Janusz Onyszkiewicz

polski polityk i matematyk

Janusz Adam Onyszkiewicz (ur. 18 grudnia 1937 we Lwowie) – polski polityk, matematyk, alpinista, himalaista i speleolog, dwukrotny minister obrony narodowej (w latach 1992–1993 i 1997–2000), poseł na Sejm X, I, II i III kadencji, deputowany do Parlamentu Europejskiego VI kadencji, od 2004 do 2007 wiceprzewodniczący PE.

Janusz Onyszkiewicz
Ilustracja
Janusz Onyszkiewicz (2014)
Data i miejsce urodzenia

18 grudnia 1937
Lwów

Minister obrony narodowej
Okres

od 11 lipca 1992
do 26 października 1993

Przynależność polityczna

Unia Demokratyczna

Poprzednik

Jan Parys

Następca

Piotr Kołodziejczyk

Minister obrony narodowej
Okres

od 31 października 1997
do 16 czerwca 2000

Przynależność polityczna

Unia Wolności

Poprzednik

Stanisław Dobrzański

Następca

Bronisław Komorowski

Przewodniczący Partii Demokratycznej
Okres

od 4 marca 2006
do 10 stycznia 2009

Przynależność polityczna

Partia Demokratyczna

Poprzednik

Władysław Frasyniuk

Następca

Brygida Kuźniak

Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego VI kadencji
Okres

od 20 lipca 2004
do 16 stycznia 2007

Przynależność polityczna

Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Wielki Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa) Order Krzyża Ziemi Maryjnej II Klasy (Estonia) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Złote Promienie ze Wstęgą Orderu Wschodzącego Słońca (Japonia)
Janusz Onyszkiewicz z Adamem Rotfeldem podczas konferencji 15 lat Polski w NATO w Senacie (2014)
Janusz Onyszkiewicz (drugi z lewej) podczas otwarcia wystawy Bronisław Geremek – polityk wolności i solidarności w Sejmie RP (2008)

Życiorys

edytuj

Wykształcenie i praca zawodowa

edytuj

W czasie II wojny światowej wraz z rodzicami przeprowadził się do Przemyśla[1][2]. W 1948 zamieszkał w Warszawie.

Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1955)[3]. W 1960 ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1959–1961 pracował na stanowisku asystenta w Instytucie Maszyn Matematycznych PAN, następnie zatrudniony na UW[4]. W 1967 pod kierunkiem Andrzeja Stanisława Mostowskiego uzyskał stopień naukowy doktora.

W latach 1969–1980 członek Związku Nauczycielstwa Polskiego, od 1969 do 1976 był przewodniczącym jego komisji oddziałowej, pełnił też funkcję delegata do rady zakładowej ZNP na UW[4]. Publikował artykuły naukowe z zakresu teorii mnogości i teorii modeli[5]. Wchodził w skład rady Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki. Wykładał gościnnie na uniwersytetach, m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Szwecji i Norwegii. Wyróżniony tytułem doktora honoris causa University of Leeds. W latach 2004–2010 był członkiem rady nadzorczej banku WestLB Bank Polska[6].

Działalność opozycyjna w PRL

edytuj

W marcu 1968 był współorganizatorem wiecu na macierzystym wydziale. W 1972 został sygnatariuszem listu w obronie braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków. Od 1976 współpracownik niezależnego wydawnictwa „Aneks”, a od 1979 współpracownik Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”[4].

Latem 1980 udał się do Szczecina, gdzie odbywał się strajk, ale nie został wpuszczony do stoczni, więc wrócił do Warszawy[7]. Był jednym z założycieli Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Regionu Mazowsze, a następnie członkiem jego prezydium. W listopadzie 1981 był sygnatariuszem deklaracji ideowej Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość[4].

Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, zwolniono go 23 grudnia 1982. W kwietniu 1983 tymczasowo aresztowany za kierowanie nielegalnymi obchodami 40. rocznicy powstania w getcie warszawskim, osadzony został w Areszcie Śledczym w Warszawie-Mokotowie. W lipcu tego samego roku zwolniony na mocy amnestii[4].

Od 1986 był rzecznikiem prasowym NSZZ „S” (najpierw tajnej TKK, następnie jawnej KKW). W 1989 uczestniczył w negocjacjach Okrągłego Stołu jako rzecznik prasowy opozycji.

Działalność publiczna w III RP

edytuj

Od 1989 do 1991 był członkiem Komitetu Wykonawczego Unii Międzyparlamentarnej. Wiosną 1990 został pierwszym cywilnym wiceministrem obrony narodowej, a w 1992 sekretarzem stanu w tym resorcie. W tym samym roku objął stanowisko ministra obrony narodowej, które zajmował do 1993. Pełniąc tę funkcję uczestniczył jednocześnie w pracach waszyngtońskiej Komisji Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych. Od 31 października 1997[8] do 16 czerwca 2000 ponownie stał na czele MON w rządzie Jerzego Buzka[9].

Od 1989 do 2001 sprawował mandat posła na Sejm X, I, II i III kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (w 1990 wstąpił do Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna), Unii Demokratycznej, a następnie Unii Wolności. Pełnił funkcje wiceprzewodniczącego Komisji Obrony Narodowej, członka Komisji Spraw Zagranicznych, delegacji polskiego parlamentu do Zgromadzenia Północnoatlantyckiego Unii Zachodnioeuropejskiej, a także do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. W 2001 nie został ponownie wybrany do Sejmu, UW nie przekroczyła progu wyborczego.

W 1994 został prezesem Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego. W 2004 z listy UW został wybrany na posła do Parlamentu Europejskiego VI kadencji w okręgu małopolsko-świętokrzyskim liczbą 50 155 głosów (6,37%).

Od 20 lipca 2004 do 16 stycznia 2007 zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego z ramienia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy. Objął następnie funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych, jest także członkiem Podkomisji Bezpieczeństwa i Obrony oraz Delegacji Białoruskiej PE. W 2009 bez powodzenia ubiegał się o reelekcję z listy komitetu Porozumienie dla Przyszłości – CentroLewica (jako kandydat Partii Demokratycznej – demokraci.pl).

Zasiadał we władzach krajowych UD i UW. 4 marca 2006 wybrano go na przewodniczącego Partii Demokratycznej – demokraci.pl, funkcję tę pełnił do 10 stycznia 2009. Od 2010 był radcą w Ministerstwie Obrony Narodowej[10]. W maju 2016 został przewodniczącym rady politycznej PD, a pół roku później objął tę funkcję w powstałej z przekształcenia PD Unii Europejskich Demokratów. Potem został także przewodniczącym komitetu koordynacyjnego koalicji Wolność Równość Demokracja, powołanej przy Komitecie Obrony Demokracji[11].

Alpinizm

edytuj

Od 1957 zajmował się taternictwem, później również alpinizmem i himalaizmem. Uczestniczył w wyprawach w Himalaje, Karakorum, Hindukusz. Jako speleolog dokonał m.in. pierwszego zejścia na tzw. stare dno Jaskini Wielkiej Śnieżnej w Tatrach (1961, z Bernardem Uchmańskim i Krzysztofem Zdzitowieckim), co było ówczesnym rekordem głębokości w Tatrach. Brał udział w wyprawach speleologicznych do Związku Radzieckiego, Jugosławii, Bułgarii i Włoch.

Od 2001 do 2016 pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Alpinizmu.

Osiągnięcia

Życie prywatne

edytuj

Pochodzi z rodziny pieczętującej się herbem Jacyna. Jego pierwsza żona, Witosława Boretti-Onyszkiewicz (córka Witolda Borettiego), zginęła w 1967 przy wycofywaniu się z jaskini w Gruzji. Jego druga żona, Alison Chadwick-Onyszkiewicz, zginęła w 1978 podczas ataku szczytowego na Annapurnę. Janusz Onyszkiewicz ożenił się po raz trzeci – z Joanną Jaraczewską, wnuczką Józefa Piłsudskiego. Ma pięcioro dzieci. Znany z wykorzystywania roweru jako podstawowego środka transportu[12].

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Janusz Onyszkiewicz. dzieje.pl, 1 września 2009. [dostęp 2012-08-06].
  2. Dziś urodziny Janusza Onyszkiewicza. portalgorski.pl, 18 grudnia 2016. [dostęp 2019-11-11].
  3. Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1955. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-25].
  4. a b c d e Janusz Onyszkiewicz. encysol.pl. [dostęp 2019-11-11].
  5.   Onyszkiewicz, J. (MR Author ID: 511749). American Mathematical Society. [dostęp 2016-10-07]. (ang.).
  6. Nest Bank S.A. (KRS: 0000030330). Krajowy Rejestr Sądowy. [dostęp 2023-02-06].
  7. Andrzej Garlicki: Rycerze okrągłego stołu. Warszawa: Czytelnik, 2004, s. 228. ISBN 83-07-02970-8.
  8. Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 378. ISBN 978-83-240-2130-7.
  9. Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 408. ISBN 978-83-240-2130-7.
  10. Janusz Onyszkiewicz radcą ministra ON. mon.gov.pl, 17 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-18].
  11. Współpraca. uniaeuropejskichdemokratow.pl. [dostęp 2018-02-16].
  12. Jak Onyszkiewicz ścigał się z Geremkiem. sport.pl, 22 maja 2013. [dostęp 2022-12-18].
  13. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 maja 2011 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2011 r. nr 78, poz. 780) – pkt 4.
  14. Apdovanotų asmenų duomenų bazė. prezidente.lt. [dostęp 2013-07-27]. (lit.).
  15. Bearers of decorations – Janusz Adam Onyszkiewicz – Maarjamaa Risti II klassi teenetemärk. president.ee. [dostęp 2013-07-27]. (ang.).
  16. Piltuudis: President Ilves andis Poola endisele kaitseministrile üle Maarjamaa Risti teenetemärgi. president.ee, 23 lipca 2013. [dostęp 2013-07-27]. (est.).
  17. Uroczystość wręczenia odznaczeń Katarzynie Bartkiewicz, Michałowi Mrozińskiemu i Januszowi Onyszkiewiczowi. pl.ambafrance.org, 21 kwietnia 2016. [dostęp 2022-11-08].
  18. Ceremonia wręczenia Orderu Wschodzącego Słońca panu Januszowi Onyszkiewiczowi, byłemu Ministrowi Obrony Narodowej. pl.emb-japan.go.jp, 12 września 2019. [dostęp 2022-11-08].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj