Jaroslav Vonka, właśc. Voňka (ur. 29 marca 1875 w Hořicach, zm. 22 grudnia 1952 tamże)[1]czeski mistrz kowalstwa artystycznego.

Jaroslav Vonka
Data i miejsce urodzenia

29 marca 1875
Hořice

Data i miejsce śmierci

22 grudnia 1952
Hořice

Zawód, zajęcie

artysta metaloplastyk, kowal

Detal na bramie Elektrowni Wodnej Wrocław I autorstwa Jaroslava Vonki (kopia)
Rzeźby zdobiące wrota Elektrowni Wodnej Wrocław II autorstwa Jaroslava Vonki

Życiorys edytuj

Vonka był synem kamieniarza z Hořic[2]. Po tym, gdy we wczesnym dzieciństwie stracił rodziców, opiekował się nim stryj mieszkający w pobliskiej wsi Dachovy[2]. W roku 1888 ukończył szkołę średnią i rozpoczął naukę zawodu ślusarza u mistrza Bartáka w Miletínie[3]. Po zdobyciu w roku 1891 tytułu czeladnika podjał pracę w zakładach metalowych w Niemczech. Początkowo pracował w Lipsku i Dreźnie, później pracował w Poczdamie i Berlinie[3]. Jako pracownik berlińskiego zakładu Eduarda Pulsa brał udział w przygotowaniach do Wystawy Przemysłowej mającej miejsce w Berlinie w roku 1896[3]. Pracując uczył się wieczorowo w berlińskiej Szkole Przemysłu Artystycznego u rzeźbiarza Fritza Klimscha[3].

Po zakończeniu nauki w Berlinie roku 1897 odbywał podróże w poszukiwaniu miejsca do prowadzenia własnego warsztatu kowalstwa artystycznego do Krakowa, Petersburga, Odessy i Essen[3]. W latach 1902–1903 przebywał w ojczyźnie prowadząc warsztaty kowalskie w Hradcu Králové i Brnie.

W 1903 Vonka przyjął propozycję pracy nauczyciela rzemiosła kowalskiego w utworzonej trzy lata wcześniej wrocławskiej Miejskiej Szkole Rękodzielnictwa i Przemysłu Artystycznego we Wrocławiu[2][3]. Kierował tam pracownią kowalstwa artystycznego, a od 1921 r. zajmował stanowisko profesora[3]. W szkole tej pracował aż do swojej emerytury w 1937 r.[3], ale nadzór nad nią sprawował jeszcze do 1943. Od roku 1935 mieszkał w Sobótce, gdzie prowadził także pracownię kowalską. W 1945 r. powrócił do rodzinnych Hořic, jednak ze względu na zły stan zdrowia nie był w stanie już kontynuować działalności twórczej[1][4][5].

Jego pracownia w Sobótce została zniszczona w czasie wojny, ale zachował się jego dom razem z wykonanymi przez niego kutymi detalami. Pozostawał on nieznany aż do 2020 roku, gdy został zidentyfikowany staraniem pracowników Muzeum Narodowego we Wrocławiu[6].

Twórczość edytuj

Dzieła Jaroslava Vonki utrzymane są w nurcie ekspresjonizmu i art déco z widocznymi także wpływami twórczości ludowej[4]. Jest autorem zdobień metaloplastycznych w wielu obiektach we Wrocławiu – ozdobnych krat, balustrad czy kutych w żelazie rzeźb, a także innych dzieł, jak nagrobki, lampy, świeczniki, m.in.:

Realizował także zlecenia poza Wrocławiem jak np. ozdobną kratę w drzwiach gmachu kasy oszczędności w Prudniku przy ul. Piastowskiej[21], czy zdobienia bramy Domu Niemieckiego Rzemiosła na rogu Neustädtische Kirchenstraße i Dorothenstraße w Berlinie[22].

Przypisy edytuj

  1. a b Karel Herain: Jaroslav Vonka. W: Tvar: časopis pro průmyslové výtvarnictví a lidovou tvorbu. 1953.
  2. a b c Kosmos Jaroslava Vonki, wroclaw.wyborcza.pl, 13 marca 2015 [dostęp 2023-03-22].
  3. a b c d e f g h Muzeum Narodowe we Wrocławiu: Jaroslav Vonka, 1875–1952. stworczerece.pl. [dostęp 2015-07-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  4. a b Encyklopedia Wrocławia. Wyd. 3. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 939–940. ISBN 83-7384-561-5.
  5. Mariusz Hermannsdorfer (red.): Sztuka XX wieku. Prace artystów zagranicznych. Katalog zbiorów. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2002, s. 391.
  6. a b Magda Nogaj: Zaczęło się od tajemniczego zdjęcia. Odkryli dom i nieznane dzieła wybitnego wrocławskiego artysty. Gazeta Wyborcza, Wrocław. [dostęp 2020-09-11]. (pol.).
  7. Das Haus Paul Ehrlich. „Schlesien”. 3 (2), s. 94–101, 1908. 
  8. Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 918.
  9. Jaroslav Vonka, Josef Pešek, Krucyfiks ołtarzowy, 1910, kościół św. Jerzego Męczennika i Podwyższenia Krzyża Świętego we Wrocławiu. stworczerece.pl. [dostęp 2015-08-10]. (pol.).
  10. Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 442.
  11. Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 434.
  12. Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 489.
  13. Harasimowicz J. (red.), 2006: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III. Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław, strony 939, 940. ISBN 83-7384-561-5.
  14. Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 541.
  15. Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 560.
  16. Jan J. Trynadlowski: Ratusz we Wrocławiu. Przewodnik. Wrocław: 1996, s. 13.
  17. Jan J. Trynadlowski: Ratusz we Wrocławiu. Przewodnik. Wrocław: 1996, s. 27.
  18. Barbara Kwiatkowska, Wrocławianki z przeszłości. Zostały z miastem na zawsze, wroclaw.wp.pl, 8 marca 2021 [dostęp 2021-10-30] (pol.).
  19. Beata Maciejewska, Kto szuka, ten znajdzie. Maciejewska o śląskich skarbach, wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2021-10-30].
  20. Odnaleźliśmy unikatową kratę Vonki z Piwnicy Świdnickiej. wroclaw.wyborcza.pl. [dostęp 2022-02-12]. (pol.).
  21. Piotr Oszczanowski: Oszczędny pijak? Cóż to za niezwykły oksymoron. Ale u Vonki, czemu nie?. stworczerece.pl. [dostęp 2015-08-10]. (pol.).
  22. Piotr Oszczanowski: Zawiedzeni Argonauci. stworczerece.pl. [dostęp 2015-08-10]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.

Linki zewnętrzne edytuj