Jacques Babinet

francuski naukowiec

Jacques Babinet (ur. 5 marca 1794 w Lusignan, zm. 21 października 1872 w Paryżu) – francuski uczony: matematyk, fizyk i astronom; popularyzator nauki. Znany jest przede wszystkich z wkładu w optykę.

Jacques Babinet

Życiorys

edytuj

Urodził się 5 marca 1794 w Lusignan[1]. Był synem Jeana Babineta, mera Lusignan i Marie-Anne Félicité Bonneau du Chesne, córki generała Jacques’a Duchesne[1].

Uczył się początkowo w Lycée Napoléon, naukę kontynuował w École polytechnique, gdzie później został egzaminatorem[1]. Opuścił politechnikę w 1812, aby rozpocząć naukę w szkole artylerii Armii Francuskiej École d'application de l'artillerie[1]. Po ukończeniu szkoły służył przez krótki czas w Piątym Pułku Artylerii[1].

Po restauracji Burbonów opuścił Armię i rozpoczął pracę dydaktyczną[1]. Był wykładowcą matematyki na politechnice w Fontenay-le-Comte, fizyki w Université de Poitiers i od 1820 także w Lycée Saint-Louis[1]. W latach 1825–1828 Babinet wykładał także meteorologię[1]. W 1838 został następcą Félixa Savary w Collège de France[1]. W 1840 został wybrany do Académie des sciences jako członek sekcji fizyki tego stowarzyszenia[1].

W 1829 jako pierwszy zasugerował, że długość fali światła może być używana jako podstawowa jednostka długości (Angstrem)[1]. Opracował wiele instrumentów naukowych i przeprowadził badania nad dyfrakcją i odbijaniem światła[1]. Jako meteorolog prowadził badania nad tęczami atmosferycznymi, wieńcami słonecznymi i księżycowymi oraz polaryzacją światła[1]. W 1837 zauważył i opisał, że obraz dyfrakcyjny otrzymany z przeszkody jest taki sam jak z otworu o takim samym kształcie i średnicy z wyjątkiem natężenia promienia światła, zasada ta jest znana współcześnie jako zasada Babineta[2]. W 1840 odkrył drugi, po punkcie Arago, punkt na sferze niebieskiej, z którego dochodzi niespolaryzowane światło, tzw. punkt Babineta, położony około 20° powyżej Słońca[3]. Przeprowadził wiele eksperymentów związanych z polaryzacją światła, skonstruował urządzenie do pomiaru polaryzacji znane jako kompensator Babineta[4].

Był odkrywcą zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia (mniej więcej równocześnie i niezależnie od Jeana-Daniela Colladona)[5]. Około 1840-42 przedstawił eksperyment, w którym oświetlił dno butelki skupioną wiązką światła i pokazał, że cienki strumień wody wylewany z butelki zawiera w sobie skupione światło[6][7]. Babinet udowodnił także, że ten efekt można powtórzyć używając zagiętej rurki szklanej i kwarcowej, w liście do François Arago napisał, że „pomysł działa dobrze i mógłby być używany na przykład do rozświetlania wnętrza ust”, ale nie powrócił już do podobnych eksperymentów[6].

Opracował metodę konstrukcji ulepszonych zaworów do pomp powietrznych umożliwiających uzyskanie dobrej jakości próżni[1].

W 1840 został członkiem Bureau des Longitudes[8].

W sierpniu 1848 oskarżył Urbaina Le Verriera, odkrywcę Neptuna, o wiele „potężnych błędów”, które wkradły się w jego wyliczenia dotyczące Neptuna i sam zaproponował, że poza Neptunem istnieje jeszcze jedna planeta, którą nazwał „Hyperion”[9][10]. Babinet wyliczył, że hipotetyczny Hyperion powinien mieć masę około 11,6 razy większą od masy Ziemi i być odległy o około 47-48 j.a. od Słońca[11]. W obronie Le Verriera stanęli między innymi John Herschel, Wilhelm Struve i Carl Jacobi oraz sam Le Verrier, którzy łatwo udowodnili, że to Babinet się mylił w ocenie pracy Le Verriera[9].

W 1861 zaprezentował pracę, w której jako jeden z pierwszych krytycznie ocenił tzw. hipotezę mgławicy słonecznej w wersji, w której rzekoma mgławica, z której miały powstać planety, miała mieć równomierną gęstość[12].

Babinet, wbrew ówcześnie popularnych teorii, uważał, że koncept ciepła powodowany jest wibracją „molekuł” z których składają się ciała fizyczne – koncept zbliżony do dzisiejszej entropii[13].

Był uznanym i szanowanym popularyzatorem nauki[1]. Jego publiczne wykłady były bardzo popularne, był ceniony za umiejętność przybliżania nawet bardzo skomplikowanych teorii naukowych dla laików, używając przy tym prostego, zrozumiałego języka[1].

To co jest znane profesjonalnym naukowcom, musi koniecznie być umieszczone w domenie publicznej[a].

Jacques Babinet

W 1840 ożenił się z Adèle Laugier (siostrą Paula Laugiera[8]), z którą miał dwóch synów[1].

  1. „Ce qui est familier aux savants de profession a grand besoin d'être mis dans le domaine commun”[14].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q Hockey 2007 ↓, s. 77.
  2. Smith 1997 ↓, s. 281-281.
  3. Coulson 2014 ↓, s. 15.
  4. Hecht 2004 ↓, s. 280.
  5. Ghatak 2005 ↓, s. 24-7.
  6. a b Hecht 2004 ↓, s. 15.
  7. Hecht 2004 ↓, s. 257.
  8. a b Lequeux 2015 ↓, s. 190.
  9. a b Lequeux 2013 ↓, s. 65-67.
  10. Lequeux 2015 ↓, s. 200.
  11. Weintraub 2008 ↓, s. 121.
  12. Brush 2009 ↓, s. 58-59.
  13. Lequeux 2015 ↓, s. 283.
  14. Babinet 1858 ↓.

Bibliografia

edytuj