Jan Tomkowski

Jan Tomkowski (ur. 22 sierpnia 1954 w Łodzi, zm. 15 lipca 2024 w Warszawie) – polski doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor historii literatury polskiej w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. W 1990 był współzałożycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Jan Tomkowski

Portret Jana Tomkowskiego autorstwa Zbigniewa Kresowatego
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	22 sierpnia 1954 Łódź
Data i miejsce śmierci	15 lipca 2024 Warszawa
doktor habilitowany nauk ekonomicznych
Alma Mater	Uniwersytet Łódzki
Doktorat	1985 Instytut Badań Literackich PAN
Habilitacja	1995 Instytut Badań Literackich PAN
Profesura	20 sierpnia 2003

Autograf z dedykacją

Jan Tomkowski (2015)

Życiorys

Filologię polską oraz filozofię studiował na Uniwersytecie Łódzkim. Magistrem filologii został w 1977, a magistrem filozofii w 1979. Urodzony w Łodzi, został warszawiakiem z wyboru. W niezależnej gazecie Wiadomości dnia od 1990 był kierownikiem działu kultury. Zadebiutował literacko w 1977. Publikował również pod pseudonimem Stanisław Krzysztofowicz. Z IBL związany od 1979, tamże uzyskał doktorat i habilitację: w 1985 stopień naukowy doktora, a 25  września 1995 stopień naukowy doktora habilitowanego. Pracę doktorską napisał pod kierunkiem profesor Marii Żmigrodzkiej. Tytuł profesora w dziedzinie nauk humanistycznych uzyskał w 2003. Pracował jako wykładowca na filologii polskiej i dziennikarstwie (Uniwersytet Warszawski) oraz na dziennikarstwie (Akademia Świętokrzyska w Kielcach). Z kielecką uczelnią związany w latach 1998–2004.

Wyjeżdżał na zagraniczne stypendia naukowe: do Francji w 1990 i 1993, a w 1991 do Londynu na stypendium od British Academy.

Historyk literatury, prozaik, eseista, autor podręczników do literatury polskiej i powszechnej (m.in. Literatura powszechna według Jana Tomkowskiego), analityk literatury m.in. Adama Mickiewicza i Juliusza Verne’a. Wykładał gościnnie w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Zapraszany był do udziału w programach radiowych oraz uczestniczył w spotkaniach autorskich. Oczekuje na druk w Wydawnictwie IBL ostatnia książka uczonego – Wyspa umarłych.

Nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2011 w kategorii eseistyka za Klasztor Maulbronn. Laureat nagrody miesięcznika „Nowe Książki” za 2020. W 2021 otrzymał nagrodę Skrzydła Dedala, przyznawaną corocznie przez Bibliotekę Narodową w Warszawie, za całokształt twórczości. Był jurorem Olimpiady Literatury i Języka Polskiego.

18 lipca 2024 został pochowany w Łodzi, na cmentarzu na osiedlu Mania.

Publikacje

Źródło: Instytut Badań Literackich PAN

• Juliusz Słowacki i tradycje mistyki europejskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984, ISBN 83-06-01124-4
• Ragadon, Wydawnictwo Łódzkie, 1986, ISBN 83-218-0554-X
• Juliusz Verne – Tajemnicza wyspa?, Wydawnictwo Łódzkie, 1987, ISBN 83-218-0605-8
• Opowieści Szeherezady, Wydawnictwo Iskry, 1989, ISBN 83-207-1182-7
• Jerzy Stempowski, Interim, 1991, ISBN 83-85083-12-X
• Ewa Kozubska, Jan Tomkowski Mistyczny świat Williama Blake’a, Wydawnictwo „Warsztat specjalny”, 1993, ISBN 83-900551-3-9
• Mój pozytywizm, Instytut Badań Literackich PAN, 1993, ISBN 83-85605-16-9
• Literatura polska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993, ISBN 83-06-02927-5
• Literatura powszechna, Prego 1995, dalsze wydania Świat Książki, ISBN 83-7227-640-4
• Dwadzieścia lat z literaturą 1977-1996, Państwowy Instytut Wydawniczy 1998, ISBN 83-06-02671-3
• Dzieje myśli, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, ISBN 83-06-02528-8
• Dom chińskiego mędrca, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000, ISBN 83-06-02799-X
• Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 978-83-01-13570-6
• Pokolenie Gombrowicza. Narodziny powieści XX wieku w Polsce, Czytelnik, 2001, ISBN 83-07-02838-8
• Jan Tomkowski (red.) Słownik pisarzy polskich, Horyzont, 2002, ISBN 83-7311-294-4
• Samobójcy i marzyciele – o zabijaniu poetów, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2002, ISBN 83-7133-196-7
• Historia myśli od starożytności do XX wieku, Świat Książki, 2002, ISBN 83-7311-453-X
• Zamieszkać w Bibliotece, Dom na wsi, grudzień 2004, ISBN 83-919992-2-X
• Wspomnienia o Leopoldzie Buczkowskim, Dom na wsi, 2005, ISBN 83-919992-6-2
• Dzieje literatury powszechnej, Świat Książki, 2008, ISBN 978-83-247-0632-7
• Ciemne skrzydła Ikara. O rozpaczy, Wydawnictwo Iskry, 2010, ISBN 978-83-244-0094-2
• Klasztor Maulbronn, Wydawnictwo Dom na wsi, 2010, ISBN 978-83-61004-05-9
• Nie ma Pauliny, Wydawnictwo Nowy Świat, 2011, ISBN 978-83-7386-441-2
• Judasz z ulicy Iglastej, Wydawnictwo Nowy Świat, 2012, ISBN 978-83-7386-476-4
• Moja historia eseju, Wydawnictwo Dwa kolory, 2013, ISBN 978-83-936533-4-8
• Wojna książek. Biblioteka i historia literatury, Instytut Badań Literackich PAN, 2013, ISBN 978-83-61750-31-4
• Czarny elementarz, Dwa kolory, 2014, ISBN 978-83-64649-02-8
• Najkrótsza historia literatury polskiej, Dwa kolory, 2015, ISBN 978-83-64649-14-1
• Szkice młodopolskie, Instytut Badań Literackich PAN, 2016, ISBN 978-83-65573-55-1
• Polski esej literacki. Antologia, Wydawnictwo Ossolineum, 2017, seria: Biblioteka Narodowa, ISBN 978-83-65588-26-5
• Jesień, Wydawnictwo „Arkady”, 2018, ISBN 978-83-213-5032-5
• Pan Tadeusz – poemat metafizyczny, Wydawnictwo Ossolineum, 2019, ISBN 978-83-66267-13-8
• Liść Kartezjusza. 69 opowiadań, Bel-druk 2020, ISBN 978-83-64998-30-0
• Szkice o literaturze XX wieku, Instytut Badań Literackich PAN, 2020, ISBN 978-83-66448-39-1
• Klan Wyspiańskich, Wydawnictwo „Arkady”, 2020, ISBN 978-83-213-5106-3
• Żyrafa Einsteina. 69 opowiadań, Bel-druk 2021, ISBN 978-83-64998-38-6
• Słońce Turinga. 69 opowiadań, Bel-druk 2022, ISBN 978-83-64998-44-7
• Paul Valéry. Siedem szkiców, Wydawnictwo Satus 2023, ISBN 978-83-67771-06-1
• Zanim przyjdą Chińczycy, Księgarnia Akademicka 2024, ISBN 978-83-8368-012-5

Filmografia

• Jakob Böhme – życie i twórczość, film dokumentalny w reżyserii Łukasza Chwałko. Premiera odbyła się 4 czerwca 2016 w Zgorzelcu.

Bibliografia

• Prof. dr hab. Jan Tomkowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2017-05-14] .
• Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, edycja 3 (redaktorzy Lubomir Mackiewicz, Anna Żołna), Warszawa 1993, s. 745