Wikipedia

Jaskółka skalna

Jaskółka skalna[5] (Ptyonoprogne rupestris) – gatunek małego ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae). Występuje w Eurazji i północnej Afryce, jest częściowo wędrowny. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Jaskółka skalna
Ptyonoprogne rupestris[1]
(Scopoli, 1769)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

jaskółkowate

Podrodzina

jaskółki

Rodzaj

Ptyonoprogne

Gatunek

jaskółka skalna

Synonimy
  • Hirundo rupestris Scopoli, 1769[2]
  • Riparia rupestris (Scopoli, 1769)
  • Hirundo rupicola Hodgson, 1836[3]
  • Hirundo inornata Jerdon, 1844[3]
  • Cotile obsoleta sarda Arrigoni degli Oddi, 1902[3]
  • Riparia rupestris centralasica Stachanov, 1933[3]
  • Riparia rupestris theresae Meinertzhagen, 1939[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     tylko w sezonie lęgowym

     występuje przez cały rok

     zimowiska

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Systematyka edytuj

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1769 roku Giovanni Antonio Scopoli, nadając mu nazwę Hirundo rupestris. Miejsce typowe to Tyrol[2][3][6]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Ptyonoprogne[2][3][5][7]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][7]. Opisano podgatunki centralasica (z Azji Środkowej) i theresae (z południowego Maroka), ale nie są one obecnie uznawane[2].

Morfologia edytuj

 
Jaskółki skalne na dachu budynku w Portugalii

Długość ciała 14–15 cm; masa ciała 17–33 g[2].

Duża i krępa jaskółka. Szarobrązowa z wierzchu, z jaśniejszym, brudnobiałym spodem. Podogonie ciemne, co odróżnia ją od podobnej brzegówki i brzegówki małej, u których podogonie jest białe tak jak brzuch. W przeciwieństwie do brzegówki, jaskółka skalna nie ma ciemnej przepaski na piersi, a jedynie widoczne z bliska delikatne przyciemnienie na gardle. Ogon płytko wcięty, z rzędem białych plamek, widocznych przy rozłożonym ogonie. Pokrywy podskrzydłowe ciemne, wyraźnie kontrastujące z jaśniejszym spodem skrzydła[8][9].

Zasięg występowania edytuj

Występuje w południowej Europie, północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej i dalej na wschód aż po Mongolię i północno-wschodnie Chiny. Generalnie populacje z północy zasięgu są wędrowne, a z południa – osiadłe[2]. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, w północnej i północno-wschodniej Afryce (a także w Mauretanii i Senegalu), na Bliskim Wschodzie i subkontynencie indyjskim[2].

Ekologia i zachowanie edytuj

 
Jaja z kolekcji muzealnej

Środowiskiem życia jaskółki skalnej są głównie góry, turnie i przybrzeżne klify; spotykana także wokół siedzib ludzkich. Żeruje w pobliżu klifów, nad wąwozami, lasami i wioskami; poza sezonem lęgowym również nad polami uprawnymi, łąkami, skalistymi wybrzeżami, bagnami czy jeziorami. W Europie spotykana od poziomu morza do 2500 m n.p.m., w Azji nawet do ponad 4500 m n.p.m.[2]

Żywi się owadami i pająkami[2]. Często lata lotem ślizgowym podobnie jak jerzyk[10].

Sezon lęgowy trwa od maja do sierpnia. Wyprowadza dwa lęgi w sezonie. Gniazduje zwykle w samotnych parach lub małych grupach, rzadko w większych koloniach liczących kilkadziesiąt par. W zniesieniu 2–5 jaj, najczęściej 3 lub 4. Inkubacja trwa 13–17 dni, a zajmuje się nią prawie wyłącznie samica. Oboje rodzice zajmują się karmieniem piskląt. Młode opuszczają gniazdo po 24–27 dniach od wyklucia, ale jeszcze przez 2–3 tygodnie są dokarmiane przez rodziców i wracają do gniazda na odpoczynek[2].

Status edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje jaskółkę skalną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,2–2,3 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[4].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Ptyonoprogne rupestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k A. Turner: Eurasian Crag-Martin (Ptyonoprogne rupestris), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).  
  3. ↑ a b c d e f g D. Lepage: Eurasian Crag-Martin Ptyonoprogne rupestris. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
  4. ↑ a b Ptyonoprogne rupestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Hirundininae Rafinesque, 1815 - jaskółki (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-02].
  6. ↑ G.A. Scopoli, Annus I Historico-naturalis, Lipsiae 1769, s. 167 (łac.).
  7. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Swallows. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-02]. (ang.).
  8. ↑ Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterstrom, Collins Bird Guide, 2009, ISBN 978-0-00-726814-6.
  9. ↑ Lars Jonsson, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Muza, 2006, ISBN 83-7319-927-6.
  10. ↑ Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Godfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jaskółka_skalna&oldid=69330628”