Wikipedia

Jaworzyna Śląska

miasto w województwie dolnośląskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Jaworzyna Śląska (ujednoznacznienie).

Jaworzyna Śląska (niem. Königszelt[2], łac. Sycomoria Silesiana) – miasto w Polsce, położone w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie miejsko-wiejskiej Jaworzyna Śląska, której jest siedzibą. Miasto należy do aglomeracji wałbrzyskiej[3].

Jaworzyna Śląska
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo  Polska
Województwo  dolnośląskie
Powiat świdnicki
Gmina Jaworzyna Śląska
Aglomeracja wałbrzyska
Prawa miejskie 1954
Burmistrz Grzegorz Grzegorzewicz
Powierzchnia 4,34 km²
Wysokość 220–238 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość
5111[1]
1177,6 os./km²
Strefa numeracyjna +48 74
Kod pocztowy 58-140
Tablice rejestracyjne DSW
Położenie na mapie gminy Jaworzyna Śląska
Mapa lokalizacyjna gminy Jaworzyna Śląska
Jaworzyna Śląska
Jaworzyna Śląska
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Jaworzyna Śląska
Jaworzyna Śląska
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa lokalizacyjna województwa dolnośląskiego
Jaworzyna Śląska
Jaworzyna Śląska
Położenie na mapie powiatu świdnickiego
Mapa lokalizacyjna powiatu świdnickiego
Jaworzyna Śląska
Jaworzyna Śląska
Ziemia50°54′46″N 16°25′55″E/50,912778 16,431944
TERC (TERYT) 0219044
SIMC 0984019
Urząd miejski
ul. Wolności 9
58-140 Jaworzyna Śląska
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miejscowość liczyła 5111 mieszkańców[1].

W Jaworzynie Śląskiej działa m.in. Miejski Klub Sportowy „Karolina”, mający 4 sekcje: kolarstwa, judo, piłki nożnej i piłki siatkowej[4].

PołożenieEdytuj

Jaworzyna Śląska leży w południowo-zachodniej części Równiny Świdnickiej w obrębie Przedgórza Sudeckiego[5][6].

HistoriaEdytuj

Przez miasto przechodziła budowana przez Towarzystwo Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej linia kolejowa z Wrocławia do Świebodzic, dziś stanowiąca część linii kolejowej nr 274. W miejscu rozgałęzienia trasy na linię do Świdnicy i Świebodzic powstał najpierw przystanek kolejowy, później natomiast stacja węzłowa wraz z zapleczem i osiedlem kolejarskim[7][8].

Niemiecka nazwa osady, Königszelt (w tłumaczeniu „królewski namiot”) nawiązuje do czasów wojny siedmioletniej oraz stacjonowania na tych ziemiach w 1761 r. wojsk pruskich i ich dowódcy – Fryderyka II Wielkiego, króla Prus[6]. Polska nazwa, bez oparcia w tradycji, nawiązuje do nazwy miejscowości Stary Jawornik, której częścią były początkowo ziemie, na których dziś leży miasto[9].

Początkowo Jaworzyna Śląska stanowiła osadę kolejowo-przemysłową przy rozwijającym się węźle kolejowym z parowozownią[10]. Na początku lat 60. XIX wieku w okolicy Jaworzyny odkryto żwiry budowlane, dość rzadkie w tych rejonach, oraz glinki kaolinowe[7]. Odkrycie surowców, a także dostatek drewna, węgla kamiennego (z pobliskiego Zagłębia Wałbrzyskiego), gazu i dobra komunikacja kolejowa zadecydowały, że w 1863 Traugott Silber wzniósł w Jaworzynie fabrykę porcelany[9], po wojnie upaństwowioną, a 1993 sprywatyzowaną na rzecz pracowników jako Zakłady Porcelany Stołowej „Karolina”[11]. Obok fabryki porcelany z czasem istniały w mieście również inne zakłady: fabryka melasy, gorzelnia, mleczarnia, które obecnie nie istnieją[9].

W 1945 r. miejscowość została włączona do Polski[6]. Ówczesna ludność Jaworzyny Śląskiej została wysiedlona do Niemiec. Miejscowość uzyskała prawa miejskie w 1954 roku[9].

Zamknięta w 1991 roku, wraz ze spadkiem przewozów kolejowych i zastąpieniem ostatnich parowozów trakcją spalinową parowozownia, funkcjonuje od tego czasu jako skansen kolejnictwa, natomiast od 2004 roku jako prywatne Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku[12].

DemografiaEdytuj

Piramida wieku mieszkańców Jaworzyny Śląskiej w 2014 roku[13].
 

ZabytkiEdytuj

 
Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisana jest[14]:

Atrakcje turystyczneEdytuj

Do atrakcji turystycznych miasta zaliczają się unikatowy skansen parowozów oraz karczma położona nad brzegiem starej żwirowni[15].

Współpraca zagranicznaEdytuj

 
Dworzec kolejowy

Miasta partnerskie[16][17][18]:

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-13].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  3. ↑ Strona Główna - walbrzych24.com, walbrzych24.com [dostęp 2018-03-21] (pol.).
  4. ↑ Bezpłatna gazeta samorządowa nr 37 (pol.). jaworzyna.net. [dostęp 2014].
  5. ↑ Jaworzyna Śląska: Położenie geograficzne, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10].
  6. ↑ a b c Załącznik do uchwały nr XXIII/47/08 Rady Miejskiej w Jaworzynie Śląskiej z dnia 12 listopada 2008 (pol.). bip.jaworzyna.net. [dostęp 2008].
  7. ↑ a b Jaworzyna Śląska: Historia Jaworzyny Śląskiej, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10].
  8. ↑ Krzysztof Jaworski. Pociągiem do gór. „Pielgrzymy '88: informator krajoznawczy XXXIII Ogólnopolskiego Rajdu Sudeckiego”, 1988. Wrocław: Sudeckie Koło Przewodników Sudeckich. Oddział Wrocławski PTTK. 
  9. ↑ a b c d Urząd Miejski Jaworzyna Śląska: Historia Jaworzyny Śląskiej
  10. ↑ Justyna Cieplik, Mariusz Sołtysik: Uczestnictwo w imprezach kolejowych w Polsce w 2015 roku (pol.). wzieu.pl. [dostęp 2016].
  11. ↑ Zakład Porcelany Stołowej "Karolina" - historia zakładu
  12. ↑ Historia (pol.). muzeumtechniki.pl.
  13. ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Jaworzyna_Slaska, w oparciu o dane GUS.
  14. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 160. [dostęp 2012-10-08].
  15. ↑ Stanisław Bronisz, Polska na lato - weekend w górach, Wydawnictwo Pascal, 2006, ISBN 83-7304-695-X, OCLC 749168204 [dostęp 2020-04-10].
  16. ↑ Nowe gminy partnerskie, jaworzyna.net, 29 sierpnia 2006 [dostęp 2020-04-10].
  17. ↑ Jaworzyna Śląska: Wizyta uczniów w partnerskiej gminie Pfeffenhausen, www.jaworzyna.net [dostęp 2020-04-10].
  18. ↑ Poszerzamy współpracę zagraniczną, jaworzyna.net, 24 maja 2005 [dostęp 2020-04-10].

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jaworzyna_Śląska&oldid=60500914”