Janusz Zeyland
Janusz Zeyland (ur. 22 listopada 1897 w Poznaniu, zm. 5 sierpnia 1944 w Warszawie) – polski lekarz, profesor nauk medycznych, laureat nagrody im. Pannetiera za udowodnienie bezpieczeństwa i skuteczności szczepień przeciwgruźliczych, co pozwoliło na ich szerokie stosowanie, a także pionier tych szczepień w Polsce.
| Data i miejsce urodzenia |
22 listopada 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 sierpnia 1944 |
| Zawód, zajęcie |
lekarz |
| Narodowość | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Stanisława (1855–1936) i Marii Walentyny z Rosińskich (1874–1910)[1]. Był starszym bratem Mariana (1899–1958), podporucznika taborów rezerwy Wojska Polskiego[1][2].
Ukończył w 1917 Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu i zdał maturę, następnie rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Berlińskiego. Po paru miesiącach został powołany do armii niemieckiej, w której służył do 9 grudnia 1918. Po wybuchu powstania wielkopolskiego ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Do 22 grudnia 1919 walczył na froncie północno-zachodnim, uczestniczył w odsieczy Lwowa, a od 13 lipca 1920 walczył na froncie wschodnim, gdzie 17 marca 1921 dostał się do niewoli bolszewickiej. Zwolniony z wojska w stopniu podchorążego, jako inwalida wojenny.
Po demobilizacji kontynuował studia na Uniwersytecie Warszawskim. W 1922 przeniósł się na Uniwersytet Poznański, gdzie w 1924 ukończył studia, uzyskał doktorat i rozpoczął pracę. Pracował w Zakładzie Anatomii Patologicznej a następnie od 1927 do 1940 w Klinice Pediatrii. W 1925 i 1928 prowadził badania naukowe w Paryżu, gdzie badał skuteczność i nieszkodliwość szczepionki BCG. W 1928 habilitował się z pediatrii, a w 1939 został profesorem. W 1940 przesiedlony do Warszawy, gdzie w kwietniu 1941 zorganizował Centralne Laboratorium Gruźlicy, a w grudniu otworzył pierwszy w Polsce oddział leczenia dziecięcej gruźlicy płuc, prowadzony na poziomie kliniki. W tym samym czasie prowadził kurs bakteriologii na Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich.
Rozstrzelany przez Niemców w Szpitalu Wolskim podczas rzezi Woli. Pochowany w zbiorowej mogile na podwórzu szpitala. Po powstaniu, w marcu 1945 jego ciało zostało ekshumowane i przeniesione na cmentarz Powązkowski, później na cmentarz parafialny zabytkowy Jeżycki w Poznaniu (kwatera L-13-48)[3].
Dorobek naukowy
edytuj
Opublikował ponad 70 prac, wśród nich aktualny do dziś podręcznik „Gruźlica płuc u dzieci”. Uważany za jednego z największych autorytetów w tej dziedzinie. W 1930 otrzymał wraz z żoną od Akademii Narodowej Medycyny w Paryżu Nagrodę im. Pannetiera za udowodnienie bezpieczeństwa i skuteczności szczepień przeciwgruźliczych, co pozwoliło na ich szerokie stosowanie. Był pionierem tych szczepień w Polsce. Jako pierwszy opracował statystycznie częstość występowania gruźlicy wśród dzieci.
Życie prywatne
edytuj14 czerwca 1926 w Poznaniu ożenił się z mikrobiolożką, Eugenią Jadwigą (1899–1953), córką Eugeniusza Piaseckiego[1][4].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 12 grudnia 1947)[5]
- Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” (pośmiertnie, 31 lipca 1946)[6]
Upamiętnienie
edytujOsobiste rzeczy, w tym okulary profesora Janusza Zeylanda ze śladami krwi, które ocalił asystent ze Szpitala Wolskiego, dr Zbigniew Woźniewski, znajdują na ekspozycji stałej Muzeum Powstania Warszawskiego[7].
W styczniu 1946[8] imię Janusza Zeylanda otrzymała krótka, wytyczona w 1906 r.[9] ulica w centrum Poznania, łącząca ulicę Bukowską z ulicą Zwierzyniecką.
Wielkopolskie Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii nosi imię Eugenii i Janusza Zeylandów.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Kartoteka ewidencji ludności 1870–1931. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 2023-12-19]..
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 187, 717.
- ↑ Plan Poznania - Cmentarze [online], poznan.pl [dostęp 2023-06-29].
- ↑ Elżbieta Meissner, Roman Meissner, hasło [w:] Wielkopolski Słownik Biograficzny, PWN, Warszawa-Poznań, 1981, s. 872, ISBN 83-01-02722-3.
- ↑ M.P. z 1948 r. nr 5, poz. 17 „za wybitne zasługi położone w walce z gruźlicą”.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 12, poz. 29.
- ↑ Powstańcze Biogramy - Janusz Zeyland [online], 1944.pl [dostęp 2023-08-05] (pol.).
- ↑ Kronika Miasta Poznania nr 3-4/1984, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 1984, s. 50.
- ↑ Ulica Janusza Zeylanda. Poznańska Wiki. [dostęp 2020-07-24]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa–Poznań 1983, PWN. ISBN 83-01-02722-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Janusza Zeylanda w bibliotece Polona