (u jaśminu nagołodygowego i J. mesnyi)[8].

Systematyka

edytuj
 
Jasminum laurifolium
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny oliwkowatych Oleaceae, a w jej obrębie z plemienia Jasmineae[9]. W tradycyjnym ujęciu plemię to było monotypowe, ale badania molekularne wskazały na siostrzane pokrewieństwo większości gatunków zaliczanych do rodzaju jaśmin Jasminum z rodzajem Menodora, przy czym bazalną pozycję względem tej pary zajmują gatunki tradycyjnie wyodrębniane jako sekcja Alternifolia w obrębie rodzaju Jasminum, która w efekcie została wyodrębniona w osobny rodzaj Chrysojasminum. Wszystkie trzy rodzaje zaliczane są do plemienia Jasmineae[10][11].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2008-01-03].
  4. ↑ a b c d Jasminum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-13].
  5. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 477, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 414. ISBN 0-333-73003-8.
  8. ↑ a b c K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 301. ISBN 978-3-642-62200-7.
  9. ↑ Genus Jasminum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-13].
  10. ↑ Dupin, J.; Raimondeau, P.; Hong-Wa, C.; Manzi, S.; Gaudeul, M.; Besnard, G.. Resolving the Phylogeny of the Olive Family (Oleaceae): Confronting Information from Organellar and Nuclear Genomes. „Genes”. 11, 12, s. 1508, 2020. DOI: 10.3390/genes11121508. 
  11. ↑ Enrico Banfi. Chrysojasminum, a new genus for Jasminum sect. Alternifolia (Oleaceae, Jasmineae). „Natural History Sciences”. 1, 1, 2014. DOI: 10.4081/nhs.2014.54. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jaśmin&oldid=72986352”