Jadwiga Grabda
Jadwiga Grabda, z domu Siwak (ur. 27 października 1907 w Warszawie, zm. 20 listopada 1981 w Szczecinie) – zoolog, parazytolog[1][2]
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor nauk biologicznych | |
| Specjalność: Parazytologia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1963 – parazytologia |
| Instytut |
Instytut Weterynaryjny w Bydgoszczy |
| Okres zatrudn. |
1946-1954 |
| Instytucja |
Pracownia Chorób Ryb zakładu Higieny Weterynaryjnej w Olsztynie |
| Okres zatrudn. |
1954–1967 |
| Instytut |
Zakład Chorób Ryb Morskich Akademii Rolniczej |
| Okres zatrudn. |
od 1966 |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Wykształcenie średnie zdobyła w Liceum Handlowym Żeńskim Julji Jankowskiej-Statkowskiej w Warszawie. W 1926 rozpoczęła studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Dyplom magistra filozofii uzyskała w 1932. Ukończyła także roczne Studium Pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1933–1939 pracowała jako nauczycielka przyrody w szkołach średnich, a także w Instytucie im. N. Nenckiego (1933) i Państwowym Muzeum Zoologicznym (1934). Odbyła staże w stacjach biologicznych nad Morzem Czarnym (w Konstancy i Warnie). W tym okresie poślubiła zoologa Eugeniusza Grabdę. Lata II wojny światowej spędziła z rodziną w Puławach. Po wojnie, od 1946 do 1954 pracowała jako adiunkt w placówkach oddziału Instytutu Weterynaryjnego w Bydgoszczy, a przez rok wykładała parazytologię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1954–1967 kierowała terenową Pracownią Chorób Ryb zakładu Higieny Weterynaryjnej w Olsztynie. W 1963 obroniła na Uniwersytecie Warszawskim pracę doktorską „Cykl życiowy i morfogeneza Lernaea cyprinacea L.”. Po przeniesieniu się wraz z mężem do Szczecina pracowała jako adiunkt w Zakładzie Chorób Ryb Morskich Akademii Rolniczej w Szczecinie[2].
Badania naukowe edytuj
W latach 1967–1974 prowadziła badania widłonogów pasożytujących u ryb morskich. Dla rybactwa i przetwórstwa rybnego ważne okazały się obserwacje nad larwami III stadium nicienia Anisakis simplex powodującego anisakidozę – groźną chorobę ryb, m.in. śledzi. W latach 1973–1976 zbadała i opisała biologię tego gatunku oraz ustaliła warunki, w których zachowuje on żywotność w przetworach rybnych[3]. Wyniki badań pozwoliły na wprowadzenie rygorystycznych przepisów dotyczących procedury technologicznej w polskim przemyśle konserw rybnych. Dodatkowym osiągnięciem tych badań było ustalenie w 1974, że w okresie jesienno-wiosennym na Bałtyk wpływają z Morza Północnego ławice śledzia zachodniego silnie zarażonego anisakidozą[2][4].
Wybrane publikacje edytuj
Jadwiga Grabda napisała ponad 100 prac z zakresu parazytologii, z których część zaginęła podczas stanu wojennego. Współpracowała przy powstawaniu „Katalogu fauny Polski”[1].
- Ancyrocephalus vistulensis sp.n. un nouveau trematode parasite du silure (Silurus glanis L.). Bull: Acad. Pol. Sci. Lett. Serie B. Sciences Nat. 11, s. 669-679, 1932
- Słownik zoologiczny. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych Warszawa 1952 (wsp. Eugeniusz Grabda)
- Les parasites internes du rat musque - Ondatra zibethica L. des environs de Bydgoszcz /(Pologna). Acta Parasit. Pol. 2, 2, s. 17-38, 1954
- Obserwacje nad lerneozą pstrągów. Med. Wet. 5, s. 257-260, 1956
- Zdrowotność ryb w potoku Trzebiocha. Roczn. Nauk Roln. 93, D, s. 445-459, 1961.
- Stan badań nad fauną pasożytów ryb w Polsce. Wiadomości Parazytologiczne 9, 4, s. 317-323, 1963
- Cykl rozwojowy i morfogeneza Lernaea cyprinacea L. Acta Parasitologica Polonica 11, s. 70-198, 1963
- Pasożyty krągłoustych i ryb. PWN Warszawa, Wrocław 1971
- Zarys morskiej parazytologii rybackiej. Akademia Rolnicza w Szczecinie, 1977
- Zarys parazytologii ryb morskich. PWN Warszawa 1981. ISBN 8301033509
- Studies on survival and development in vitro of Anisakis simplex stage 3 larvae in time. Acta Ichthyologica et Piscatoria 12(1), s. 69-77, 1982 (dostęp 22.10.2023)
- Studies on viability and infectivity of Anisakis simplex stage III larvae in fresh salted and spiced Baltic herring. Acta Ichthyologica et Piscatoria 13(2), s. 117-129, 1983 (dostęp 22.10.2023)
Odznaczenia i nagrody edytuj
- Złoty Krzyż Zasługi
- srebrna odznaka „Zasłużony Pracownik Morza”[2]
- Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego II stopnia[3]
Przypisy edytuj
- ↑ a b Bolesław Orłowski. Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki, t. 1–4. Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa 2015, s. 478-479. ISBN 9788386062287
- ↑ a b c d Z ich dziedzictwa naukowego czerpiemy do dziś: dr Jadwiga Grabda (1907–1981). Witryna Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego. (dostęp 22.10.2023)
- ↑ a b Zbigniew Jara. Dr Jadwiga Grabda - Wspomnienie pośmiertne. „Wiadomości Parazytologiczne” 28, 5-6, s. 565-572, 1982 (dostęp 22.10.2023)
- ↑ Eugeniusz Grabda. Dr. Jadwiga Grabda (1907-1981). Obituary. „Acta Ichthyologica et Piscatoria” 12(2), s. 112-114 (dostęp 22.10.2023)