Jaskinia Maszyckajaskinia w Ojcowskim Parku Narodowym, dzięki odkryciom archeologicznym będąca jedną z najbardziej znanych jaskiń w Polsce[1]. Znajduje się w Wąwozie Maszyckim na orograficznie lewym zboczu Doliny Prądnika, na zachód od zabudowań wsi Maszyce w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skała[2].

Jaskinia Maszycka
Ilustracja
Główny otwór Jaskini Maszyckiej
Państwo

 Polska

Położenie

Gmina Skała
w pobliżu wsi Maszyce

Właściciel

Skarb Państwa
(Ojcowski Park Narodowy)

Długość

33 m

Wysokość otworów
nad dnem doliny

65 m

Położenie na mapie gminy Skała
Mapa konturowa gminy Skała, blisko dolnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Maszycka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Maszycka”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Maszycka”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Maszycka”
Ziemia50°10′44″N 19°50′48″E/50,178778 19,846694

Opis jaskini edytuj

Jaskinia znajduje się w skałach w grabowym lesie. Ma długość 33 m i stosunkowo duży otwór wejściowy, za którym ciągnie się płaskodenny i stopniowo zwężający się korytarz. W jego stropie jest komin, który prawdopodobnie został poszerzony w okresie, gdy jaskinię tę używano jako wapiennika do wypalania wapieni[1].

Jaskinia powstała w późnojurajskich wapieniach. Wytworzona została w strefie freatycznej na pionowych pęknięciach i poziomych powierzchniach międzyławicowych. O tym, że powstała wskutek przepływu wód, świadczy soczewkowaty przekrój poprzeczny jej korytarza[1].

Badania archeologiczne edytuj

Jaskinia znana była od dawna. Pierwsze badania archeologiczne prowadził w niej Gotfryd Ossowski w latach 1883–1885. Kolejne, znacznie dokładniejsze badania były prowadzone przez Stefana Karola Kozłowskiego w latach 1962-64 i 1966[3]. Wyniki badań świadczą, że jaskinia zamieszkiwana była bardzo krótko, tylko przez dwa lub trzy miesiące w jednym roku. Była obozowiskiem łowieckim, w którym nastąpiły dramatyczne wydarzenia. Około 15 tys. lat temu zginęła w niej nagłą śmiercią grupa około 16 osób w różnym wieku i różnej płci, była to więc typowa dla owych czasów rodzinna grupa wędrownych zbieraczy i myśliwych. Zabici zostali następnie zjedzeni – świadczą o tym połupane fragmenty kości, na których widoczne są nacięcia krzemiennymi narzędziami, nadpalenia i nagryzienia (ślady ludzkich zębów?). Prawdopodobnie zostali zaskoczeni w jaskini (być może w nocy przez górny otwór), zabici i zjedzeni. Ich narzędzia i inne przedmioty przez napastników nie zostały zabrane, Ossowski znalazł w jaskini dużą liczbę narzędzi kościanych i krzemiennych oraz szczątki kości zwierząt. Wśród kości zwierzęcych najwięcej było kości i zębów tarpana (Equus ferus) i renifera (Rangifer tarandus). Była także pojedyncza czaszka żubra i suhaka ze śladami ochry[1].

Datowanie kości i rogu metodą 14C określiło wiek stanowiska na około 14 520 lat temu. Analogiczne znaleziska z terenów Francji zaliczane są do górnopaleolitycznej kultury magdaleńskiej. Do tej kultury zaliczył także G. Ossowski grupę plemienną zabitą w Jaskini Maszyckiej. Na podstawie analizy kości Ossowski określił, że wśród jej 16 członków było 3 mężczyzn i 5 kobiet, resztę stanowiły dzieci. Na 43% materiałów kostnych są ślady kanibalizmu (nacięcia, ślady zębów, przełamań, nadpalenia). Zabici należeli do gatunku człowiek rozumny (Homo sapiens) rasy laponoidalnej[1].

W Jaskini Maszyckiej znaleziono ok. 100 egzemplarzy narzędzi krzemiennych[4]. Znalezione w jaskini w znacznej ilości przedmioty z rogu i kości zwierzęcych cechują się bogactwem zdobień, co jest uderzające w odniesieniu do ubogiego zestawu narzędzi krzemiennych. Wśród tych przedmiotów jest kolekcja kilkunastu grotów wykonanych z rogu renifera zdobionych geometrycznymi motywami wykonanymi przez wyrycie ostrym narzędziem krzemiennym. Zdobienia takie znajdowały się także na powierzchniach kościanych rękojeści z rozdwojonymi końcami, które prawdopodobnie były oprawami narzędzi krzemiennych. Poroże renifera miało otwór i falliczne zdobienia na końcach wyrostków. Mogło być atrybutem władzy szamana, choć niektórzy sądzą, że służyło tylko do prostowania drzewców[3]. Wśród znalezisk wyróżnia się unikalne żebro (prawdopodobnie końskie) pokryte bogatym ornamentem geometrycznym w postaci linii, kratki i łuków. Znalezisko to uznano za jedyny przykład tego typu sztuki człowieka paleolitycznego na ziemiach Polski[4].

Wszystkie opisane powyżej kości i narzędzia znajdowały się w najniższej warstwie namuliska jaskiniowego. W górnej jego części Ossowski znalazł ceramiczne materiały neolityczne, wczesnośredniowieczne i nowożytne[1].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f Michał Gradziński i inni, Jaskinia Maszycka, Materiały 45. Sympozjum Speleologicznego. Ojców. 20–23.10.2011 r., ISBN 978-83-933874-0-3 [dostęp 2021-04-18].
  2. Ojcowski Park Narodowy. Mapa 1:20 000. Kraków, Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2005/2006, ISBN 83-87873-42-X.
  3. a b Jaskinia Maszycka, [w:] Strona wsi Maszycedata dostępu = 2021-04-19 [online].
  4. a b Józef Partyka: Ojcowski Park Narodowy, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1976, seria Nauka dla wszystkich nr 276, s. 9