Jaskinia Lota koło Soaru

Jaskinia Lota koło Soarujaskinia w Jordanii, w której – według tradycji związanej z wydarzeniem opisanym w biblijnej Księdze Rodzaju – skrył się Lot ze swymi dwiema córkami po ucieczce z Sodomy. Tuż obok znajdują się ruiny bizantyjskiego klasztoru Deir ‘Ain ‘Abata (arab. „klasztor opackiego źródła”), wejście do jaskini znajduje się w jego lewej nawie.

Jaskinia Lota koło Soaru
Ilustracja
Wejście do komory jaskini
Państwo

 Jordania

Położenie

zbocze Płaskowyżu Moabskiego opadające ku dolinie Morza Martwego w muhafazie Al-Karak

Długość

ok. 5 m

Deniwelacja

niewielka

Wysokość otworów

-184 m n.p.m.

Wysokość otworów
nad dnem doliny

ok. 100 m

Ekspozycja otworów

ku W

Data odkrycia

starożytność, 1986

Odkrywca

B. MacDonald w 1986

Ochrona
i dostępność

zamknięta dla zwiedzających

Położenie na mapie Jordanii
Mapa konturowa Jordanii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Lota koło Soaru”
Ziemia31°02′49″N 35°30′10″E/31,046847 35,502733

Położenie i opis edytuj

Jaskinia i znajdujące się tuż obok ruiny klasztoru zostały współcześnie odkryte w 1986 roku przez B. MacDonalda w pobliżu źródła ‘Ain ‘Abata na stromym zboczu doliny Morza Martwego (około 3 km na południowy wschód od jego brzegu) w prowincji (muhafazie) Al-Karak (Departament Gour Al Safi), kilkaset metrów na wschód od przebiegającej tędy drogi wychodzącej na północ ze wsi Safi i łączącej tę wieś z obwodnicą drogi 65, zwanej „Dead Sea Highway” lub „Kings Highway”. Otwór jaskini znajduje się na wysokości 184 m pod poziomem morza (około 100 m powyżej podstawy zbocza). Wewnątrz jaskini znajduje się komora o wymiarach 2 x 2,5 m, która była wyłożona marmurową posadzką.

Wkrótce po odkryciu miejsce to zostało zidentyfikowane jako świątynia zaznaczona na tzw. mapie mozaikowej z Madaby, pochodzącej z VI wieku n.e. mapie Palestyny i Dolnego Egiptu znajdującej się na posadzce prawosławnej bazyliki św. Jerzego w Madabie.

Prace archeologiczne prowadzili tu w latach 1988–1996 pracownicy Muzeum Brytyjskiego i zespół greckich archeologów pod kierownictwem Konstantinosa D. Politisa. Od 1993 roku opiekę nad pracami sprawuje rząd Jordanii.

Historia w świętych księgach edytuj

Stary Testament edytuj

 
Córki Lota uwodzą go u wejścia do jaskini, gdy Sodoma i Gomora płoną, obraz Jana Brueghla (starszego), obecnie w zbiorach Starej Pinakoteki w Monachium

Według Księgi Rodzaju (rozdział 19), kiedy Jahwe miał zniszczyć Sodomę, Lot poprosił, aby mógł zbiec do Soaru. Dlatego Bóg oszczędził to miasto. Później Lot, ze strachu, opuścił to miasto i razem z dwiema córkami zamieszkał w górach (Rdz 19:30): „Lot wyszedł z Soaru i zamieszkał wraz z dwiema swymi córkami w górach, gdyż bał się pozostawać w tym mieście”. Pieczara ta była świadkiem występku córek Lota (Rdz 19:31–33): „A gdy mieszkał z dwiema swymi córkami w pieczarze, rzekła starsza do młodszej: «Ojciec nasz wprawdzie już stary, ale nie ma w tej okolicy mężczyzny, który by przyszedł do nas na sposób wszystkim właściwy. Chodź więc, upoimy ojca naszego winem i położymy się z nim, a tak będziemy miały potomstwo z ojca naszego». Upoiły więc swego ojca winem tej samej nocy; wtedy starsza poszła i położyła się przy ojcu swoim, on zaś nawet nie wiedział ani kiedy się kładła, ani kiedy wstała” (Biblia Tysiąclecia).

Koran edytuj

Muzułmanie uważają Lota za proroka (Koran 37:134). Na początku X wieku Arabowie Yaqut i Ibn ‘Abbas wspominali historię Lota i podali imiona jego dwóch córek (Rubbah i Saghur), które są tożsame z nazwami źródeł i rzek będących głównym źródłem wody w tej okolicy: jedna przepływająca przez wieś Safi, a druga to właśnie ‘Ain ‘Abata.

Archeologia edytuj

Jaskinia edytuj

Badania archeologiczne w jaskini doprowadziły do odkrycia poniżej posadzki (z VII wieku n.e.) wielu ceramicznych i szklanych lamp z IV–VI wieku n.e. Głębiej znaleziono wiele naczyń z okresu helleńsko-nabatejskiego (I wiek p.n.e. – I wiek n.e.), a jeszcze głębiej naczynia (kielichy) i narzędzia z epoki brązu (1900–1550 p.n.e.). Najwcześniejsze znalezione naczynia pochodzą z okresu wczesnego brązu (3300–3000 p.n.e.).

Klasztor edytuj

Budowa kościoła najprawdopodobniej rozpoczęła się w drugiej połowie VI wieku naszej ery. Najwcześniejsza z 4 mozaik pochodzi z lat 605/607, na posadzce nawy prowadzącej do jaskini. Najpóźniejsza z 4 mozaik pochodzi z okresu renowacji bazyliki w 691 roku. Pojawiają się na niej napisy: „święte miejsce” (agios topos) oraz „Locie, módl się za nami”, odnoszące się do jego biblijnej historii. Data tej renowacji jest istotna, ponieważ jest to już okres dynastii Umajjadów, w czasie którego chrześcijanie na Bliskim Wschodzie cieszyli się tolerancją religijną. Jeszcze w pierwszych latach XII wieku do jaskini docierali pielgrzymi z Europy. Świątynia została najprawdopodobniej opuszczona bez związku z jakimikolwiek gwałtownymi wydarzeniami. Później zapewne zawaliła się w wyniku któregoś z trzęsień ziemi. Możliwe jednak, że klasztor został opuszczony już w VIII wieku[1].

Bazylika była trójnawową budowlą z półokrągłym prezbiterium. U szczytu lewej nawy jest wejście do jaskini. Po południowej stronie kościoła znajdował się wielki zbiornik na wodę. Po północnej – refektarz, pokoje gościnne dla pielgrzymów i kaplica pogrzebowa. Duża liczba odkrytych zdeformowanych szczątków ludzkich w okolicach świątyni świadczy o tym, że placówka ta służyła również jako szpital.

Okolice edytuj

Na północ od jaskini (w promieniu kilkuset metrów) odkryto 18 kamiennych grobów pochodzących z epoki brązu (1900–1550 p.n.e.). Nad klasztorem mnisi wydłubali wiele mniejszych jaskiń, w których mieszkali.

W 2004 roku u podnóża zbocza otwarto muzeum poświęcone jaskini i klasztorowi. Muzeum to, wybudowane na wysokości 298 m pod poziomem morza, szczyci się tytułem „muzeum w najniżej położonym miejscu na Ziemi”.

Jaskinia i klasztor zostały zgłoszone przez Jordanię w 2001 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2]. Kandydatura ta znajduje się na liście tymczasowej (Tentative List).

Przypisy edytuj

  1. Deir Ain Abata. [dostęp 2013-02-17]. (ang.).
  2. The Sanctuary of Agios Lot, At Deir 'Ain 'Abata. [dostęp 2013-02-17]. (ang.).

Bibliografia edytuj