Jarmuż
Jarmuż (Brassica oleracea L. var. sabellica L.) – odmiana botaniczna kapusty warzywnej[3][2]. Jest to roślina dwuletnia należąca do rodziny kapustowatych. Jest to jedna z najstarszych odmian użytkowych tego gatunku. W starożytności uprawiana była jako roślina ozdobna i jadalna. Znana jest wyłącznie z uprawy, nie występuje na stanowiskach naturalnych.
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | kapustowce | |
| Rodzina | kapustowate | |
| Rodzaj | kapusta | |
| Gatunek | kapusta warzywna | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Brassica oleracea var. sabellica L. Sp. pl. 2:667. 1753 | ||
| Synonimy | ||
|
Brassica oleracea L. var. acephala auct., | ||
.jpg)
MorfologiaEdytuj
- Łodyga
- Jest wytwarzana w pierwszym roku, jest gruba i silnie ulistniona. Ma wysokość od 10 do 110 cm.
- Liście
- Długie, kędzierzawe, tworzą rozetę, zielone lub fioletowe. W pierwszym roku wzrostu wytwarza pęk odziomkowych liści, które u niektórych odmian są pomarszczone (odmiany strzępiaste).
- Kwiaty
- Pęd kwiatostanowy wytwarza w drugim roku.
- Korzeń
- Silnie rozwinięty i długi.
Wartość odżywczaEdytuj
Jarmuż jest uważany za bardzo pożywne warzywo zawierające silne przeciwutleniacze i mające właściwości przeciwzapalne. Jest bogatym źródłem witaminy K, witaminy C, karotenoidów (β-karotenu, luteiny, zeaksantyny), a także wapnia. Podobnie jak brokuły i inne warzywa kapustowate zawiera sulforafan. Jarmuż jest również doskonałym źródłem żelaza. Ponadto zawiera kwas foliowy[4].
PochodzenieEdytuj
Do końca średniowiecza jarmuż był jednym z najpopularniejszych zielonych warzyw w całej Europie. Odmiany o kędzierzawych liściach istniały już, wraz z płasko-liściastymi, w Grecji w czwartym wieku p.n.e. Dziś można je różnicować w zależności od odmiany na: niskiej, pośredniej lub wysokiej długości łodygi, z różnymi rodzajami liści. Liście występują w kolorach od jasnozielonego poprzez zielony, ciemnozielony i fiolet aż do fioletowozielonobrązowego. Rosyjska odmiana została wprowadzona do Kanady (a następnie do Stanów Zjednoczonych) poprzez rosyjskich kupców w XIX wieku.
ZastosowanieEdytuj
- Jarmuż jest składnikiem tradycyjnych potraw holenderskich, północnoniemieckich (Grünkohlessen), portugalskich i brazylijskich. Spożywany jest także w całej południowo-wschodniej Afryce, zwykle gotowany z mlekiem kokosowym i orzeszkami ziemnymi, serwowany z ugotowanym ryżem, albo z ugali lub fufu robionymi z kaszy kukurydzianej. W Japonii sok z jarmużu – znany jako aojiru, jest popularnym suplementem diety.
- Niektóre kultywary są uprawiane jako rośliny ozdobne.
UprawaEdytuj
Najważniejsze obszary uprawy jarmużu znajdują się w środkowej i północnej Europie oraz Ameryce Północnej i Azji. Roślina rzadko rośnie w tropikalnych obszarach, ponieważ preferuje chłodniejszy klimat. Toleruje prawie wszystkie rodzaje gleb pod warunkiem, że drenaż jest zadowalający. Jej zaletą jest oporność na działanie szkodników i chorób innych kapustowatych.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-15].
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 143. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ Tom Sanders (red.), Czy wiemy, co jeść? Co nam pomaga a co szkodzi, 1997, s. 158-159, ISBN 83-905429-9-4.
