Jan Józef Ludyga-Laskowski

oficer Wojska Polskiego

Jan Józef Ludyga-Laskowski, właśc. Józef Gabriel Ludyga (ur. 15 marca 1894 w Rozbarku, zm. 16 lipca 1956 w Paryżu) – polski działacz niepodległościowy na Śląsku, służył w armii gen. Józefa Hallera, uczestnik powstań śląskich 1920–1921. Współzałożyciel Związku Byłych Powstańców. Piastował między innymi stanowiska wiceprezesa Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny i wiceprezesa FIDACu na Polskę, członka Rady Dyrekcji tej organizacji w Paryżu.

Jan Józef Ludyga-Laskowski
Józef Gabriel Ludyga
Ilustracja
major major
Data i miejsce urodzenia

15 marca 1894
Rozbark

Data i miejsce śmierci

16 lipca 1956
Paryż

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Cesarstwa Niemieckiego
Błękitna Armia
Wojsko Polskie
Wojsko Polskie we Francji
Francuski ruch oporu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II powstanie śląskie
III powstanie śląskie
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny 1939–1945 z brązową palmą (Francja)
Krzyż Kombatanta-Ochotnika od 1939 (Francja) Medal Ruchu Oporu z rozetką (Francja) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Gwiazda Górnośląska

Życiorys edytuj

 
J.J. Ludyga-Laskowski ok. 1923

Jan Ludyga-Laskowski (właśc. Józef Gabriel Ludyga) urodził się w rodzinie górniczej[1]. Ojciec Jana, Marcin Ludyga, w marcu 1920 roku został śmiertelnie pobity przez bojówki niemieckie. Matka (nazwisko rodowe Skrzypek) angażowała się w pracę polskich towarzystw kobiecych. Jego starszy brat Jan zginął 12 maja 1921 r. w czasie III powstania śląskiego. 2 września 1914 roku Ludyga dostał wezwanie do wojska niemieckiego. W kwietniu 1915 roku pod Verdun przeszedł na stronę francuską. Za dezercję został przez niemiecki sąd polowy zaocznie skazany na karę śmierci. Nazwisko Laskowski przybrał dopiero w chwili wstąpienia do Armii Polskiej we Francji pod koniec 1917 roku. Francuzi mianowali go komendantem obozów jeńców wojennych między innymi w Montrambert. W tym obozie otrzymał wiadomość z Paryża od Władysława Mickiewicza o decyzji rządu francuskiego powołania do życia Autonomicznej Armii Polskiej. Zorganizowawszy 380-osobowy oddział spośród jeńców pochodzących m.in. z Górnego Śląska, wstąpił do niej 17 grudnia 1917 r. jako jeden z pierwszych ochotników. Po dwóch miesiącach służby wojskowej został mianowany pierwszym komendantem polskiej szkoły podoficerskiej w Le Naus i otrzymał stopień oficerski.

W czerwcu 1918 r. ppor. Laskowski[2] był obecny razem z ppor. Sobańskim, księdzem Więckowskim i oficerem francuskim podczas wizyty Komitetu Narodowego z Romanem Dmowskim wśród żołnierzy 1 pułku strzelców polskich będących na froncie w okopach w okolicy Villers-Marmery.18 czerwca[3] wziął udział w mszy polowej na polanie koło Pont d'Issus w pobliżu Villers-Marmery, po której odbyła się uroczystość wręczenia 1 pułkowi strzelców polskich pierwszego sztandaru ufundowanego dla tego pułku przez mieszkańców Paryża. Pełniąc funkcję dowódcy kompanii i walcząc na froncie awansował kolejno z adiutanta 1 pułku przez brygadę, dywizję aż do stanowiska adiutanta I Korpusu. W tym czasie uzyskał stopień porucznika. W kwietniu 1919 roku wraz z I korpusem wrócił do kraju, uczestniczył później w zajmowaniu przez wojsko polskie Pomorza.

28 kwietnia 1920 r. Ludyga-Laskowski został skierowany przez Naczelnego Wodza na Górny Śląsk. Objął tu stanowisko szefa sztabu Polskiej Organizacji Wojskowej[4]. Brał udział w II i III powstaniu śląskim, podczas którego został awansowany do stopnia majora; był m.in. dowódcą V batalionu w Szarleju. Od 10 maja 1921 roku pełnił stanowisko dowódcy 1 Dywizji Wojsk Powstańczych. Następnie od 4 czerwca tegoż roku przez dwa dni był dowódcą Grupy „Wschód”, aby 6 czerwca objąć stanowisko zastępcy Naczelnego Wodza[5]. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski pełnił służbę w sztabie gen. Szeptyckiego.

W sierpniu 1922 roku został przydzielony do osoby Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego jako adiutant na czas jego pobytu na Śląsku. Z dniem 1 lipca 1924 roku został przeniesiony w stan nieczynny na sześć miesięcy. Mieszkał wówczas w Katowicach przy ul. Powstańców 1[6].

W latach trzydziestych należał do FIDAC-u. Wziął m.in. udział w XI dorocznej konwencji tej organizacji, która odbyła się w dniach 18–23 września 1930 roku w Waszyngtonie. Delegacje liczące w sumie 105 członków przybyły na konferencję płynąc liniowcem pasażerskim linii Cunarda „Lancastria”, który zawinął do Nowego Jorku w dniu 15 września 1930 r. W latach 30. mieszkał w Katowicach przy ul. Kościuszki 2[7].

Po wybuchu II wojny światowej Ludyga-Laskowski wziął udział w kampanii wrześniowej, uczestnicząc w obronie Śląska. Następnie wraz z oddziałami wycofał się z kraju i przez Rumunię 18 września 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie służył w polskich siłach zbrojnych pod dowództwem francuskim od listopada do czerwca 1940 r. Prawdopodobnie z tego okresu pochodzi jedno z jego odznaczeń wojskowych Croix de Guerre avec palmes et 2 étoiles (1939–1940). Po upadku Francji przedostał się do okręgu Vichy. Brał czynny udział w ruchu oporu za co otrzymał odznaczenie Médaille de la Résistance avec Rosette (ten medal otrzymało w sumie 4441 osób). Po wejściu armii niemieckiej do Marsylii przeniósł się 24 grudnia 1942 roku w okolice Grenoble, dalej biorąc udział w ruchu oporu. 23 marca 1944 r. został aresztowany przez Gestapo. Był więziony i torturowany w Marsylii i Grenoble, a następnie zesłany do Fort Montluc pod Lyonem, gdzie doczekał wyzwolenia przez wojska amerykańskie[8].

Pod koniec życia sparaliżowany, zmarł w Paryżu 16 lipca 1956 roku i tam został pochowany.

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Z okazji stulecia odzyskania niepodległości Katowicki oddział IPN wydał okolicznościowy kalendarz, w którym na grudniowej karcie widnieje postać Jana Ludygi-Laskowskiego[12].

Przypisy edytuj

  1. Hawranek i in. 1982 ↓, s. 280.
  2. Pododcinek Fabert, [w:] Julian Ginsbert, Błękitni Rycerze, Pseudonim autora Jim Poker, Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, 1931, s. 191.
  3. Witold Jarno, Powstanie 1 Pułku Strzelców Polskich we Francji, „Mars Seria Wydawnicza Problematyka i Historia Wojskowości”, Numer 20, 2006, s.33.
  4. yuhma: Drugie Powstanie Śląskie. hej-kto-polak.pl, 2012-01-08. [dostęp 2018-06-02].
  5. a b c d Hawranek i in. 1982 ↓, s. 281.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 61 z 29 czerwca 1924 roku, s. 364.
  7. Księga adresowa miasta Wielkich Katowic, s. 55 [1]
  8. AUTOR I JEGO DZIEŁO, [w:] Jan Ludyga-Laskowski, Zarys Historii Trzech Powstań Ślaskich, Andrzej Brożek, Michał Lis, Opole: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 48.
  9. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  10. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej” - jako Józef Ludyga-Laskowski.
  11. M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  12. Michał J. Cieśla: IPN rozdaje kalendarze. silesion.pl, 2017-11-20. [dostęp 2018-06-02].

Bibliografia edytuj

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
  • Franciszek Hawranek, Aleksander Kwiatek, Wiesław Lesiuk, Michał Lis, Bolesław Reiner: Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, 1982.