Jan Mergentaler
Jan Jerzy Mergentaler (ur. 27 czerwca 1901 w Podpińsku na Polesiu, zm. 22 grudnia 1995 we Wrocławiu) – polski astronom.
Data i miejsce urodzenia |
27 czerwca 1901 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
22 grudnia 1995 |
profesor nauk astronomicznych | |
Alma Mater | |
Doktorat | |
Habilitacja |
1951 |
Profesura |
1954 |
Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujStudia astronomiczne rozpoczął w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1927, bez formalnego ukończenia studiów magisterskich, przeniósł się do Krakowa, gdy Tadeusz Banachiewicz zaproponował mu asystenturę na Uniwersytecie Jagiellońskim w charakterze obserwatora na Stacji Astronomicznej na Łysinie[1]. Z obserwacji i badań powstała obroniona w 1933 pod opieką Tadeusza Banachiewicza praca doktorska. Następnie pracował na Uniwersytecie Lwowskim w Obserwatorium Astronomicznym pod kierunkiem Eugeniusza Rybki. Pracował na Uniwersytecie Wrocławskim i był dyrektorem tamtejszego obserwatorium.
W latach 1945–1946 był starszym asystentem na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz zastępcą profesora na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 1947 był adiunktem w Obserwatorium Astronomicznym UWr. Stopień naukowy docenta uzyskał w 1951 r., jednocześnie był zastępcą profesora. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1954. Od 1960 profesor zwyczajny. Pracował jako prodziekan Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego Uniwersytetu Wrocławskiego (1953–1955). Był też dyrektorem Instytutu Astronomicznego tego uniwersytetu (1957–1971). Pracował na stanowisku kierownika katedry Heliofizyki i Astronomii Gwiazdowej od 1957 oraz jako konsultant naukowy w Zakładzie Astronomii PAN od 1970.
Był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Brał udział w założeniu i działalności Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, pracował także w redakcjach „Uranii” i „Mathesis Polskiej”. Po początkowym okresie badań nad gwiazdami zmiennymi swoje zainteresowania przekuł na fizykę Słońca. Był twórcą szkoły heliofizyki w polskiej astronomii. Był inicjatorem rentgenowskich obserwacji Słońca w Polsce i pierwszego polskiego eksperymentu kosmicznego. Był promotorem 18 prac magisterskich i 10 prac doktorskich. Mergentaler był autorem kilkudziesięciu publikacji, czterech książek, w tym monografii Słońce i ponad 100 artykułów popularnonaukowych.
Pochowany został na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Medal 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaka XV-lecia Wyzwolenia Dolnego Śląska
- Nagroda im. Włodzimierza Zonna PTA
- Złota Odznaka „Zasłużony dla Województwa i Miasta Wrocławia”
- nagroda Miasta Wrocławia
- Nagroda „Problemów” (1984)[2]
Przypisy
edytuj- ↑ Andrzej Woszczyk (red.), Astronomem być... Świadectwa życia i pracy astronomów polskich, 2007, s. 12-13, ISBN 978-83-7285-319-6 (pol.).
- ↑ Nagrody „PROBLEMÓW" w roku 1984 otrzymują:, „Problemy”, nr 12 (461), RSW „Prasa-Książka Ruch", grudzień 1984, s. 2, ISSN 0032-9487 .
Bibliografia
edytuj- Tadeusz Jarzębowski Jan Mergentaler (1901–1995) [w:] „Urania” 2/1996 Luty 1996 nr 2 (650) s.34–39
- Wielka Encyklopedia Powszechna PWN (1962–1969)
- Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, edycja 3 (redaktorzy Lubomir Mackiewicz, Anna Żołna), Warszawa 1993, s. 454