Jan Twardowski

poeta polski, duchowny katolicki (1915–2006)

Jan Jakub Twardowski (ur. 1 czerwca 1915 w Warszawie, zm. 18 stycznia 2006 tamże) – polski duchowny rzymskokatolicki, prałat honorowy Jego Świątobliwości, poeta, przedstawiciel współczesnej liryki religijnej. To z jego wiersza dedykowanego Annie Kamieńskiej pochodzi zdanie: Śpieszmy się kochać ludzi – tak szybko odchodzą[1].

Jan Twardowski
ilustracja
Imię i nazwisko

Jan Jakub Twardowski

Data i miejsce urodzenia

1 czerwca 1915
Warszawa

Data i miejsce śmierci

18 stycznia 2006
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
  • Znaki ufności
  • Niebieskie okulary
  • Który stwarzasz jagody
  • Nie przyszedłem pana nawracać
  • Patyki i patyczki
  • Zeszyt w kratkę
podpis
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Ecce Homo Order Uśmiechu
Ks. Jan Twardowski, odwiedzający grób swoich rodziców, Katowice, cmentarz przy ul. Sienkiewicza, marzec 2000
Sypialnia w mieszkaniu ks. Jana Twardowskiego przy klasztorze sióstr wizytek w Warszawie
Pogrzeb ks. Jana Twardowskiego, przed kościołem Sióstr Wizytek na Krakowskim Przedmieściu, Warszawa, 3 lutego 2006
Pomnik ks. Jana Twardowskiego w Warszawie
Krypta księdza Jana Twardowskiego w Panteonie Wielkich Polaków Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie
Klęcznik-epitafium ks. Jana Twardowskiego z jego ostatnim wierszem w kościele Wizytek w Warszawie
Tablica pamiątkowa na fasadzie kamienicy przy ul. Koszykowej 20, w której urodził się Jan Twardowski
Maska pośmiertna i odlew prawej dłoni w mieszkaniu ks. Jana Twardowskiego przy klasztorze sióstr wizytek w Warszawie

Życiorys edytuj

Dzieciństwo edytuj

Urodził się 1 czerwca 1915 w Warszawie przy ul. Koszykowej 20 w polskiej rodzinie szlacheckiej[2][2]. Pięć tygodni później, 4 lipca, został ochrzczony w kościele św. Aleksandra. Tego samego dnia, na mocy decyzji rosyjskich władz kolejowych, cała rodzina Twardowskich, podobnie jak inne rodziny warszawskich kolejarzy, została przymusowo ewakuowana w głąb Rosji. Powrót rodziny do Polski nastąpił dopiero po 3 latach (13 lipca 1918).

Miał trzy siostry – dwie starsze, Halinę (ur. 1911) i Lucynę (ur. 1912) oraz młodszą, Marię (ur. 1920)[3].

Wczesna dorosłość edytuj

Wychowywał się w Warszawie. W 1922 Jan rozpoczął naukę w szkole podstawowej, a od 1927 roku uczęszczał do Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie do klasy matematyczno-przyrodniczej. W latach 1933–1935 współredagował międzyszkolne pismo młodzieży gimnazjalnej „Kuźnia Młodych”, gdzie piastował funkcję redaktora działu literackiego. Na łamach tej gazetki miał miejsce jego debiut poetycki i prozatorski. Zaczął również prowadzić „Poradnik literacki”, drukował recenzje i wywiady oraz nawiązał szereg znajomości z utalentowanymi kolegami, m.in. z Kazimierzem Brandysem, Pawłem Hertzem, Janem Kottem, Tadeuszem Różewiczem. Maturę zdał w 1936.

W 1937 ukazał się pierwszy tomik jego wierszy pt. Powrót Andersena, nawiązujący do poetyki Skamandra. W tym samym roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W 1939 uzyskał absolutorium, a w 1947 obronił pracę magisterską.

W czasie II wojny światowej, podczas której zaginął cały nakład Powrotu Andersena[4] (40 egzemplarzy[5]), był żołnierzem Armii Krajowej, uczestniczył w powstaniu warszawskim. Wskutek przeżyć wojennych, w tym zniszczenia jego domu rodzinnego, w 1943 postanowił zostać księdzem.

Okres powojenny edytuj

W trakcie wojny w marcu 1945 zaczął naukę w tajnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Naukę w seminarium kontynuował z przerwami do 1948, kiedy to 4 lipca przyjął święcenia kapłańskie. W tym też roku uzyskał tytuł magistra filologii polskiej za pracę Godzina myśli. Zaraz po studiach w seminarium duchownym przybył do parafii w Żbikowie k. Pruszkowa, gdzie był wikarym przez trzy lata. Zajmował się nauczaniem religii w szkole specjalnej. Od 1959 aż do emerytury był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, gdzie głosił kazania dla dzieci, którym później zadedykował m.in. zbiory: Zeszyt w kratkę oraz Patyki i patyczki. Był również wieloletnim wykładowcą i wychowawcą pokoleń kleryków w warszawskim seminarium.

Wcześniej, bo już pod koniec 1945, powrócił do publikowania wierszy. Jego twórczość trafiła wówczas m.in. na łamy „Tygodnika Powszechnego”. Wielką popularność przyniósł mu wydany w 1970 tom Znaki ufności.

Śmierć edytuj

Zmarł wieczorem 18 stycznia 2006 w Samodzielnym Publicznym Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha 1a w Warszawie[6].

Został pochowany w krypcie w Panteonie Wielkich Polaków, miejscu pochówku dla zasłużonych w Świątyni Opatrzności Bożej, zgodnie z życzeniem prymasa Polski, kardynała Józefa Glempa, a wbrew jego ostatniej woli (chciał być pochowany na warszawskich Powązkach) – jednak w swoim testamencie ostateczną decyzję pozostawił zwierzchnikom[7].

Twórczość edytuj

 
Głaz pamiątkowy na Saskiej Kępie

Liryka księdza Twardowskiego traktuje zarówno o Bogu, jak i o ludziach i ich problemach. Dobrze widoczne są liczne odwołania i metafory dotyczące przyrody (także jako pochwała stworzenia). Wiersze tego autora często, poprzez apostrofy i inne środki stylistyczne, mają charakter modlitewny (np. słowa Boże po stokroć święty, Mocny i uśmiechnięty w Suplikacjach).

Ważniejsze utwory edytuj

  • Wiersze (1959, tom wydany wspólnie z książką poetycką ks. Pawła Heintscha)
  • O spacerze po cmentarzu wojskowym (1968)
  • Znaki ufności (1970)
  • Zeszyt w kratkę (1973)
  • Poezje wybrane (1979)
  • Niebieskie okulary (1980)
  • Rachunek dla dorosłego (1982)
  • Który stwarzasz jagody (1984, 1988)
  • Na osiołku (1986)
  • Nie przyszedłem pana nawracać (1986)
  • Patyki i patyczki (1988)
  • Sumienie ruszyło (1989, 1990)
  • Tak ludzka (1990)
  • Stukam do nieba (1990)
  • Nie bój się kochać (1991)
  • Niecodziennik (1991)
  • Nie martw się (1992)
  • Tyle jeszcze nadziei (1993)
  • Krzyżyk na drogę (1993)
  • Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego (2000)
  • Pogodne spojrzenie (2003)
  • Mimo Wszystko (2003)
  • Na chwilę
  • Święty gapa
  • O maluchach
  • Do moich uczniów
  • Obiecanki Cacanki
  • Podziękowanie...
  • Trochę plotek o świętych
  • Prawda

Upamiętnienie edytuj

Już w marcu 2006 r. rozpoczęto procedurę i nadano imię ks. Jana Twardowskiego Szkole Podstawowej w Chwaliszewie (pow. krotoszyński)[8][8].

Szkoła Podstawowa nr 5 z oddziałami sportowymi w Goleniowie przy ulicy Norwida 1.

Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 STO w Częstochowie przy ulicy Brzeźnickiej.

Szkoła Podstawowa nr 2 w Białymstoku jako pierwsza uzyskała w 1993 roku zgodę ks. Twardowskiego na nadanie jej jego imienia. Wcześniej ks. Twardowski nie wyrażał zgody, twierdząc że patronem nie powinno zostawać się za życia[9].

W dniu 1 czerwca 2010 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające 95. rocznicę urodzin księdza Twardowskiego, o nominałach: 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym ze stopu Nordic Gold, oraz 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze[10].

W maju 2011 Rada Warszawy nadała skwerowi położonemu u zbiegu ulic Karowej i Krakowskiego Przedmieścia nazwę ks. Jana Twardowskiego[11].

10 października 2013 na skwerze odsłonięto pomnik ks. Jana Twardowskiego. Autorem rzeźby plenerowej wykonanej w brązie jest Wojciech Gryniewicz[12][13].

W kościele Wizytek znajduje się niezwykłe epitafium ks. Jana Twardowskiego w formie klęcznika z wyrytym jego ostatnim wierszem napisanym przed śmiercią w szpitalu przy ul. Banacha oraz małą biedronką[14]. W 2015 na fasadzie kamienicy przy ul. Koszykowej 20, w której się urodził, odsłonięto tablicę pamiątkową[2].

We Wrocławiu imię ks. Jana Twardowskiego nosi Gimnazjum nr 17 przy ul. Ślężnej[15].

W Czechowicach-Dziedzicach imię ks. Jana Twardowskiego nosi Szkoła Podstawowa nr 10. W Krakowie imię ks. Jana Twardowskiego nosi Gimnazjum nr 4.

W Nowym Sączu imię ks. Jana Twardowskiego nosi Gimnazjum nr 2.

W Warszawie imię ks. Jana Twardowskiego nosi Szkoła Podstawowa nr 306.

W Barłominie (wieś w woj. pomorskim) imię ks. Jana Twardowskiego nosi Szkoła Podstawowa.

W Janiszewicach (wieś w woj. łódzkim) imię ks. Jana Twardowskiego nosi Szkoła Podstawowa[16].

W Konstancinie-Jeziornie imię ks. Jana Twardowskiego nosi Zespół Szkół nr 3 na ulicy Bielawskiej.

W Człekówce (wieś w woj. mazowieckim) imię ks. Jana Twardowskiego nosi Szkoła Podstawowa[17].

W Lisnowie (wieś w woj. kujawsko-pomorskim) imię nosi szkoła podstawowa[18].

W Ząbkach imię ks. Jana Twardowskiego nosi Publiczna Katolicka Szkoła Podstawowa.

W Oleśnicy (miasto w woj. dolnośląskim) imię ks. Jana Twardowskiego nosi Liceum Ogólnokształcące nr 2[19].

W Baranowie Sandomierskim (miasto w woj. podkarpackim) imię ks. Jana Twardowskiego nosi Szkoła Podstawowa[20].

24 maja 2007 roku nadano imię ks. Jana Twardowskiego Szkole Podstawowej nr 3 w Sierpcu.

W Katowicach w dniu 30 maja 2008 r. nadano imię ks.Jana Twardowskiego Szkole Podstawowej nr 37[21].

W czerwcu 2015 na terenie kościoła parafialnego przy ulicy Alfreda Nobla w Warszawie (gdzie ks. Jan Twardowski był wikariuszem w latach 1957–1958) odsłonięto głaz pamiątkowy[22].

16 listopada 2016 roku odbyła się uroczystość nadania imienia ks. Jana Twardowskiego Specjalnemu Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu w Ostrołęce[23].

Odznaczenia edytuj

Nagrody edytuj

Przypisy edytuj

  1. Prorokini Anna – gosc.pl.
  2. a b c Jan Twardowski h. Ogończyk (ID: sw.205457)
  3. Stanisław Grabowski: Jan Twardowski. Kalendarium życia i twórczości 1915-2006. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2006, s. 5. ISBN 83-205-4661-3.
  4. Ksiądz Jan Twardowski odszedł. [w:] wp.pl [on-line]. 2006-01-18. [dostęp 2020-04-09].
  5. Małgorzata Olszewska: Jan Twardowski. [w:] Culture.pl [on-line]. 2007. [dostęp 2020-04-09].
  6. Ksiądz Jan Twardowski odszedł. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. wp.pl, 18 stycznia 2006. [dostęp 2019-06-03].
  7. Ks. Twardowski w Świątyni Opatrzności Bożej, Wprost, 23 stycznia 2006 [dostęp 2020-11-11] (pol.).
  8. a b https://sp-chwaliszew.krotoszyn.pl/strona-2346-zycie_i_dzielo.html
  9. Nasz patron – SP2.
  10. 95. rocznica urodzin ks. Jana Twardowskiego. NBP. [dostęp 2015-02-09]. (pol.).
  11. Uchwała nr XV/292/2011 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie nadania nazwy skwerowi w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dz. Urz. Woj. Maz. 2011.94.3010 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 2011-06-04. [dostęp 2013-11-24].
  12. TVN Warszawa, tvn24.pl [dostęp 2021-06-15] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-12] (pol.).
  13. Polskie Radio Online.
  14. Nina Brzostowska-Smólska, Krzysztof Smólski: Kościół Wizytek. Izabelin-Warszawa: Rosikon Press, 2010, s. 75. ISBN 978-83-88848-87-2.
  15. Patron szkoły. [dostęp 2014-04-11].
  16. Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Janiszewicach, szkolajaniszewice.pl [dostęp 2018-01-07].
  17. Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Człekówce. spczlekowka.edupage.org. [dostęp 2018-05-23]. (pol.).
  18. Szkoła Podstawowa im. Księdza Jana Twardowskiego w Lisnowie. oficjalna strona [dostęp 2020-01-23]
  19. Liceum Ogólnokształcące im. Ks. Jana Twardowskiego w Oleśnicy. oficjalna strona [dostęp 2019-03-13]
  20. Historia szkoły | Zespół Szkół i Placówek w Baranowie Sandomierskim [dostęp 2021-01-18] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-24] (pol.).
  21. Siteor.pl, Szkoła Podstawowa nr 37 w Katowicach - Nasz patron, sp37.siteor.pl [dostęp 2018-07-30] (pol.).
  22. Odsłonięto kamień poświęcony Janowi Twardowskiemu. saskakepa.waw.pl. [dostęp 2015-06-23]. (pol.).
  23. Marcin Łuba, Ks. Jan Twardowski patronem SOS-W w Ostrołęce [ZDJĘCIA], „eOstroleka.pl – Twoje Wirtualne Miasto” [dostęp 2016-11-16].
  24. M.P. 2006 nr 21, poz. 237 za wybitne zasługi w upowszechnianiu humanistycznych wartości, za osiągnięcia w twórczości literackiej
  25. Order ECCE HOMO - nadania 1999, www.ecce-homo.pl [dostęp 2020-02-27].
  26. Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994–2009. [dostęp 2014-09-10].
  27. Doktorzy Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. kul.pl. [dostęp 2011-02-23].
  28. Miasto Tarnowskie Góry. tarnowskiegory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)]..
  29. Uchwała Nr LV/1477/2005. BIP m. st. Warszawy, 2005-06-16. [dostęp 2011-03-30].

Bibliografia edytuj

  • Helena Zaworska, Jestem, bo Jesteś. Rozmowy z księdzem Twardowskim, Kraków 1999
  • Zofia Zarębianka, Poezja wymiaru sanctum. Kamieńska. Jankowski. Twardowski, TN KUL 1992, s. 137–192, ISBN 83-85291-25-3.
  • A. Iwanowska, Serdecznie niemodny i szczęśliwie zapóźniony Jan Twardowski w oczach własnych, recenzentów i czytelników, Poznań 2000
  • Jan Twardowski, Autobiografia. Myśli nie tylko o sobie. Tom I – Smak dzieciństwa, Aleksandra Iwanowska (oprac.), Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006, s. 80, ISBN 83-08-03926-X, OCLC 749216979.
  • A. Sulikowski, Świat poetycki księdza Jana Twardowskiego, s. 313–332 [kalendarium], Lublin 1995
  • Milena Kindziuk, Zgoda na świat z ks. Janem Twardowskim rozmawia Milena Kindziuk, s. 268, M Wydawnictwo 2001, Kraków, ISBN 83-7221-228-7.
  • Magdalena Grzebałkowska, Ksiądz Paradoks. Biografia Jana Twardowskiego, SIW Znak, 2011, ISBN 978-83-240-1816-1.
  • Stanisław Grabowski: Jan Twardowski. Kalendarium życia i twórczości 1915-2006. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2006, s. 74. ISBN 83-205-4661-3.
  • Marian Schmidt: Niecodzienne rozmowy z księdzem Janem Twardowskim. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000.
  • A to co na krótko może być na zawsze. Warszawa: Wyd. Uniw. Warsz. 2007. [Autorzy: J. Puzynina, J. Sochoń, A. Lam, J. Prokop i in.]
  • Szkic – esej: Jan Twardowski – ksiądz Paradoks, który pisał wiersze, [w:] Marek Różycki jr. Artystyczny Bazar Różyckiego, Oficyna Wydawnicza Rafał Brzeziński /rafalbrzezinski.info/, 2016 – rozmowy, szkice i felietony z- i o najwybitniejszych twórcach kultury i sztuki, s. 451, ISBN 978-83-65078-10-0.

Linki zewnętrzne edytuj