Jan Partyka
Jan Partyka (ur. 14 października 1931 w Nakliku, zm. 15 kwietnia 2019 w Rzeszowie) – polski kolekcjoner militariów z okresu wojennego, działacz społeczny, mieszkał w Rzeszowie.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie |
prawnik |
Odznaczenia | |
|
Działalność kolekcjonerska
edytujRozpoczął kolekcjonowanie pamiątek z okresu wojennego w latach 60. XX wieku. Pierwsza w kolekcji była odznaka IV Brygady Podolskiej. W czasach PRL zainteresowanie pamiątkami po obrońcach Lwowa, Legionistach, żołnierzach AK czy Armii gen. Władysława Andersa było utrudnione. Przez ponad 40 lat stworzył kolekcję liczącą ponad 2200 eksponatów, w której skład wchodzą m.in.: mundury, odznaczenia i odznaki wojskowe, fotografie, dokumenty, oporządzenie żołnierskie oraz broń biała[1]. Ponad 50 wystaw oraz 100 pokazów zbiorów Partyki obejrzało ok. 60 tys. osób w: Rzeszowie, Krośnie, Przemyślu, Krakowie (wystawa w Muzeum Historycznym), Warszawie (Muzeum Niepodległości), Lubinie i Krasnobrodzie. Kolekcjoner łączył wystawy z prelekcjami historycznymi dla młodzieży. W roku 2005, kolekcja została udostępniona Muzeum Okręgowemu w Rzeszowie. Na jej bazie powstała wystawa „Czyn zbrojny żołnierza polskiego 1914–1945. Kolekcja Jana Partyki”[2]. W maju 2015 roku, przy aprobacie rodziny, kolekcja została ofiarowana na własność muzeum[3]. Od tego czasu kolekcja jest wystawiona pod nazwą ,,Żołnierz polski 1914-1945. Kolekcja Jana Partyki". Otwarcie w rzeszowskim Muzeum Okręgowym zbiegło się z obchodami Narodowego Dnia Zwycięstwa[4]. Podczas uroczystości została odsłonięta i poświęcona przez bp. Jana Wątrobę tablica dziękczynna ufundowana przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie dla Jana Partyki. W związku z darowizną i wieloletnią działalnością społeczną Jan Partyka został udekorowany Odznaką Honorową Zasłużonego dla Województwa Podkarpackiego[5][6]. Kolekcja jest wystawiona na zasadzie ekspozycji stałej i składa się z czterech zasadniczych części:
- Pierwsza obejmuje okres I wojny światowej i lata ją poprzedzające. Prezentuje formacje zbrojne z tego czasu (także Związek Strzelecki), a zwłaszcza Legiony Polskie.
- Druga część wystawy obejmuje niespokojne lata 1918–1921, nazywane okresem walk „o niepodległość i granice”. Odradzało się wówczas niepodległe państwo polskie i tworzyły formacje Wojska Polskiego. Bogata kolekcja odznak, odznaczeń i efektownych dyplomów dokumentuje zmagania o Lwów, powstanie wielkopolskie, powstania śląskie i walkę z najazdem bolszewickim.
- Kolejna część ekspozycji przedstawia WP w okresie międzywojennym, zakończonym kampanią wrześniową 1939 r. Prezentowane są tu odznaki poszczególnych pułków, szkół wojskowych, Przysposobienia Wojskowego i organizacji kombatanckich, a także legitymacje i dyplomy, w tym patent oficerski z oryginalnym podpisem marszałka Józefa Piłsudskiego.
- Końcowa, a zarazem najobszerniejsza część wystawy, poświęcona jest walkom żołnierza polskiego na różnych frontach II wojny światowej, prowadzonym na lądzie, morzu i w powietrzu. Od kampanii francuskiej 1940 roku, aż do maja 1945 r. Dokumentują je odznaki i oznaki znanych jednostek, jak 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, czy II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa oraz dokumenty, odznaczenia i pamiątki żołnierskie[7][8].
Jan Partyka jest autorem książek:Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945, wyd, 1997, Odznaki pamiątkowe obrony Lwowa oraz niektóre z lat 1918–1920, wyd. 1998[9], biografii o charakterze wspomnień pt. Krętymi drogami z Naklika do Rzeszowa, wyd. 2011[10] oraz książki opisującej zorganizowane wystawy pt. "Czy warto było... Za sztambucha kolekcjonera" wyd. 2017
Działalność społeczna
edytujW roku 2011 był inicjatorem, współfundatorem i organizatorem utworzenia Izb pamięci w Szkole podstawowej w Kuźminie[11], do której przekazał 140 różnego rodzaju dokumentów oraz w 2013 roku w Publicznym Gimnazjum w Szyszkowie[12], gdzie przekazał około 200 pozycji wystawienniczych. Był pomysłodawcą i współfundatorem obelisku upamiętniającego potyczki i przemarsze wojsk podczas powstania styczniowego w rodzinnym Nakliku. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce 3 maja 2014 roku. Pomnik upamiętnia 24 osoby, które zginęły podczas II wojny światowej z rąk niemieckich okupantów i ukraińskich nacjonalistów, a które nie posiadają grobów[13]. Działał społecznie w wielu organizacjach i stowarzyszeniach, jak: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Automobilklub Rzeszowski, Polski Związek Motorowy, Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne. W Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów w Kraju pełnił funkcję wiceprzewodniczącego ds. kontaktów z młodzieżą.
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2018)[14]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1998)[15][16]
- Złoty Krzyż Zasługi (1986)[16]
- Srebrny Krzyż Zasługi (1978)[16]
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1979)[16]
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (2009)[16]
- Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (2001)[16]
- Brązowy Medale „Za zasługi dla obronności kraju” (1981)[16]
- Medal Komisji Edukacji Narodowej (2004)[16]
- Medal „Pro Memoria” (2006)[16]
- Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007)[16]
- Odznaką „Zasłużony dla Województwa Rzeszowskiego”[16]
- Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego” (2013)[17][18][19]
- Złoty Krzyż z Gwiazdą Związku Żołnierzy Wojska Polskiego (2017)[20]
- Krzyż Czynu Zbrojnego Polskiej Samoobrony na Kresach Wschodnich RP (2011)[16]
- Odznaka za Zasługi dla Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego (2002)[16]
- Brązowa Odznaka za Zasługi dla Związku Żołnierzy Wojska Polskiego (2011)[16]
- Odznaka Honorowa za Zasługi dla Związku Żołnierzy Armii Krajowej (2008)[16]
- Odznaka Pamiątkowa 21 Rejonowych Warsztatów Technicznych (2001)[16]
- Odznaka Honorowa 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich (2002)[16]
- Odznaka Pamiątkowa 21 Batalionu Dowodzenia (2003)[16]
- Odznaka Honorowa 5 Batalionu Strzelców Podhalańskich (2010)[16]
- Odznaka Honorowa Wojskowej Komendy Uzupełnień w Rzeszowie (2012)[16]
- Nagroda Honorowa – Pierścieniem Hetmana Kolekcjonerów Polskich Jerzego Dunin-Borkowskiego (2009)[16]
- Nagroda Zarządu Województwa Podkarpackiego (2009)[16]
- Nagroda indywidualna za szczególne osiągnięcia Zarządu Województwa Podkarpackiego (2015)[17]
- Nagroda Honorowa „Świadek Historii”(2018)[21]
Życie prywatne
edytujUkończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Żonaty, miał dwójkę dzieci: Mariusza (1960) i Mariolę (1963). Zmarł 15 kwietnia 2019 i został pochowany na cmentarzu Staroniwa w Rzeszowie[22][23].
Przypisy
edytuj- ↑ Każdy mundur ma twarz [online], nowiny24.pl [dostęp 2016-02-20] .
- ↑ listopadowe-spotkanie-z-historia-i-biesiada-patriotyczna [online], rzeszow.tvp.pl [dostęp 2016-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-13] (pol.).
- ↑ Zobacz cenny zbiór militariów (ZDJĘCIA) | Super Nowości [online], supernowosci24.pl [dostęp 2016-02-20] .
- ↑ Informacje lokalne – Radio VIA [online], www.radiovia.com.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-20] .
- ↑ http://www.bip.podkarpackie.pl/attachments/article/746/Uchwa%C5%82a_Nr_277_6735_13.pdf
- ↑ Zasłużeni dla Województwa Podkarpackiego [online] [dostęp 2017-04-16] .
- ↑ SOLVEO Software Solutions , Serwis informacyjny UM Rzeszów – Budynek Muzeum Okręgowego [online], www.rzeszow.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-01] .
- ↑ Żołnierz polski 1914 – 1945. Kolekcja Jana Partyki. | Muzeum Okręgowe w Rzeszowie [online], www.muzeum.rzeszow.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10] .
- ↑ Biblioteka kolekcjonera [online], Odznaki Wojskowe 1918-1939 [dostęp 2016-02-20] (pol.).
- ↑ Powiatowi twórcy wyróżnieni [online], www.bilgorajska.pl [dostęp 2016-02-20] .
- ↑ Głos Weterana i Rezerwisty [online], www.gwir.pl [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-16] .
- ↑ red, Powiatowy Dzień Twórcy Kultury – Biłgoraj 2015 (FOTO, LISTA WYRÓŻNIONYCH) [online], bilgoraj.com.pl [dostęp 2016-02-20] .
- ↑ Święto konstytucji w deszczu [online], NOWa Gazeta Biłgorajska [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-11] (pol.).
- ↑ prezydent.pl, Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Ordery i odznaczenia / Akty nadania pierwszego stopnia oficerskiego oraz odznaczenia dla osób zasłużonych w walce o suwerenność i niepodległość [online], www.prezydent.pl [dostęp 2018-09-26] (pol.).
- ↑ M.P. z 1998 r. nr 18, poz. 279.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Uchwała Nr 277 I 6735 I 13 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 8 października 2013 r.. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-02)].
- ↑ a b Katarzyna Potocka , Doroczne Nagrody Zarządu Województwa Podkarpackiego za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury [online], Wrota Podkarpackie [dostęp 2016-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-02] (pol.).
- ↑ SEJMIK: Jan Partyka zasłużonym dla województwa [online], reszow24.pl [dostęp 2016-02-20] .
- ↑ Odznaka Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-12-15].
- ↑ Obrady X Zwyczajnego Wojewódzkiego Zjazdu Delegatów Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Rzeszowie [online] [dostęp 2017-04-16] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej- Rzeszów , VII edycja Nagrody Honorowej „Świadek Historii” – Rzeszów, 30 listopada 2018 [online], Instytut Pamięci Narodowej – Rzeszów [dostęp 2019-01-26] (pol.).
- ↑ Sebastian Kieszkowski , [VIDEO] Wspomnienie śp. Jana Partyki – Zasłużonego dla Województwa Podkarpackiego [online], Samorząd Województwa Podkarpackiego [dostęp 2019-04-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-18] (pol.).
- ↑ Telewizja Polska S.A , Rodzina, przyjaciele, samorządowcy i parlamentarzyści pożegnali Jana Partykę [online], rzeszow.tvp.pl [dostęp 2019-04-17] (pol.).