Jan Wężyk (1575–1638)

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	1620
Konsekrator	Wawrzyniec Gembicki
Konsekrowani biskupi
Paweł Piasecki	1628
Andrzej Gembicki	1628
Jan Chryzostom Zamoyski	1633
Andrzej Szołdrski	1634
Stanisław Grochowski	1634
Jan Lipski	1636
Piotr Gembicki	1637
Współkonsekrowani biskupi
Maciej Łubieński	1621

Jan Wężyk
	Prymas Polski i Litwy
Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data i miejsce urodzenia	1575 ; Wola Wężykowa
Data i miejsce śmierci	1638 ; Łowicz
Miejsce pochówku	Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu
	Arcybiskup gnieźnieński
Okres sprawowania	1627-1638
	Prymas Polski
Okres sprawowania	1627-1638
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Sakra biskupia	1620
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Wężyk herbu Wąż (ur. 1575 w Wężykowej Woli, zm. 27 maja 1638 w Łowiczu) – interrex I Rzeczypospolitej w latach 1632-1633, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski 1627-1638, biskup poznański 1624-1627, biskup przemyski 1619-1624, archidiakon lubelski, prepozyt sandomierski, kanonik krakowski, opat komendatoryjny w Mogile w 1613, archidiakon warszawski w 1614^[1], pisarz królewski w 1605 roku, sekretarz królewski w latach 1605-1613^[2].

Życiorys edytuj

Abp Jan Wężyk zaświadcza, że posłowie miasta Poznania oddali głos na syna Zygmunta III (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Pochodził ze średniozamożnej szlachty z województwa sieradzkiego. Studiował w Kolegium jezuitów w Kaliszu. W 1591 zapisał się na Uniwersytet Krakowski, w 1592 studiował na Uniwersytecie Padewskim^[3]. Studiował przez 7 lat w Rzymie, edukację uwieńczył doktoratem obojga praw.

Po powrocie do kraju szybko uzyskiwał kolejne beneficja kościelne. Był archidiakonem lubelskim, kanonikiem krakowskim, prepozytem sandomierskim, opatem komendatoryjnym mogilskim (od 1613). Jako opat odnowił i rozbudował świątynię w Mogile. Od 1614 archidiakon warszawski.

Był sekretarzem króla Zygmunta III Wazy, specjalizującym się zwłaszcza w sprawach włoskich.

W 1619 nominowany przez monarchę biskupem przemyskim, prowizję papieską otrzymał 17 lutego 1620. Sakrę przyjął z rąk prymasa Wawrzyńca Gembickiego. Odbył w biskupstwie przemyskim synod diecezjalny w 1621, zarządził przeprowadzenie wizytacji kanonicznej, często uczestniczył w posiedzeniach kapituł. Odzyskał także na terenie diecezji kilka świątyń z rąk innowierców.

13 maja 1624 został przeniesiony na biskupstwo poznańskie. Rządy objął w niej 1 lipca 1624 i sprawował do maja 1627.

22 marca 1627 został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski. Diecezją rządził gorliwie, rezydując w Łowiczu kontaktował się z kapitułą i konsystorzem za pomocą licznych listów. Jako metropolita zwołał dwa synody prowincjonalne. Na synodzie w 1628 uchwalono kontrybucję na cele wojenne oraz rozpatrywano kwestii kościelnych. Uchwały synodu w 22 statutach poruszają szereg spraw związanych z katechizacją wiernych, przygotowaniem do święceń kapłańskich, urzędów biskupich, zakonu oraz reprezentacji duchowieństwa w Trybunale Koronnym. Były one ważną kodyfikacją partykularnego prawa kanonicznego, zostały ogłoszone drukiem pod tytułem Synodus provincialis Gnesnensis A.D. 1628 die 22 mai celebrata (wydane 1630 i 1761), znane jako "Zbiór prymasa Wężyka". Drugi synod prowincjonalny zwołał do Warszawy w 1634.

Od 30 kwietnia 1632 do 6 lutego 1633 był interreksem Królestwa Polskiego. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 16 lipca 1632 roku^[4]. Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa poznańskiego w 1632^[5], Podpisał jego pacta conventa^[6].

6 lutego 1633 koronował na króla Polski Władysława IV, a 13 września 1637 jego żonę Cecylię Renatę.

Zmarł 27 maja 1638 w Łowiczu po kilkumiesięcznej chorobie. Pochowany w kolegiacie łowickiej.

Przypisy edytuj

↑ Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 475.
↑ Wojciech Krawczuk, Pisarze kancelarii koronnych Zygmunta III Wazy, w: Studia Historyczne 1993, r. XXXVI, z. 2, s. 162.
↑ Danuta Quirini-Popławska, Nieznana Matriculazione Universita Legista Polona Uniwersytetu Padewskiego z lat 1591-1598, w: Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne » 2017 » Tom XXV, s. 20.
↑ Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 351.
↑ Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie., s. A2.
↑ Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey, miedzy Warszawą a Wolą, Przez opisane Artykuły, do samego tylko Aktu Elekcyey należące, vchwalony y postanowiony. Roku Pańskiego, M. DC. XXXII. Dnia 27. Września, s. 16.

Bibliografia edytuj

Marceli Kosman, Między tronem a ołtarzem, Poznań, 2000, ISBN 83-7272-017-7

Linki zewnętrzne edytuj

Catholic-hierarchy
Jan Wężyk – dokumenty w bibliotece Polona
Jan Wężyk h. Wąż, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-24].

[1] Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 475.

[2] Wojciech Krawczuk, Pisarze kancelarii koronnych Zygmunta III Wazy, w: Studia Historyczne 1993, r. XXXVI, z. 2, s. 162.

[3] Danuta Quirini-Popławska, Nieznana Matriculazione Universita Legista Polona Uniwersytetu Padewskiego z lat 1591-1598, w: Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne » 2017 » Tom XXV, s. 20.

[4] Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 351.

[5] Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie., s. A2.

[6] Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey, miedzy Warszawą a Wolą, Przez opisane Artykuły, do samego tylko Aktu Elekcyey należące, vchwalony y postanowiony. Roku Pańskiego, M. DC. XXXII. Dnia 27. Września, s. 16.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]