Janina Komornicka
Janina Honorata Placyda Komornicka ps. „Janina Kosmowska” (ur. 11 października 1881 w Kaliszu, zm. 11 kwietnia 1947 w Warszawie) – polska pedagog, działaczka społeczna, oświatowa i feministyczna, podporucznik Brygady Syndykalistycznej podczas powstania warszawskiego.
| Pełne imię i nazwisko |
Janina Honorata Placyda Komornicka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
11 października 1881 |
| Data i miejsce śmierci |
11 kwietnia 1947 |
| Zawód, zajęcie |
pedagog, działaczka społeczna i oświatowa |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Córka Adama Komornickiego i Laury z Bartschów[1].
W 1884 roku wraz z rodzicami przeniosła się do Konina. W 1899 roku ukończyła gimnazjum w Warszawie[2]. Od czasów gimnazjalnych angażowała się w działalność Związku Młodzieży Polskiej „Przyszłość” i Związku Młodzieży Polskiej „Zet”[3], była członkinią Związku Patriotycznego i Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej[2].
W 1902 roku wraz z m.in. Stefanią Esse założyła w Koninie dwuklasową pensję żeńską, w 1907 roku organizowały także Szkołę Handlową żeńską[2][3][4]. Prowadziła także tajne nauczanie w zakresie języka polskiego i historii[2].
Po wybuchu I wojny światowej jej szkoła zakończyła działalność, a ona sama podjęła pracę w gimnazjum męskim[3]. W 1918 roku opuściła Konin[2][3]. W latach 1919–1926 pracowała w Białymstoku jako nauczycielka w Państwowym Gimnazjum Żeńskim, a następnie jako referent ds. oświaty pozaszkolnej w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Białymstoku, prowadziła także wykłady z historii i języka polskiego w ramach Uniwersytetu Powszechnego[2]. Była współorganizatorką i przewodniczącą Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich[2].
Od 1926 roku pracowała w Lublinie. Była członkiem Zarządu Głównego Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych w Lublinie, wizytatorem szkół w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Lublinie, a następnie kierownikiem Wydziału Szkół Powszechnych tegoż kuratorium. W 1936 roku pełniła obowiązki naczelnika Wydziału Szkolnictwa w Urzędzie Miejskim w Lublinie[1][2]. W 1927 roku była organizatorką i pierwszą kierowniczką Centralnej Biblioteki Pedagogicznej Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego[1]. Angażowała się także w działalność Powszechnego Uniwersytetu Regionalnego im. Stefana Żeromskiego w Lublinie oraz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego[2]. Pełniła funkcję przewodniczącej Wojewódzkiego Oddziału Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, a od 1935 roku zasiadała w Zarządzie Głównym Stowarzyszenia „Samopomoc Społeczna Kobiet”[1]. W latach 1929–1939 była radną Lublina wybieraną z list Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[2].
Podczas II wojny światowej zaangażowała się w działalność Związku Syndykalistów Polskich[3], gdzie była członkiem Rady Naczelnej i Rady Programowej, brała także udział w tajnym nauczaniu i kolportażu podziemnej prasy. Podczas kolportażu uległa wypadkowi, w wyniku którego straciła nogę[1], inne źródła podają jednak informacje o utracie ręki[2][5]. Mimo podeszłego wieku i niepełnosprawności brała udział w powstaniu warszawskim w składzie 104 Kompanii Syndykalistów, a następnie jako podporucznik Brygady Syndykalistycznej[2][1]. Używała pseudonimu „Janina Kosmowska”[5].
Po upadku powstania trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie, a następnie do Tarnowa. Po zakończeniu II wojny światowej powróciła do Warszawy i ponownie podjęła pracę w szkolnictwie[1][5]. Zmarła 11 kwietnia 1947 roku[1] na nowotwór wątroby[2][3]. Pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 27, rząd 2, grób 4)[6].
Odznaczenia edytuj
Odznaczona następującymi odznaczeniami[1][2]:
- Krzyż Niepodległości
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Walecznych (za powstanie warszawskie)
- Warszawski Krzyż Powstańczy
Upamiętnienie edytuj
W 2021 roku została patronką ronda u zbiegu ulic: Wyzwolenia, Zakole i 11 listopada w Koninie[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Janina Honorata Placyda Komornicka [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2023-03-08] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Uchwała Rady Miasta Konina z dnia 26 maja 2021 r. w sprawie nadania nazwy rondu u zbiegu ulic: Wyzwolenia, Zakole i 11 listopada [online], bip.konin.eu, 2021.
- ↑ a b c d e f g Bartosz Skonieczny, Feministka, która z zaborcą walczyła o szkołę w Koninie. Kim była Janina Komornicka? [online], LM.pl, 8 marca 2023 [dostęp 2023-03-08] (pol.).
- ↑ Piotr Rybczyński, Rys Historyczny [online], 1lokonin.pl [dostęp 2023-03-08] (pol.).
- ↑ a b c Józefa Lis-Błońska, Biogram Janiny Komornickiej ps. „Janina Kosmowska” [online], dlibra.karta.org.pl.
- ↑ Cmentarz Wojskowy (Kwatera: A 27, Rząd: 2, Grób: 4) [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2023-03-08].