Jan Partyka (ur. 14 października 1931 w Nakliku, zm. 15 kwietnia 2019 w Rzeszowie) – polski kolekcjoner militariów z okresu wojennego, działacz społeczny, mieszkał w Rzeszowie.

Jan Partyka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 października 1931
Naklik

Data i miejsce śmierci

15 kwietnia 2019
Rzeszów

Zawód, zajęcie

prawnik

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal „Pro Memoria” Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Świadek Historii
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”
Tablica honorująca Jana Partykę w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie

Działalność kolekcjonerska

edytuj

Rozpoczął kolekcjonowanie pamiątek z okresu wojennego w latach 60. XX wieku. Pierwsza w kolekcji była odznaka IV Brygady Podolskiej. W czasach PRL zainteresowanie pamiątkami po obrońcach Lwowa, Legionistach, żołnierzach AK czy Armii gen. Władysława Andersa było utrudnione. Przez ponad 40 lat stworzył kolekcję liczącą ponad 2200 eksponatów, w której skład wchodzą m.in.: mundury, odznaczenia i odznaki wojskowe, fotografie, dokumenty, oporządzenie żołnierskie oraz broń biała[1]. Ponad 50 wystaw oraz 100 pokazów zbiorów Partyki obejrzało ok. 60 tys. osób w: Rzeszowie, Krośnie, Przemyślu, Krakowie (wystawa w Muzeum Historycznym), Warszawie (Muzeum Niepodległości), Lubinie i Krasnobrodzie. Kolekcjoner łączył wystawy z prelekcjami historycznymi dla młodzieży. W roku 2005, kolekcja została udostępniona Muzeum Okręgowemu w Rzeszowie. Na jej bazie powstała wystawa „Czyn zbrojny żołnierza polskiego 1914–1945. Kolekcja Jana Partyki”[2]. W maju 2015 roku, przy aprobacie rodziny, kolekcja została ofiarowana na własność muzeum[3]. Od tego czasu kolekcja jest wystawiona pod nazwą ,,Żołnierz polski 1914-1945. Kolekcja Jana Partyki". Otwarcie w rzeszowskim Muzeum Okręgowym zbiegło się z obchodami Narodowego Dnia Zwycięstwa[4]. Podczas uroczystości została odsłonięta i poświęcona przez bp. Jana Wątrobę tablica dziękczynna ufundowana przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie dla Jana Partyki. W związku z darowizną i wieloletnią działalnością społeczną Jan Partyka został udekorowany Odznaką Honorową Zasłużonego dla Województwa Podkarpackiego[5][6]. Kolekcja jest wystawiona na zasadzie ekspozycji stałej i składa się z czterech zasadniczych części:

  • Pierwsza obejmuje okres I wojny światowej i lata ją poprzedzające. Prezentuje formacje zbrojne z tego czasu (także Związek Strzelecki), a zwłaszcza Legiony Polskie.
  • Druga część wystawy obejmuje niespokojne lata 1918–1921, nazywane okresem walk „o niepodległość i granice”. Odradzało się wówczas niepodległe państwo polskie i tworzyły formacje Wojska Polskiego. Bogata kolekcja odznak, odznaczeń i efektownych dyplomów dokumentuje zmagania o Lwów, powstanie wielkopolskie, powstania śląskie i walkę z najazdem bolszewickim.
  • Kolejna część ekspozycji przedstawia WP w okresie międzywojennym, zakończonym kampanią wrześniową 1939 r. Prezentowane są tu odznaki poszczególnych pułków, szkół wojskowych, Przysposobienia Wojskowego i organizacji kombatanckich, a także legitymacje i dyplomy, w tym patent oficerski z oryginalnym podpisem marszałka Józefa Piłsudskiego.
  • Końcowa, a zarazem najobszerniejsza część wystawy, poświęcona jest walkom żołnierza polskiego na różnych frontach II wojny światowej, prowadzonym na lądzie, morzu i w powietrzu. Od kampanii francuskiej 1940 roku, aż do maja 1945 r. Dokumentują je odznaki i oznaki znanych jednostek, jak 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, czy II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa oraz dokumenty, odznaczenia i pamiątki żołnierskie[7][8].

Jan Partyka jest autorem książek:Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945, wyd, 1997, Odznaki pamiątkowe obrony Lwowa oraz niektóre z lat 1918–1920, wyd. 1998[9], biografii o charakterze wspomnień pt. Krętymi drogami z Naklika do Rzeszowa, wyd. 2011[10] oraz książki opisującej zorganizowane wystawy pt. "Czy warto było... Za sztambucha kolekcjonera" wyd. 2017

Działalność społeczna

edytuj

W roku 2011 był inicjatorem, współfundatorem i organizatorem utworzenia Izb pamięci w Szkole podstawowej w Kuźminie[11], do której przekazał 140 różnego rodzaju dokumentów oraz w 2013 roku w Publicznym Gimnazjum w Szyszkowie[12], gdzie przekazał około 200 pozycji wystawienniczych. Był pomysłodawcą i współfundatorem obelisku upamiętniającego potyczki i przemarsze wojsk podczas powstania styczniowego w rodzinnym Nakliku. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce 3 maja 2014 roku. Pomnik upamiętnia 24 osoby, które zginęły podczas II wojny światowej z rąk niemieckich okupantów i ukraińskich nacjonalistów, a które nie posiadają grobów[13]. Działał społecznie w wielu organizacjach i stowarzyszeniach, jak: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Automobilklub Rzeszowski, Polski Związek Motorowy, Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne. W Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów w Kraju pełnił funkcję wiceprzewodniczącego ds. kontaktów z młodzieżą.

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

Życie prywatne

edytuj

Ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Żonaty, miał dwójkę dzieci: Mariusza (1960) i Mariolę (1963). Zmarł 15 kwietnia 2019 i został pochowany na cmentarzu Staroniwa w Rzeszowie[22][23].

Przypisy

edytuj
  1. Każdy mundur ma twarz [online], nowiny24.pl [dostęp 2016-02-20].
  2. listopadowe-spotkanie-z-historia-i-biesiada-patriotyczna [online], rzeszow.tvp.pl [dostęp 2016-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-13] (pol.).
  3. Zobacz cenny zbiór militariów (ZDJĘCIA) | Super Nowości [online], supernowosci24.pl [dostęp 2016-02-20].
  4. Informacje lokalne – Radio VIA [online], www.radiovia.com.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-20].
  5. http://www.bip.podkarpackie.pl/attachments/article/746/Uchwa%C5%82a_Nr_277_6735_13.pdf
  6. Zasłużeni dla Województwa Podkarpackiego [online] [dostęp 2017-04-16].
  7. SOLVEO Software Solutions, Serwis informacyjny UM Rzeszów – Budynek Muzeum Okręgowego [online], www.rzeszow.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-01].
  8. Żołnierz polski 1914 – 1945. Kolekcja Jana Partyki. | Muzeum Okręgowe w Rzeszowie [online], www.muzeum.rzeszow.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10].
  9. Biblioteka kolekcjonera [online], Odznaki Wojskowe 1918-1939 [dostęp 2016-02-20] (pol.).
  10. Powiatowi twórcy wyróżnieni [online], www.bilgorajska.pl [dostęp 2016-02-20].
  11. Głos Weterana i Rezerwisty [online], www.gwir.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-16].
  12. red, Powiatowy Dzień Twórcy Kultury – Biłgoraj 2015 (FOTO, LISTA WYRÓŻNIONYCH) [online], bilgoraj.com.pl [dostęp 2016-02-20].
  13. Święto konstytucji w deszczu [online], NOWa Gazeta Biłgorajska [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-11] (pol.).
  14. prezydent.pl, Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Ordery i odznaczenia / Akty nadania pierwszego stopnia oficerskiego oraz odznaczenia dla osób zasłużonych w walce o suwerenność i niepodległość [online], www.prezydent.pl [dostęp 2018-09-26] (pol.).
  15. M.P. z 1998 r. nr 18, poz. 279.
  16. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Uchwała Nr 277 I 6735 I 13 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 8 października 2013 r.. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-02)].
  17. a b Katarzyna Potocka, Doroczne Nagrody Zarządu Województwa Podkarpackiego za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury [online], Wrota Podkarpackie [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-02] (pol.).
  18. SEJMIK: Jan Partyka zasłużonym dla województwa [online], reszow24.pl [dostęp 2016-02-20].
  19. Odznaka Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-12-15].
  20. Obrady X Zwyczajnego Wojewódzkiego Zjazdu Delegatów Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Rzeszowie [online] [dostęp 2017-04-16] (pol.).
  21. Instytut Pamięci Narodowej- Rzeszów, VII edycja Nagrody Honorowej „Świadek Historii” – Rzeszów, 30 listopada 2018 [online], Instytut Pamięci Narodowej – Rzeszów [dostęp 2019-01-26] (pol.).
  22. Sebastian Kieszkowski, [VIDEO] Wspomnienie śp. Jana Partyki – Zasłużonego dla Województwa Podkarpackiego [online], Samorząd Województwa Podkarpackiego [dostęp 2019-04-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-18] (pol.).
  23. Telewizja Polska S.A, Rodzina, przyjaciele, samorządowcy i parlamentarzyści pożegnali Jana Partykę [online], rzeszow.tvp.pl [dostęp 2019-04-17] (pol.).