Jaworzyna Śląska

miasto w województwie dolnośląskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Jaworzyna Śląska (ujednoznacznienie).

Jaworzyna Śląska (niem. Königszelt[2], łac. Sycomoria Silesiana) – miasto w Polsce, położone w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie miejsko-wiejskiej Jaworzyna Śląska, której jest siedzibą. Miasto należy do aglomeracji wałbrzyskiej[3].

Jaworzyna Śląska
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo  Polska
Województwo  dolnośląskie
Powiat świdnicki
Gmina Jaworzyna Śląska
Aglomeracja wałbrzyska
Prawa miejskie 1954
Burmistrz Grzegorz Grzegorzewicz
Powierzchnia 4,34 km²
Wysokość 220–238 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość
5111[1]
1177,6 os./km²
Strefa numeracyjna +48 74
Kod pocztowy 58-140
Tablice rejestracyjne DSW
Położenie na mapie gminy Jaworzyna Śląska
Mapa konturowa gminy Jaworzyna Śląska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Jaworzyna Śląska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Jaworzyna Śląska”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Jaworzyna Śląska”
Położenie na mapie powiatu świdnickiego
Mapa konturowa powiatu świdnickiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Jaworzyna Śląska”
Ziemia50°54′46″N 16°25′55″E/50,912778 16,431944
TERC (TERYT) 0219044
SIMC 0984019
Urząd miejski
ul. Wolności 9
58-140 Jaworzyna Śląska
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miejscowość liczyła 5111 mieszkańców[1].

W Jaworzynie Śląskiej działa m.in. Miejski Klub Sportowy „Karolina”, mający 4 sekcje: kolarstwa, judo, piłki nożnej i piłki siatkowej[4].

PołożenieEdytuj

Jaworzyna Śląska leży w południowo-zachodniej części Równiny Świdnickiej w obrębie Przedgórza Sudeckiego[5][6].

HistoriaEdytuj

Przez miasto przechodziła budowana przez Towarzystwo Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej linia kolejowa z Wrocławia do Świebodzic, dziś stanowiąca część linii kolejowej nr 274. W miejscu rozgałęzienia trasy na linię do Świdnicy i Świebodzic powstał najpierw przystanek kolejowy, później natomiast stacja węzłowa wraz z zapleczem i osiedlem kolejarskim[7][8].

Niemiecka nazwa osady, Königszelt (w tłumaczeniu „królewski namiot”) nawiązuje do czasów wojny siedmioletniej oraz stacjonowania na tych ziemiach w 1761 r. wojsk pruskich i ich dowódcy – Fryderyka II Wielkiego, króla Prus[6]. Polska nazwa, bez oparcia w tradycji, nawiązuje do nazwy miejscowości Stary Jawornik, której częścią były początkowo ziemie, na których dziś leży miasto[9].

Początkowo Jaworzyna Śląska stanowiła osadę kolejowo-przemysłową przy rozwijającym się węźle kolejowym z parowozownią[10]. Na początku lat 60. XIX wieku w okolicy Jaworzyny odkryto żwiry budowlane, dość rzadkie w tych rejonach, oraz glinki kaolinowe[7]. Odkrycie surowców, a także dostatek drewna, węgla kamiennego (z pobliskiego Zagłębia Wałbrzyskiego), gazu i dobra komunikacja kolejowa zadecydowały, że w 1863 Traugott Silber wzniósł w Jaworzynie fabrykę porcelany[9], po wojnie upaństwowioną, a 1993 sprywatyzowaną na rzecz pracowników jako Zakłady Porcelany Stołowej „Karolina”[11]. Obok fabryki porcelany z czasem istniały w mieście również inne zakłady: fabryka melasy, gorzelnia, mleczarnia, które obecnie nie istnieją[9].

W 1945 r. miejscowość została włączona do Polski[6]. Ówczesna ludność Jaworzyny Śląskiej została wysiedlona do Niemiec. Miejscowość uzyskała prawa miejskie w 1954 roku[9].

Zamknięta w 1991 roku, wraz ze spadkiem przewozów kolejowych i zastąpieniem ostatnich parowozów trakcją spalinową parowozownia, funkcjonuje od tego czasu jako skansen kolejnictwa, natomiast od 2004 roku jako prywatne Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku[12].

DemografiaEdytuj

Piramida wieku mieszkańców Jaworzyny Śląskiej w 2014 roku[13].
 

ZabytkiEdytuj

 
Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisana jest[14]:

Atrakcje turystyczneEdytuj

Do atrakcji turystycznych miasta zaliczają się unikatowy skansen parowozów oraz karczma położona nad brzegiem starej żwirowni[15].

Współpraca zagranicznaEdytuj

 
Dworzec kolejowy

Miasta partnerskie[16][17][18]:

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-13].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  3. ↑ Strona Główna - walbrzych24.com, walbrzych24.com [dostęp 2018-03-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-11] (pol.).
  4. ↑ Bezpłatna gazeta samorządowa nr 37 (pol.). jaworzyna.net. [dostęp 2014].
  5. ↑ Jaworzyna Śląska: Położenie geograficzne, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10].
  6. ↑ a b c Załącznik do uchwały nr XXIII/47/08 Rady Miejskiej w Jaworzynie Śląskiej z dnia 12 listopada 2008 (pol.). bip.jaworzyna.net. [dostęp 2008].
  7. ↑ a b Jaworzyna Śląska: Historia Jaworzyny Śląskiej, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10].
  8. ↑ Krzysztof Jaworski. Pociągiem do gór. „Pielgrzymy '88: informator krajoznawczy XXXIII Ogólnopolskiego Rajdu Sudeckiego”, 1988. Wrocław: Sudeckie Koło Przewodników Sudeckich. Oddział Wrocławski PTTK. 
  9. ↑ a b c d Urząd Miejski Jaworzyna Śląska: Historia Jaworzyny Śląskiej
  10. ↑ Justyna Cieplik, Mariusz Sołtysik: Uczestnictwo w imprezach kolejowych w Polsce w 2015 roku (pol.). wzieu.pl. [dostęp 2016].
  11. ↑ Zakład Porcelany Stołowej "Karolina" - historia zakładu
  12. ↑ Historia (pol.). muzeumtechniki.pl.
  13. ↑ Jaworzyna Śląska w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  14. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 160. [dostęp 2012-10-08].
  15. ↑ Stanisław Bronisz, Polska na lato - weekend w górach, Wydawnictwo Pascal, 2006, ISBN 83-7304-695-X, OCLC 749168204 [dostęp 2020-04-10].
  16. ↑ Nowe gminy partnerskie, jaworzyna.net, 29 sierpnia 2006 [dostęp 2020-04-10].
  17. ↑ Jaworzyna Śląska: Wizyta uczniów w partnerskiej gminie Pfeffenhausen, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10].
  18. ↑ Poszerzamy współpracę zagraniczną, jaworzyna.net, 24 maja 2005 [dostęp 2020-04-10].

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jaworzyna_Śląska&oldid=63695062”