Jabłonowscy herbu Prus III
polski ród szlachecki i książecy
Jabłonowscy – rodzina szlachecka, wywodząca się z Jabłonowa w powiecie mławskim na Zawkrzu na Mazowszu. W XV wieku rozdzielili się na kilka linii, które nabyły dobra w różnych stronach państwa polskiego w tym na Rusi i na Podlasiu. Wzrost znaczenia rodziny nastąpił w połowie XVII wieku dzięki Janowi Stanisławowi Jabłonowskiemu, który poślubił Annę córkę wojewody Jana Ostroroga, co podniosło prestiż rodziny.
Ród Jabłonowskich awansował do roli magnaterii dość późno i stało się to w ostatniej ćwierci XVII wieku. Apogeum znaczenia rodziny przypada na życie najwybitniejszego jej przedstawiciela Stanisława Jana Jabłonowskiego i wczesnego okresu działalności jego syna Jana Stanisława. W roku 1743 Józef Aleksander Jabłonowski otrzymał tytuł książęcy od cesarza Karola VII; Jedna z linii wymarła w 2004 roku. Pozostała linia podlaska rodu.
Przedstawiciele
edytuj- Anna z Jabłonowskich Leszczyńska h. Prus III (1660–1727)[1]
- Anna Paulina Jabłonowska (1728–1800) wojewodzina bracławska
- Joanna Jabłonowska (zm. 1744) wojewodzina ruska
- Aleksander Jan Jabłonowski (ok. 1670–1723) chorąży wielki koronny
- Antoni Jabłonowski (1793–1855) – wicereferendarz Królestwa Polskiego
- Antoni Barnaba Jabłonowski (1732–1799) wojewoda poznański
- Antoni Michał Jabłonowski - członek Rady Stanu Królestwa Polskiego
- August Dobrogost Jabłonowski (1769–1791) znany jako książę kozak
- Cecylia Jabłonowska[2]
- Felicjan Jabłonowski (zm. 1778) starosta koropecki
- Jan Kajetan Jabłonowski (1699/1700–1764) wojewoda bracławski
- Jan Jabłonowski (ok. 1600–1647) miecznik koronny
- Jan Stanisław Jabłonowski (1669–1731) wojewoda ruski
- Józef Aleksander Jabłonowski (1711–1777) wojewoda nowogrodzki
- Jędrzej Jabłonowski (zm. 1772/73) kasztelan połaniecki
- Karol Jabłonowski (1807–1885) polityk konserwatywny
- Ludwik Jabłonowski (1784–1864) poseł austriacki w Neapolu
- Maciej Jabłonowski (1569–1619) – rotmistrz królewski.
- Maciej Jabłonowski (1757–1844) prefekt departamentu lubelskiego
- Magdalena Jabłonowska z d. Scipio del Campo, z Odrzykonia, żona Rocha
- Maksymilian Jabłonowski (1785–1846) senator-wojewoda
- Stanisław Jabłonowski (1799–1878) działacz polityczny
- Stanisław Filip Jabłonowski (ok. 1772–1833) oficer Legionów Polskich
- Stanisław Jan Jabłonowski (1634-1702) hetman wielki koronny
- Stanisław Paweł Jabłonowski (1762–1822) senator, kasztelan, wojewoda
- Stanisław Wincenty Jabłonowski (1694–1754) wojewoda rawski, pisarz
- Władysław Franciszek Jabłonowski[3] (1769–1802) dowódca Legii Naddunajskiej
Fundacje
- Kaplica św. Feliksa w kościele oo. kapucynów we Lwowie
- Klasztor oo. bernardynów we Fradze
- Kolegium oo. jezuitów we Lwowie - skrzydło
- Kościół oo. dominikanów obserwantów pw. św. Urszuli we Lwowie
- Kościół oo. dominikanów w Kołomyi
- Kościół oo. jezuitów pw. św. Jana Chrzciciela w Białej Cerkwi z 1812 r.
- Kościół oo. jezuitów w Międzyrzeczu[8]
- Kościół oo. karmelitów w Bołszowcach
- Kościół oo. Paulinów w Niżniowie[9]
- Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP w Podkamieniu[10]
- Kościół parafialny pw. św. Trójcy w Mariampolu[11]
Pałace
- Palatia w Książęcinie[12][13]
- Pałac w Jabłonowie Litewskim[14]
- Pałac w Kitzscher koło Lipska
- Pałac Kurprinz w Lipsku
- Pałac w Krzewinie
- Pałac w Mariampolu[15][5]
- Pałac w Niżniowie[9]
- Pałac w Podhorcach koło Stryja
- Pałac w Ulowcach[16]
- Pałac w Żemielińcach[17]
- Pałac we Lwowie na Górze św. Jacka[18]
Przypisy
edytuj- ↑ Córka Stanisława Jana Jabłonowskiego i Marianny Kazanowskiej, od 1676 żona podskarbiego Rafała Leszczyńskiego, matka króla Polski Stanisława Leszczyńskiego, jej wnuczka Maria Leszczyńska od 1725 królowa Francji (żona Ludwika XV).
- ↑ Siostra żony Aleksandra Fredry- zwana matką tutejszego ludu (zmarła we Lwowie, prochy jej w Krościenku w krypcie pod starym kościołem).
- ↑ Wspomniany w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza.
- ↑ Wybudowany przez Stanisława Jana Jabłonowskiego; posiadał baszty, wały i fosy.
- ↑ a b Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 113–115, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Nie istnieje.
- ↑ SIBI DEO POSTERITATI. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku [online] [dostęp 2016-09-26].
- ↑ Jednym z fundatorów kościoła był Stanisław Wincenty Jabłonowski, wojewoda ruski i wołyński. starosta międzyrzecki.
- ↑ a b Niżniów, mko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 169., erygowany w 1740 r.
- ↑ Podkamień, pow. rohatyński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 406., poświęcony 1829 r.
- ↑ Maryampol 1.) al. Mariampol po rus. ''Mariampil'', s. 147–148, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 147., konsekrowany w 1825 r.
- ↑ Książęcin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 827.
- ↑ Obecnie Okop (rejon biłohirski).
- ↑ Jabłonów, n. Niemnem, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 348., w pow. grodzieńskim.
- ↑ (palazzo in fortezza) zniszczony w latach 1914–1918.
- ↑ Hulowce, wł. Jabłonowskich, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 208.
- ↑ Żemielińce, wł. Jabłonowskich, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 774.
- ↑ Świetność i zmierzch pałacu (w pobliżu ul. Zielonej, zniszczony podczas II wojny światowej).
Bibliografia
edytuj- Andrzej Betlej, Sibi, deo, posteritati: Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków, 2010. [dostęp 2016-12-01].
- Tomasz Lenczewski, Genealogie rodów utytułowanych w Polsce, t. 1, Warszawa 1996-1997, s. 37–40[1].
Kontrola autorytatywna (polski ród szlachecki):