Wikipedia

Ja’ir Lapid

izraelski polityk, dziennikarz, pisarz, a także żołnierz, aktor, scenarzysta i twórca muzyki filmowej, prezenter telewizyjny i amatorski bokser; były premier Izraela

Ja’ir Lapid (hebr.: יאיר לפיד, ang.: Yair Lapid, ur. 5 listopada 1963 w Tel Awiwie) – izraelski polityk, dziennikarz, pisarz, a także żołnierz, aktor, scenarzysta i twórca muzyki filmowej, prezenter telewizyjny i amatorski bokser. Od 2012 lider ugrupowania Jest Przyszłość (Jesz Atid), od 2013 członek Knesetu, w latach 2013–2014 minister finansów. Syn Tommy’ego. Od 1 lipca do 29 grudnia 2022 premier Izraela.

Ja’ir Lapid
‏יאיר לפיד‎
Ilustracja
Ja’ir Lapid (lipiec 2022)
Data i miejsce urodzenia

5 listopada 1963
Tel Awiw

Premier Izraela
Okres

od 1 lipca 2022
do 29 grudnia 2022

Przynależność polityczna

Jest Przyszłość

Poprzednik

Naftali Bennett

Następca

Binjamin Netanjahu

Przewodniczący Jest Przyszłość
Okres

od 5 lutego 2013

Przynależność polityczna

Jest Przyszłość
Niebiesko-Biali

Minister finansów
w rządzie Binjamina Netanjahu
Okres

od 18 marca 2013
do 2 grudnia 2014

Przynależność polityczna

Jest Przyszłość

Poprzednik

Juwal Steinitz

Następca

Mosze Kachlon

Minister spraw zagranicznych
w rządzie Naftalego Bennetta-Ja'ira Lapida
Okres

od 13 czerwca 2021

Przynależność polityczna

Jest Przyszłość

Poprzednik

Gabi Aszkenazi

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Wczesne życie

edytuj

Urodził się w 5 listopada 1963 w Tel Awiwie[1] jako syn Tommy’ego Lapida również polityka i dziennikarza, późniejszego lidera partii Szinui i ministra sprawiedliwości. Babcia Tommy’ego, Hermina, zginęła w Auschwitz[2]. W 1984 siostra Ja'ira zginęła w wypadku samochodowym[3].

Uczęszczał do Gimnazjum Herclija, jednak porzucił naukę bez uzyskania certyfikatu bagrut, który jest świadectwem zdania egzaminu maturalnego w Izraelu[4][5]. Kwestia wykształcenia Lapida była szeroko komentowana w 2012 roku, gdy Lapid został przyjęty przez Uniwersytet Bar-Ilana na studia doktoranckie z zakresu hermeneutyki, bez uzyskania wymaganego co najmniej licencjatu. Po nagłośnieniu sprawy i zbadaniu sprawy przez Radę ds. Szkolnictwa Wyższego przyjęcie Lapida zostało cofnięte[6][7].

Kariera dziennikarska

edytuj

Podczas pełnienia służby wojskowej rozpoczął karierę dziennikarską przy okazji pracy w piśmie „Ba-Mahaneh” (W obozie), później pracował w lokalnych gazetach, a następnie od 1991 roku pisał cotygodniowe felietony dla ogólnokrajowej Ma’ariw[8]. Kolumna jego felietonów zatytułowana była "Gdzie są pieniądze?"[9]. Później rozpoczął pracę w konkurencyjnym Jedi’ot Acharonot[10].

Sławę zyskał dzięki swoim niepokornym felietonom, ale prawdziwą popularność zyskał prowadząc własny program talk-show w izraelskiej telewizji[11] od 1994 roku. W 1991 roku debiutował jako aktor, zagrał wtedy rolę w dramacie Za Morzem (hebr. מעבר לים)[12].

Napisał kilkanaście książek, w tym thrillery i książki dziecięce[1][11]. Był także scenarzystą i twórcą muzyki filmowej[12].

Kariera polityczna

edytuj

W styczniu 2012 Lapid ogłosił o odejściu z pracy w mediach na rzecz zaangażowania się w politykę[13].

W 2012 roku założył centrową partię polityczną Jest Przyszłość, która w przedterminowych wyborach w 2013 roku nieoczekiwanie stała się drugą siłą w parlamencie[11], zdobywając 543 tys. głosów, które przełożyły się na 19 mandatów[1]. Lapid tworząc partię wsłuchiwał się w głosy izraelskiej klasy średniej, koncentrując się na aspektach społeczno-ekonomicznych, m.in. reformie systemu edukacji, zmniejszeniu kosztów mieszkalnictwa czy pomocy drobnym przedsiębiorstwom[10][14]. Partia dołączyła do koalicji rządowej tworzonej przez premiera Binjamina Netanjahu, zaś sam Lapid otrzymał w rządzie koalicyjnym tekę ministra finansów[15]. Oprócz koalicji Likud−Nasz Dom Izrael (Jisra’el Betenu) (31 posłów) i Jest Przyszłość (Jesz Atid) koalicję rządową tworzyły: Żydowski Dom (Ha-Bajit Ha-Jehudi) (12 posłów) oraz liberalne ugrupowanie Ruch (Ha-Tenu’a) (6 posłów). Razem koalicja dysponowała 68 głosami 120-osobowym Knesecie[16].

Pod koniec 2014 w doszło do konfliktu wewnątrz gabinetu pomiędzy Netanjahu, a Lapidem, Liwni i Liwnat w sprawie kontrowersyjnej ustawy forsowanej przez Likud określającej Izrael jako państwo żydowskie. Nacjonalistyczną ustawę Lapid określił jako "fatalny akt prawny"[17]. W wyniku konfliktu 2 grudnia Netanjahu zdymisjonował liderów koalicyjnych partii Lapida i Liwni, co zaowocowało zerwaniem przez nie koalicji i przedterminowymi wyborami, które odbyły się 17 marca 2015[18][19].

W wyborach w 2015 partia Lapida okazała się największym przegranym, straciła 8 mandatów w stosunku do poprzednich wyborów, i spadła do grona „średniaków”. Lapid i Jest Przyszłość ogłosili pozostanie w opozycji i nie weszli do nowej koalicji rządowej[20].

W 2018 był autorem kontrowersyjnych wypowiedzi podczas debaty publicznej związanej z polską ustawą o IPN[21].

 
Liderzy Niebiesko-Białych: Mosze Ja’alon, Beni Ganc, Ja’ir Lapid i Gabi Aszkenazi (2019)

Przed wyborami w 2019 Jest Przyszłość weszło w koalicję z partiami Moc Izraela Beniego Ganca i Telem Moszego Ja’alona tworząc centrową listę Niebiesko-Biali[22][23]. W razie zwycięstwa ugrupowania w wyborach Ganc miał zostać premierem na 2,5 roku, po tym czasie miał go zmienić Lapid. W wyborach startował z drugiego miejsca na liście Niebiesko-Białych[24], którzy zajęli 2. miejsce zdobywając 1 123 929 głosów (26,11%), co przełożyło się to na 35 mandatów w Knesecie XXI kadencji (tyle samo co zwycięski Likud)[25][26][27]. Lapid po raz trzeci zdobył mandat poselski[1].

Po zaprzysiężeniu trzydziestego piątego rządu Izraela 17 maja 2020 r. Lapid został przywódcą opozycji[28]. 5 maja 2021 r. rozpoczął rozmowy z innymi partiami w celu uformowania rządu koalicyjnego[29]. 2 czerwca Lapid poinformował izraelskiego prezydenta Re'uwena Riwlina o zgodzie na rotacyjny rząd z Naftalim Bennettem, który zastąpi rząd Benjamina Netanjahu. Nowy rząd został zaprzysiężony 13 czerwca 2021 r.[30] a Lapid objął stanowisko ministra spraw zagranicznych Izraela i rotacyjnego premiera[31].

30 czerwca, w związku z utraceniem większości rządzącej przez koalicję Bennetta i Lapida, Kneset przegłosował samorozwiązanie stosunkiem głosów 92 do 0. Ustalono także, że od 1 lipca premierem do końca kadencji zostanie Lapid[32].

Poglądy

edytuj

Głosi potrzebę umocnienia liberalnej demokracji w Izraelu, za zagrożenie której uznawał rządy Binjamina Netanjahu, które określał mianem "antydemokratycznych"[14].

W 2013 r. wyrażał pilną potrzebę negocjacji między Izraelem a Autonomią Palestyńską, wzywał wtedy do zarysowania koncepcji "dwóch państw dla dwóch narodów", przy zachowaniu izraelskich osiedli i bezpieczeństwa dla Izraelczyków[33]. W 2017 uznał izraelską przynależność Wzgórz Golan i wzywał do uznania jej przez opinię międzynarodową[34]. Uważa, że Jerozolima powinna pozostać niepodzielną stolicą Izraela[35].

Jego partia za swoje fundamenty uznaje wzmocnienie bezpieczeństwa Izraela, dążenie do porozumienia regionalnego i separacji od Palestyńczyków, walkę z korupcją a także walkę o równouprawnienie kobiet i mniejszości[1].

Życie prywatne

edytuj

W latach 80. ożenił się z Tamar, którą poznał w okresie opuszczania armii. Para rozwiodła się niedługo po narodzinach syna[36]. Aktualnie jest żonaty z Lihi, z którą ma dwójkę dzieci[1].

W 2012 roku magazyn Forbes oszacował jego majątek na około 22 miliony szekli (ok. 28 milionów złotych)[37].

Publikacje

edytuj

Wszystkie publikacje w języku hebrajskim, tytuły angielskie podane w oparciu o materiał źródłowy[1]:

  • The Double Head (thriller, 1989)
  • Yoav’s Shadow (książka dla dzieci, 1992)
  • One-Man Play (1993)
  • Elbi – A Knight’s Story (książka dla dzieci, 1998)
  • The Sixth Riddle (2001)
  • Standing in a Row: collection of newspaper columns (2005)
  • The Second Woman (2006)
  • Sunset in Moscow (thriller, 2007)
  • My Heroes (2008)
  • Memories After My Death (thriller, 2010)
  • Standing in a Row Again (2011)

Filmografia

edytuj

Filmografia przygotowana w oparciu o materiał źródłowy[12]:

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g Ja’ir Lapid (ang.) – profil na stronie Knesetu.
  2. ↑ Agnieszka Zagner, Rozmowa z izraelskim politykiem Jairem Lapidem o tym, dlaczego pokłócił się z Polską [online], polityka.pl, 2019 [dostęp 2022-07-02] (pol.).
  3. ↑ Who is Yair Lapid? - Israel News | Haaretz [online], web.archive.org, 3 kwietnia 2015 [dostęp 2022-07-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-03].
  4. ↑ אטילה שומפלבי, יאיר לפיד: 'לא מצאו עליי כלום, אז המציאו סיפור', „Ynet”, 29 stycznia 2012 [dostęp 2022-07-02] (hebr.).
  5. ↑ Dawid Warszawski, Jair Lapid, człowiek, który zjednoczył osiem partii przeciwko Netanjahu [online], wyborcza.pl [dostęp 2022-07-02].
  6. ↑ Council denies Lapid doctorate program [online], The Jerusalem Post | JPost.com [dostęp 2022-07-02] (ang.).
  7. ↑ Knesset C'tee to probe Yair Lapid doctorate affair - The Jerusalem Post [online], web.archive.org, 1 marca 2021 [dostęp 2022-07-02] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-01].
  8. ↑ PROFILE - Yair Lapid: From journalism to reins of power in Israel [online], aa.com.tr [dostęp 2022-07-02].
  9. ↑ Yair Lapid Guides Yesh Atid Party to Success in Israeli Elections - NYTimes.com [online], web.archive.org, 8 listopada 2017 [dostęp 2022-07-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-08].
  10. ↑ a b Yair Lapid, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  11. ↑ a b c Jacek Pawlicki: Telepolityka w Izraelu. Newsweek Polska, 2013-02-27. [dostęp 2015-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-05)]. (pol.).
  12. ↑ a b c Ja’ir Lapid w bazie IMDb (ang.)
  13. ↑ Popularny prezenter postanowił zostać politykiem [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2022-07-02].
  14. ↑ a b Isabel Kershner, Who Is Yair Lapid, Israel’s Would-Be Prime Minister?, „The New York Times”, 5 maja 2021, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-07-02] (ang.).
  15. ↑ Skład nowego rządu Izraela. Ambasada Izraela w Warszawie. [dostęp 2015-05-17]. (pol.).rst
  16. ↑ Jewish Home, Yesh Atid ink coalition deal with Likud-Beytenu. timesofisrael.com.
  17. ↑ Tol/kka: „Izrael to państwo żydowskie”. Kontrowersyjna ustawa stworzy gorszych obywateli?. tvn24.pl, 2014-11-24. [dostęp 2015-05-17]. (pol.).
  18. ↑ Będą przedterminowe wybory w Izraelu. Bo ministrowie nie chcieli uznać, że państwo należy do „ludu żydowskiego”. Gazeta.pl. [dostęp 2014-12-28].
  19. ↑ Maayan Lubell: Netanyahu says Israel could be headed to early election. Reuters, 1 grudnia 2014. [dostęp 2014-12-27]. (ang.).
  20. ↑ Marek Połoński: Nowy rząd Izraela zaprzysiężony po burzliwej debacie. Portal Spraw Zagranicznych, 2015-05-15. [dostęp 2015-05-17]. (pol.).
  21. ↑ Na próżno szukać śladów, że jego babcia zginęła w Polsce. Kim jest izraelski polityk, który rozpętał burzę o Holokaust, „naTemat.pl” [dostęp 2018-09-18] (pol.).
  22. ↑ Lists of Candidates. bechirot.gov.il. [dostęp 2019-04-09]. (ang.).
  23. ↑ Głosuje się na partię, nie na ludzi. Kto walczy o władzę?. tvn24.pl. [dostęp 2019-04-09].
  24. ↑ Lapid-Gantz-Ya'alon list: 'Blue and White'. Jedi’ot Acharonot. [dostęp 2019-05-01]. (ang.).
  25. ↑ Wyniki. bechirot.gov.il. [dostęp 2019-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-11)]. (hebr.).
  26. ↑ Elections. Ha-Arec. [dostęp 2019-04-12]. (ang.).
  27. ↑ Final Election Results: Bennett Wiped Out; Netanyahu's Likud Gains One Seat. Ha-Arec. [dostęp 2019-04-12]. (ang.).
  28. ↑ Jacob Magid, Lapid predicts ‘crooked’ new government will fall quickly [online], timesofisrael.com [dostęp 2022-05-02] (ang.).
  29. ↑ Lapid, Bennett hope to form government within a week [online], The Jerusalem Post | JPost.com [dostęp 2022-05-02] (ang.).
  30. ↑ Dov Lieber, Israel Gets New Government to End Netanyahu’s 12-Year Rule, „Wall Street Journal”, 13 czerwca 2021, ISSN 0099-9660 [dostęp 2022-05-02] (ang.).
  31. ↑ Knesset Member Yair Lapid, [w:] Members of the 25th Knesset [online], main.knesset.gov.il [dostęp 2022-05-02].
  32. ↑ Carrie Keller-Lynn, Knesset disbands, sets elections for November 1; Lapid to become PM at midnight, „The Times of Israel”, 30 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-01].
  33. ↑ המצע המדיני בטחוני | יש עתיד – בראשות יאיר לפיד [online], web.archive.org, 15 marca 2013 [dostęp 2022-07-02] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-15].
  34. ↑ Lapid: World must recognize Israeli sovereignty over Golan, united Jerusalem as capital [online], The Jerusalem Post | JPost.com [dostęp 2022-07-02] (ang.).
  35. ↑ Yair Lapid: The ex-TV host who is Israel's new PM, „BBC News”, 30 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-02] (ang.).
  36. ↑ Yair Lapid: The underdog who believes he's the man to replace Netanyahu as Israel's prime minister - Haaretz.com [online], web.archive.org, 1 lipca 2022 [dostęp 2022-07-02] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-01].
  37. ↑ Forbes Ranks Israel's Wealthiest Politicians, „Haaretz” [dostęp 2022-07-02] (ang.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ja’ir_Lapid&oldid=75667918”