Janko Drašković
Janko Drašković (ur. w 1770 r. w Zagrzebiu, zm. w 1856 r. w Radgonie) – hrabia, chorwacki polityk i pisarz, działacz ruchu iliryjskiego.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
polityk, pisarz |
Życiorys edytuj
Pochodził z arystokratycznej rodziny hrabiowskiej. Otrzymał wykształcenie w domu w Wiedniu, a następnie służył w armii austriackiej (brał m.in. udział w wojnie austriacko-tureckiej 1788-1791). Po zakończeniu służby został członkiem chorwackiego saboru, przebywał też we Francji. W latach 30. XIX w. aktywnie zaangażował się w działalność ruchu iliryjskiego, którego stał się jedną z wyróżniających postaci.
W 1832 r. Drašković wydał broszurę pod tytułem „Disertacija iliti razgovor darovan gospodi poklisarom...”[1], która była pierwszym manifestem politycznym ilirystów. Głównym jego przesłaniem było zjednoczenie wszystkich Słowian południowych, choć autor nie pragnął niepodległości „Wielkiej Ilirii”, lecz jedynie swobodnego związku z Węgrami na zasadzie równości, przede wszystkim wyrażanej przez decydowanie o prawach przez sabor. Pierwszym etapem zjednoczenia miało być zespolenie ziem słowiańskich pozostających pod panowaniem Habsburgów, następnie przyłączenie Bośni, a w dalszej perspektywie Serbii, Bułgarii i Albanii. Najważniejsze było zlikwidowanie różnic regionalnych – przede wszystkim przez rozpowszechnienie dialektu sztokawskiego przez sieć szkół. Właśnie oświatę postrzegał Drašković jako główny środek odrodzenia politycznego i narodowego. Sama „Disertacija...” była napisana w dialekcie sztokawskim, co stanowiło także wyraz idei iliryjskiej (na bazie tego dialektu miał powstać język iliryjski).
Od 1832 Drašković był także posłem na sejm w Preszburgu, gdzie współdziałał z wieloma młodymi ilirystami – swoją arystokratyczną pozycję wykorzystywał w celu popularyzacji ruchu. W 1834 r. Drašković dzięki swoim kontaktom w Wiedniu zdołał uzyskać zezwolenie władz na wydawanie pisma iliryjskiego. Pierwszy numer czasopisma o tytule „Novine Hrvatske” ukazał się w styczniu 1835 r., a jego dodatkiem literackim była „Danica Hrvatska, Slavonska i Dalmatinska”. Drašković działał również w celu uruchomienia innych ośrodków kulturalnych, m.in. drukarni (1837) i czytelni (1838), teatru (1840), a wreszcie w 1842 r. „Maticy ilirskiej”. Był autorem licznych prac iliryjskich. W 1841 r. zaangażował się też w prace utworzonej wówczas Partii Iliryjskiej (od 1843 r. wskutek zakazu używania słowa „iliryjski” – Partii Narodowej).
Podczas Wiosny Ludów brał udział w pracach chorwackiego saboru, opowiadając się za samodzielnością Chorwacji, jednak w związku z Węgrami. W 1849 r. rozczarowany sukcesami reakcji wycofał się z życia politycznego. Dzięki swej działalności do dziś jest uznawany za jednego z ojców chorwackiego ruchu narodowego.
Przypisy edytuj
- ↑ Pełny tytuł: Disertacija iliti razgovor, darovan gospodi poliksarom zakonskim i budućim zakonotvorcem kraljevinah naših za buduću dietu ungarsku odaslanem, držan po jednom starom domorodcu kralejvinah ovih.
Bibliografia edytuj
- Janko Drašković: Dissertation, or Treatise. About the Author. W: Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe (1770-1945): Texts and Commentaries. Balázs Trencsényi i Michal Kopeček (red.). T. 2: National Romanticism – The Formation of National Movements. Budapest: Central European University Press, 2007, s. 339–340. ISBN 963-7326-60-X. [dostęp 2011-11-08]. (ang.).
- Wolf Dietrich Behschnitt: Nationalismus bei Serben und Kroaten 1830-1914. Analyse und Typologie der nationalen Ideologie. München: Oldenbourg Verlag, 1980, s. 137–142, seria: Südosteuropäische Arbeiten. 74. ISBN 3-486-49831-2. (niem.).
- L.W. Z życia politycznego narodu chorwackiego. „Nowa Reforma”. Nr 270, 1895.
- Jerzy Pogonowski: Iliryzm i Słowiańszczyzna (Studja nad odrodzeniem chorwackiem). Lwów: 1924, s. 92–103.
- Marian Zdziechowski: Odrodzenie Chorwacyi w wieku XIX: Illiryzm – Stanko Vraz – Iwan Mažuranič – Piotr Preredović. Kraków: 1902, s. 32–35.