Jaworzyna Śląska
Jaworzyna Śląska (niem. Königszelt[2], łac. Sycomoria Silesiana) – miasto w Polsce, położone w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie miejsko-wiejskiej Jaworzyna Śląska, której jest siedzibą. Miasto należy do aglomeracji wałbrzyskiej[3].
| |||||
![]() Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Aglomeracja | |||||
Prawa miejskie |
1954 | ||||
Burmistrz |
Grzegorz Grzegorzewicz | ||||
Powierzchnia |
4,34 km² | ||||
Wysokość |
220–238 m n.p.m. | ||||
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
+48 74 | ||||
Kod pocztowy |
58-140 | ||||
Tablice rejestracyjne |
DSW | ||||
Położenie na mapie gminy Jaworzyna Śląska ![]() | |||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie powiatu świdnickiego ![]() | |||||
![]() | |||||
TERC (TERYT) |
0219044 | ||||
SIMC |
0984019 | ||||
Urząd miejski ul. Wolności 958-140 Jaworzyna Śląska | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miejscowość liczyła 5111 mieszkańców[1].
W Jaworzynie Śląskiej działa m.in. Miejski Klub Sportowy „Karolina”, mający 4 sekcje: kolarstwa, judo, piłki nożnej i piłki siatkowej[4].
PołożenieEdytuj
Jaworzyna Śląska leży w południowo-zachodniej części Równiny Świdnickiej w obrębie Przedgórza Sudeckiego[5][6].
HistoriaEdytuj
Przez miasto przechodziła budowana przez Towarzystwo Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej linia kolejowa z Wrocławia do Świebodzic, dziś stanowiąca część linii kolejowej nr 274. W miejscu rozgałęzienia trasy na linię do Świdnicy i Świebodzic powstał najpierw przystanek kolejowy, później natomiast stacja węzłowa wraz z zapleczem i osiedlem kolejarskim[7][8].
Niemiecka nazwa osady, Königszelt (w tłumaczeniu „królewski namiot”) nawiązuje do czasów wojny siedmioletniej oraz stacjonowania na tych ziemiach w 1761 r. wojsk pruskich i ich dowódcy – Fryderyka II Wielkiego, króla Prus[6]. Polska nazwa, bez oparcia w tradycji, nawiązuje do nazwy miejscowości Stary Jawornik, której częścią były początkowo ziemie, na których dziś leży miasto[9].
Początkowo Jaworzyna Śląska stanowiła osadę kolejowo-przemysłową przy rozwijającym się węźle kolejowym z parowozownią[10]. Na początku lat 60. XIX wieku w okolicy Jaworzyny odkryto żwiry budowlane, dość rzadkie w tych rejonach, oraz glinki kaolinowe[7]. Odkrycie surowców, a także dostatek drewna, węgla kamiennego (z pobliskiego Zagłębia Wałbrzyskiego), gazu i dobra komunikacja kolejowa zadecydowały, że w 1863 Traugott Silber wzniósł w Jaworzynie fabrykę porcelany[9], po wojnie upaństwowioną, a 1993 sprywatyzowaną na rzecz pracowników jako Zakłady Porcelany Stołowej „Karolina”[11]. Obok fabryki porcelany z czasem istniały w mieście również inne zakłady: fabryka melasy, gorzelnia, mleczarnia, które obecnie nie istnieją[9].
W 1945 r. miejscowość została włączona do Polski[6]. Ówczesna ludność Jaworzyny Śląskiej została wysiedlona do Niemiec. Miejscowość uzyskała prawa miejskie w 1954 roku[9].
Zamknięta w 1991 roku, wraz ze spadkiem przewozów kolejowych i zastąpieniem ostatnich parowozów trakcją spalinową parowozownia, funkcjonuje od tego czasu jako skansen kolejnictwa, natomiast od 2004 roku jako prywatne Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku[12].
DemografiaEdytuj
Piramida wieku mieszkańców Jaworzyny Śląskiej w 2014 roku[13].
ZabytkiEdytuj
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisana jest[14]:
- Willa, obecnie komisariat kolejowy, z 1880 r., ul. Wolności 2.
- Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku
- Zakład produkcji porcelany stołowej "Karolina"
- Stadion Miejski
- Stawy "Żwirownia"
- Kościół pw. św. Józefa
Atrakcje turystyczneEdytuj
Do atrakcji turystycznych miasta zaliczają się unikatowy skansen parowozów oraz karczma położona nad brzegiem starej żwirowni[15].
Współpraca zagranicznaEdytuj
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-13] .
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Strona Główna - walbrzych24.com, walbrzych24.com [dostęp 2018-03-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-11] (pol.).
- ↑ Bezpłatna gazeta samorządowa nr 37 (pol.). jaworzyna.net. [dostęp 2014].zły zapis daty dostępu
- ↑ Jaworzyna Śląska: Położenie geograficzne, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-03] .
- ↑ a b c Załącznik do uchwały nr XXIII/47/08 Rady Miejskiej w Jaworzynie Śląskiej z dnia 12 listopada 2008 (pol.). bip.jaworzyna.net. [dostęp 2008]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 kwietnia 2020)].zły zapis daty dostępu
- ↑ a b Jaworzyna Śląska: Historia Jaworzyny Śląskiej, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10] .
- ↑ Krzysztof Jaworski. Pociągiem do gór. „Pielgrzymy '88: informator krajoznawczy XXXIII Ogólnopolskiego Rajdu Sudeckiego”, 1988. Wrocław: Sudeckie Koło Przewodników Sudeckich. Oddział Wrocławski PTTK.
- ↑ a b c d Urząd Miejski Jaworzyna Śląska: Historia Jaworzyny Śląskiej. [dostęp 2014-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-08)].
- ↑ Justyna Cieplik, Mariusz Sołtysik: Uczestnictwo w imprezach kolejowych w Polsce w 2015 roku (pol.). wzieu.pl. [dostęp 2016].zły zapis daty dostępu
- ↑ Zakład Porcelany Stołowej "Karolina" - historia zakładu
- ↑ Historia (pol.). muzeumtechniki.pl.
- ↑ Jaworzyna Śląska w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 160. [dostęp 2012-10-08].
- ↑ Stanisław Bronisz , Polska na lato - weekend w górach, Wydawnictwo Pascal, 2006, ISBN 83-7304-695-X, OCLC 749168204 [dostęp 2020-04-10] .
- ↑ Nowe gminy partnerskie, jaworzyna.net, 29 sierpnia 2006 [dostęp 2020-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-29] .
- ↑ Jaworzyna Śląska: Wizyta uczniów w partnerskiej gminie Pfeffenhausen, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-29] .
- ↑ Poszerzamy współpracę zagraniczną, jaworzyna.net, 24 maja 2005 [dostęp 2020-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-29] .
Linki zewnętrzneEdytuj
- Strona Urzędu Miejskiego
- Koenigszelt (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 244 .
- Jaworów, pow. świdnicki, ze stacją Koenigszelt, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 527 .
- Jaworzyna Śląska - Königszelt na str. polska-org.pl