Jan Safarewicz
Jan Safarewicz (ur. 8 lutego 1904 w Dyneburgu, zm. 9 kwietnia 1992 w Krakowie) – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Nauk.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: językoznawstwo | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
członek krajowy |
| Status PAU |
członek czynny |
| Doktor honoris causa Uniwersytet Wileński – 1979 Uniwersytet Jagielloński – 1985 | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
   
| |
ŻyciorysEdytuj
Uczęszczał do Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie, po jego ukończeniu (1922 r.) podjął studia z językoznawstwa i filologii klasycznej na Uniwersytecie Wileńskim; naukę uwieńczył doktoratem filozofii w 1927 r. na podstawie pracy De inscriptione I. G II 971. W latach 1927–1930 uzupełniał studia na uniwersytecie w Paryżu (m.in. u Emile Benveniste). W 1932 habilitował się na Uniwersytecie Wileńskim (praca Le rhotacisme latin) i został docentem w Katedrze Językoznawstwa Indoeuropejskiego.
W 1935 przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński, gdzie objął kierownictwo Katedry Językoznawstwa Indoeuropejskiego; w 1937 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, w 1948 na profesora zwyczajnego. Wykładał także na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim (1942-1945). W 1948 r. przeszedł do Katedry Językoznawstwa Ogólnego (kierował nią w latach 1965–1973); dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Filologicznego (1954-1956 i 1963-1964). W latach 1952–1967 był przewodniczącym Rady Naukowej Pracowni Słownika Łaciny Średniowiecznej PAN.
Od 1945 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (1945 członek korespondent, 1951 członek czynny), w 1989 został członkiem reaktywowanej Akademii. W 1958 został członkiem korespondentem PAN (1964 członek rzeczywisty); w latach 1971–1974 przewodniczył Komitetowi Językoznawstwa PAN. W latach 1969–1981 był redaktorem naczelnym czasopisma Język Polski[1], a od 1976 do śmierci redaktorem naczelnym rocznika Acta Balto-Slavica. W 1982 został również członkiem reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Ponadto działał m.in. w Polskim Towarzystwie Językoznawczym (prezes 1958-1961 i 1966-1968) i Towarzystwie Miłośników Języka Polskiego (prezes 1969-1984)[2]. Państwowy Uniwersytet Wileński (1979) i Uniwersytet Jagielloński (1985) nadały mu doktorat honoris causa. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1954)[3] i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1962)[4], Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Medalem PAN im. Kopernika (1977).
W pracy naukowej zajmował się językoznawstwem krajów bałtyckich, językoznawstwem romańskim, językoznawstwem indoeuropejskim, gramatyką historyczną, językoznawstwem ogólnym, latynistyką i hellenistyką. Był cenionym w Europie językoznawcą, wybitnym filologiem klasycznym – zwłaszcza znawcą gramatyki historycznej języka łacińskiego.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[5].
Życie prywatneEdytuj
Był synem Romualda (urzędnika podatkowego, z wykształcenia filologa klasycznego) i Wandy z Golińskich; po wczesnej śmierci rodziców wychowywali go stryj Aleksander (bakteriolog, profesor Uniwersytetu Wileńskiego) i jego żona Janina z Golińskich (jednocześnie siostra matki, gdyż siostry Golińskie poślubiły braci Safarewiczów).
Żoną Jana Safarewicza była Halina ze Szczepowskich, I voto Datko (ślub 19 lipca 1932), profesor filologii rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego; mieli córkę Wandę (ur. 1936), I voto Dawidkową, II voto Baczkowską, historyka. Pasierbicą Jana Safarewicza była Halina, zamężna Krzanowska, embriolog.
Najważniejsze dziełaEdytuj
- Gramatyka historyczna języka łacińskiego, część 1 (współautor Jan Otrębski, Warszawa 1937), część 2 Składnia (Warszawa 1950)
- Zarys gramatyki historycznej języka łacińskiego. Fonetyka historyczna i fleksja (Warszawa 1953) – tłumaczenie na język niemiecki pt. Historische lateinische Grammatik (Halle 1969)
- Studia językoznawcze (Warszawa 1967) – tłumaczenie na język angielski pt. Linguistic Studies (The Hague 1974)
- Zarys historii języka łacińskiego (Wrocław 1986)
PrzypisyEdytuj
- ↑ Historia czasopisma. jezyk-polski.pl. [dostęp 2014-05-16].
- ↑ „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1992, 55, s. 31–33 – Wspomnienie pośmiertne: Jan Safarewicz (1904-1992). [dostęp 2015-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-21)].
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588.
- ↑ Wysokie odznaczenia państwowe. „Dziennik Bałtycki”. Nr 279, s. 12, 23 listopada 1962.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 245, ISBN 978-83-233-4527-5.
BibliografiaEdytuj
- Biogramy uczonych polskich. Suplement (pod redakcją Andrzeja Śródki), Warszawa 1993
- Urbańczyk, S.: Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751-1950), Kraków 1993
- Materiały biograficzno-wspomnieniowe zawiera także tom pokonferencyjny: Smoczyński, W. (ed.): Analecta Indoevropaea Cracoviensia Ioannis Safarewicz Memoriae Dicata, Kraków 1995