Jan Hryniewicz (pilot)
Jan Hryniewicz[a] (ur. 22 stycznia 1902 w Limontowszczyźnie, pow. Wilno, zm. 26 lipca 1989 w Dęblinie[2]) – oficer Wojska Polskiego, podpułkownik[3] pilot obserwator.
 Tablica upamiętniająca Jana Hryniewicza na gmachu ratusza w Środzie Śl. | |
 podpułkownik pilot obserwator
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22 stycznia 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 lipca 1989 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
23 eskadra lotnicza |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Syn Leopolda i Emilii. Uzyskał maturę w Państwowym Gimnazjum im. Joachima Lelewela w Wilnie. W 1925 roku rozpoczął naukę w Oficerskiej Szkole Lotnictwa w Grudziądzu, którą ukończył w 1927 roku jako obserwator z 42. lokatą (I promocja)[4].
W stopniu sierżanta podchorążego obserwatora otrzymał przydział do 23. eskadry lotniczej 2. pułku lotniczego w Krakowie. W 1928 roku został awansowany do stopnia podporucznika[4]. Otrzymał przydział do nowo powstającej 54. eskadry liniowej 5. pułku lotniczego. W 1931 roku uzyskał dyplom pilota w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa (CWOL) i został awansowany do stopnia porucznika[5]. W 1935 roku otrzymał przydział do 53. eskadry towarzyszącej. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 roku w korpusie oficerów aeronautycznych (od 1937 roku – korpus oficerów lotnictwa, grupa liniowa)[1]. W 1938 roku został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie na stanowisko dowódcy 1 eskadry ćwiczebnej dywizjonu ćwiczebnego Kierownictwa Wyszkolenia[4][6].
Po kampanii wrześniowej ewakuował się przez Rumunię do Francji i został skierowany do bazy lotniczej w Lyon–Bron. Był inicjatorem zaprojektowania sztandaru Polskich Sił Powietrznych[7][8], który wykonały w 1940 roku mieszkanki Wilna[9].
Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do RAF, otrzymał numer służbowy P-0056[2]. W latach 1942–1943 dowodził eskadrą C dywizjonu 309[10], a następnie był adiutantem gen. Lucjana Żeligowskiego[4].
Po zakończeniu działań wojennych został zdemobilizowany i zdecydował się na powrót do Polski[5]. Zamieszkał w Środzie Śląskiej, gdzie pracował jako palacz w szkolnej kotłowni. Został odszukany przez Aleksandrę Zasuszankę-Dobrowolską, dzięki jej pomocy uzyskał emeryturę kombatancką i mieszkanie socjalne w Kielcach. Odnowił kontakty z szkołą orląt i w 1979 roku otrzymał prawo do zamieszkania w hotelu oficerskim Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie[11]. Stał się mentorem podchorążych, brał udział w spotkaniach i uroczystościach oraz uczestniczył w praktycznym szkoleniu uczniów Liceum Lotniczego. Podchorążowie ufundowali mu mundur, w którym występował podczas oficjalnych uroczystości. Utrzymywał kontakt z Aleksandrą Zasuszankę-Dobrowolską, która odwiedzała go na terenie szkoły[12]. W latach 80. XX w. zainicjował działania związane ze sprowadzeniem sztandaru Polskich Sił Powietrznych do Polski. Doszło do tego dopiero po jego śmierci[13].
Zmarł 26 lipca 1989 roku w Dęblinie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Komunalnym (sektor V)[14].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Virtuti Militarii[13]
- Medal Lotniczy (trzykrotnie)
- Srebrny Krzyż Zasługi (17 marca 1934)[1][15]
Upamiętnienie edytuj
Uchwałą Nr IX/46/2019 Rady Miasta Dęblin z dnia 28 marca 2019 roku ppłk pil. obs. Janowi Hryniewiczowi został nadany pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Miasta Dęblin[16].
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 209.
- ↑ a b Hryniewicz Jan. listakrzystka.pl. [dostęp 2019-08-25].
- ↑ Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników [online], niebieskaeskadra.pl [dostęp 2020-11-19].
- ↑ a b c d Pawlak 2009 ↓, s. 45-46.
- ↑ a b Hryniewicz Jan. samoloty.pl. [dostęp 2019-08-25].
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 474.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Relikwia – Sztandar Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie powrócił do Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie. muzeumsp.pl. [dostęp 2019-08-25].
- ↑ Kalinowski 1969 ↓, s. 46.
- ↑ Kalinowski 1969 ↓, s. 199.
- ↑ Sumera 2021 ↓, s. 120.
- ↑ Sumera 2021 ↓, s. 121.
- ↑ a b Sumera 2021 ↓, s. 122.
- ↑ Jan Hryniewicz. niebieskaeskadra.pl. [dostęp 2019-08-25].
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 98 „za zasługi na polu pracy kulturalno-oświatowej w wojsku”.
- ↑ Uchwała Rady Miasta Dęblin z 28 marca 2019 r.
Bibliografia edytuj
- Franciszek Kalinowski: Lotnictwo Polskie w Wielkiej Brytanii 1940–1945. Paryż: Instytut Literacki, 1969, s. 46, 199. OCLC 251560462.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Jerzy Pawlak: Absolwenci Szkoły Orląt: 1925-1939. Warszawa: Retro-Art, 2009. ISBN 83-87992-22-4. OCLC 69472829.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Stanisław Sumera: Mój fragment nieba. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2021. ISBN 978-83-8180-474-5. OCLC 1266309050.