Wikipedia

Jan Zachariasiewicz

polski pisarz i dziennikarz pochodzenia ormiańskiego

Jan Chryzostom Zachariasiewicz, pseud. Maciej Łomża, (ur. 1 września 1823[1] w Radymnie, zm. 6 maja 1906 w Krzywczy) – polski pisarz i dziennikarz pochodzenia ormiańskiego.

Jan Zachariasiewicz
Ilustracja
Imię i nazwisko

Jan Chryzostom Zachariasiewicz

Data i miejsce urodzenia

1 września 1823
Radymno

Data i miejsce śmierci

6 maja 1906
Krzywcza

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Epoka

pozytywizm

Odznaczenia
Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Urodził się w Radymnie jako jedyne dziecko Aleksandra Zachariasiewicza i Antoniny Martyny z domu Gwiazdowskiej. Jego ojciec, półmieszczanin, półrolnik, był właścicielem dość dużej posiadłości i gruntów w Skołoszowie przyległych do miasta.

Najpierw ukończył naukę w szkole trywialnej w Radymnie, a w 1839[2] rozpoczął kształcenie w c.k. gimnazjum w Przemyślu[3] w klasie humanistycznej. Należał do spiskowej organizacji Synowie Ojczyzny - najważniejszej komórki Młodej Sarmacji. Najważniejszym celem członków tej organizacji była praca dla ojczyzny. Uczestniczył w zebraniach samokształceniowych, czytał zakazaną literaturę, poznawał historię Polski. 18 grudnia 1839 w Przemyślu miał miejsce nieudany spisek na życie komisarza policji Franza Gutha. W marcu 1840 nastąpiły pierwsze aresztowania. Zdemaskowano także Synów Ojczyzny, w tym Jana Zachariasiewicza, który nie brał udziału w spisku, ale wystarczającym powodem aresztowania była przynależność do organizacji. Śledztwo trwało dwa lata, toczyło się we Lwowie. Wyrok zapadł w 20 września 1842. Został skazany na karę 2 lat ciężkiego więzienia w twierdzy Spielberg[3]. Podczas osadzenia zapoznał się z literaturę niemiecką i francuską[3]. Przebywał tam do lutego 1844.

Wrócił na krótko do Radymna, potem wyjechał studiować na Uniwersytet Lwowski. Uczestniczył w wykładach z literatury, historii, estetyki, wyższej matematyki. Czas wolny spędzał w Zakładzie Ossolińskich. Zawarł znajomości z przedstawicielami świata dziennikarskiego i literackiego: Karolem Szajnochą, Wincentym Polem, Kornelem Ujejskim, Janem Dobrzańskim. Współpracował z „Dziennikiem Mód Paryskich” i „Gazetą Lwowską” - do chwili, kiedy nabywa ją gubernator Franciszek Stadion. Od 15 kwietnia do 29 listopada 1848 wraz z Karolem Widmanem był redaktorem czasopisma „Postęp”. Drukował w nim artykuły poruszające aktualne problemy, m.in. pisał o sytuacji chłopów czy Rusinów. Następnie wraz z Karolem Widmanem i Henrykiem Sucheckim założył „Gazetę Powszechną”, która 20 grudnia 1848 przestała istnieć, a pisarz objął redakcję „Tygodnika Polskiego” powstałego z „Dziennika Mód Paryskich”. W numerze 5 gazety opublikował romantyczny wiersz Machabeusze, na skutek czego „Tygodnik Polski” został zamknięty, a Zachariasiewicza osadzono w twierdzy Theresienstadt, w której przebywał do 1852, kiedy to został ułaskawiony. Przyczyną ułaskawienia była choroba pisarza. Na krótko wrócił do Radymna, a 1854 udał się do Lwowa, gdzie zajmował się działalnością dziennikarską. W 1854–1856 pracował w redakcji „Nowin” Jana Dobrzańskiego, które zostały przekształcone w „Dziennik Literacki”. W tym też czasie zaczął pisać powieści. Tutaj wyrażał swoje poglądy.

W 1898 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Franciszka Józefa[4]. Większość życia spędził we Lwowie biorąc aktywny udział w redagowaniu szeregu tamtejszych czasopism postępowych. Związany m.in. z Wincentym Polem. Jeden z najpłodniejszych pisarzy nurtu pozytywistycznego w literaturze polskiej.

Jego ostatnią powieścią był Orion i Chryzantema, drukowany w 1903 na łamach „Gazety Lwowskiej”[5] Uzyskane z niej honorarium przeznaczył na renowację szkoły w Krzywczy[5]. W tej miejscowości u krewnych osiadł w grudniu 1905 z uwagi na pogarszający się stan zdrowia (po stwierdzeniu zaawansowanego zwapnienia arterii lekarze zalecili mu pobyt na wsi)[5][6]. Zmarł 6 maja 1906 w Krzywczy[5][7]. Jego pogrzeb odbył się 9 maja 1906, zgodnie z życzeniem zmarłego w obrządku greckokatolickim, po którym złożono jego ciało do grobowca rodziny Joczów na miejscowym cmentarzu[8][9][3].

W Radymnie wzniesiono pomnik-popiersie upamiętniający Jana Zachariasiewicza[10], którego autorką jest Urszula Serafin, absolwentka Liceum Sztuk Plastycznych w Jarosławiu. Pisarz był dalekim krewnym rodziny poety Janusza Szubera[11].

Twórczość edytuj

  • 1856 – Sąsiedzi. Powieść współczesna
  • 1857 – Boże dziecię. Powieść z naszych czasów
  • 1860 – Fałszywy król
  • 1860 – Na kresach
  • 1861 – Konfederat
  • 1862 – Święty Jur. Powieść w trzech częściach[12]
  • 1863 – W przededniu
  • 1863 – Jarema. Studium wewnętrznych dziejów Galicji
  • 1867 – Marek Poraj. Powieść z czasów pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej
  • 1869 – Czerwona czapka. Z notatek cesarsko–królewskiego radcy
  • 1869 – Tajny fundusz
  • 1870 – Porwanie Sabina
  • 1870 – Chleb bez soli
  • 1871 – Noc królewska
  • 1871 – Człowiek Bez Jutra
  • 1877 – Wybór posła. Powieść współczesna
  • 1878 – Królewskie krzesło. Powieść współczesna[13]
  • 1881 - Teorya Pana Filipa[14]
  • 1897 – Zakopane skarby. Powieść współczesna[15]
  • 1903 – Orion i Chryzantema

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kopie ksiąg metrykalnych greckokatolickiej parafii Radymno z filią Skołoszów (dekanat Radymno), sygn. 56/142/0/0/7574, skan 38, Archiwum Państwowe w Przemyślu, 1784–1835 [dostęp 2022-12-20].
  2. ↑ Juventus caesareo-regii Gymnasii Premisliensis e moribus et progressu in literis censa exeunde Anno Scholastico MDCCCXL. Premisliae: 1840, s. 6.
  3. ↑ a b c d S. p. † Jan Zacharyasiewicz. „Gazeta Narodowa”. Nr 100, s. 3, 8 maja 1906. 
  4. ↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Nowa Reforma”. Nr 277, s. 5, 3 grudnia 1898. 
  5. ↑ a b c d Kronika. „Gazeta Lwowska”. Nr 103, s. 3, 12 maja 1906. 
  6. ↑ Telegramy „Nowin”. „Nowiny”. Nr 124, s. 5, 8 maja 1906. 
  7. ↑ Zgon nestora naszego powieściopisarstwa. „Nowości Illustrowane”. Nr 20, s. 6, 19 maja 1906. 
  8. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”. Nr 108, s. 3, 11 maja 1906. 
  9. ↑ Kronika krajowa. „Gazeta Narodowa”. Nr 103, s. 2, 11 maja 1906. 
  10. ↑ Andrzej Sulikowski: Epos sanocki Janusza Szubera. Szczecin: Volumina.pl, 2010, s. 180. ISBN 978-83-62355-59-4.
  11. ↑ Andrzej Sulikowski: Epos sanocki Janusza Szubera. Szczecin: Volumina.pl, 2010, s. 29. ISBN 978-83-62355-59-4.
  12. ↑ Jan Zacharyasiewicz, Św. Jur : powieść w 3 częściach [online], polona.pl [dostęp 2019-01-23].
  13. ↑ Jan Zacharyasiewicz, Królewskie krzesło : powieść współczesna [online], polona.pl [dostęp 2019-01-23].
  14. ↑ Jan Zacharyasiewicz, Teorya pana Filipa : obrazek [online], polona.pl [dostęp 2019-01-23].
  15. ↑ Jan Zacharyasiewicz, Zakopane skarby : powieść [online], polona.pl [dostęp 2019-01-23].

Bibliografia edytuj

  • F. H. Lewestam, Jan Zachariasiewicz. Szkic biograficzno–literacki, „Tygodnik Ilustrowany” 1864, nr 230.
  • J. Zachariasiewicz, Muza czy Meduza. Kartka z moich wspomnień [w:] Dla Stryja. Książka zbiorowa, Lwów 1866.
  • E. Lubowski, Jan Zachariasiewicz, „Kłosy” 1875, nr 517.
  • S. Kieniewicz, Konspiracje galicyjskie, Warszawa 1959.
  • W. Zawadzki, Pamiętniki życia literackiego w Galicji, Kraków 1961.
  • C. Kłak, Literacka młodość Jana Zachariasiewicza, w: Z tradycji kulturalnych Rzeszowa i Rzeszowszczyzny. Księga pamiątkowa dla uczczenia X lecia Rzeszowskiego Oddziału Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, pod red. S. Fryciego i S. Reczka, Rzeszów 1966.
  • C. Kłak, Glosa do "Czerwonej czapki" Jana Zachariasiewicza, w: tegoż, Pisarze galicyjscy. Szkice literackie, Rzeszów 1994 (seria Galicja i jej dziedzictwo, t. 5)
  • Jan Zacharyasiewicz. "Teotya Pana Filipa" nakładem księgarni Gubrynowicza i Schmidta, Lwów 1881.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Zachariasiewicz&oldid=71425736”