Jastrząb czarno-biały
Jastrząb czarno-biały[4] (Accipiter melanoleucus) – gatunek afrykańskiego ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Występuje na południe od Sahary, we wszystkich rodzajach lasów, szczególnie w tych wysokich, od nizin tropikalnych po wysokie góry[5]. Nie jest zagrożony.
| Accipiter melanoleucus[1] | |||
| A. Smith, 1830 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
jastrząb czarno-biały | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 odnotowany latem występuje przez cały rok odnotowany zimą | |||
Systematyka edytuj
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1830 roku Andrew Smith, nadając mu nazwę Accipiter melanoleueus[2][6]. Nazwa ta zawierała literówkę[7] i po poprawieniu na Accipiter melanoleucus obowiązuje do tej pory[4][5][8]. Jako miejsce typowe autor wskazał tereny obecnej RPA[5][6].
Wyróżniono dwa podgatunki Accipiter melanoleucus[9][8]:
- A. m. melanoleucus A. Smith, 1830
- A. m. temminckii (Hartlaub, 1855)
Morfologia edytuj
Jastrząb czarno-biały osiąga długość ciała 40–58 cm; samce ważą 430–490 g, a samice 650–980 g; rozpiętość skrzydeł 77–105 cm[5]. Istnieją dwie odmiany barwne – czarna i biała, ta druga charakteryzuje się białym upierzeniem spodniej części ciała od podbródka do podbrzusza[10].
Zasięg występowania edytuj
Poszczególne podgatunki występują[9][8]:
- A. m. melanoleucus – we wschodnim Sudanie, Etiopii, Gabonie, Demokratycznej Republice Konga, Ugandzie, Kenii i na południe aż do Południowej Afryki i Angoli,
- A. m. temminckii – od Republiki Środkowoafrykańskiej i Konga, na zachód aż do Senegalu.
Ekologia i zachowanie edytuj
Jest to ptak monogamiczny i terytorialny. Gniazdo budują oba ptaki z pary około 50–145 dni przed złożeniem jaj. Umiejscowione jest wysoko na drzewie, zwykle w rozwidleniu gałęzi; stanowi je platforma zbudowana z gałązek i patyków, której wnętrze wyłożone jest zielonymi liśćmi[11]. W przeciwieństwie do wielu innych gatunków jastrzębi ptaki te często wykorzystują to samo gniazdo w kolejnych sezonach lęgowych, dodając budulca tak, że stopniowo się rozrasta[9]. Niekiedy wykorzystują też gniazda zbudowane przez inne gatunki ptaków drapieżnych. Samica składa 1–4 jaja i to głównie ona je wysiaduje, podczas gdy samiec regularnie ją dokarmia[11].
Żywi się głównie ptakami o masie 80–300 g, aż do wielkości perliczki, ale przede wszystkim gołębiami[5]. W Południowej Afryce pod gniazdami jastrzębia czarno-białego znaleziono m.in. takie ofiary, jak: kaniuk zwyczajny, krogulec rudobrzuchy, krogulec trzypręgowy i sowa[10].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN jastrząb czarno-biały jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy ze względu na utratę siedlisk i nadmierne użycie pestycydów[3]. W jego bazie ofiar znajdują się kurczaki i gołębie, co doprowadza do konfliktu z ludźmi. Jest regularnie prześladowany, zarówno na obszarach wiejskich, jak i w miastach[10].
Galeria edytuj
-
Dorosła samica z Afryki Południowej -
Dorosła samica z białym upierzeniem -
Jaja z kolekcji muzealnej
Przypisy edytuj
- ↑ Accipiter melanoleucus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d D. Lepage: Black Goshawk Accipiter melanoleucus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-28]. (ang.).
- ↑ a b Accipiter melanoleucus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-24].
- ↑ a b c d e A.C. Kemp, G.M. Kirwan, Black Goshawk (Accipiter melanoleucus), version 1.0, [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-11-26] (ang.).
- ↑ a b A. Smith, A Description of the Birds inhabiting the South of Africa, „South African quarterly journal”, 1 (3), 1830, s. 229–230 (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson: Accipiter melanoleucos Nomenclature. [w:] Zoonomen Nomenclatural data [on-line]. [dostęp 2022-11-28]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-24]. (ang.).
- ↑ a b c Accipiter melanoleucus [online], globalraptors.org [dostęp 2020-05-07].
- ↑ a b c Markus Jais, Interview with Ann Koeslag about the Black Sparrowhawk of the Cape Peninsula in South Africa, [w:] African Raptors [online], 20 listopada 2012 [dostęp 2020-05-07] (ang.).
- ↑ a b Accipiter melanoleucus (Black sparrowhawk). [w:] Biodiversity Explorer [on-line]. Iziko Museums of South Africa. [dostęp 2020-05-24]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).