Jełgawa

	Jełgawa; Jelgava
	Jełgawa; Jelgava
Herb	Flaga
Państwo	Łotwa
Okręg (do 2014)	Jełgawa
Burmistrz	Andris Rāviņš
Powierzchnia	60 km²
Wysokość	13 m n.p.m.
Populacja (2019); • liczba ludności; • gęstość	; 55 972; 1025,3 os./km²
Nr kierunkowy	(+371) 630
Kod pocztowy	LV-30(01-18)
	Położenie na mapie Łotwy Jełgawa
	56°39′N 23°42′E/56,650000 23,700000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Jełgawa (łot. Jelgava; do 1918 Mitawa, niem. Mitau, ros. Елгава, jidysz מיטאַווע, Mitawe) – miasto na Łotwie, w środkowej części kraju, ok. 45 km na południowy zachód od Rygi, przy ujściu rzeki Drykszny do Lelupy (dawniej Aa), miasto wydzielone.

Pałac w Jełgawie

W mieście znajduje się stacja kolejowa Jelgava.

Spis treści

HistoriaEdytuj

Na terenie obecnej Jełgawy w X wieku powstała osada Liwów. W XIII wieku, zakon kawalerów mieczowych, pod wodzą wielkiego mistrza Konrada von Mandera rozpoczął budowę w tym miejscu zamku, nazwanego Mitau. Mitau był zamkiem granicznym, z którego rycerze zakonu często organizowali wyprawy przeciwko Liwom i Semigalom aż do 1290. Później znaczenie zamku jeszcze wzrosło z powodu rozwoju na południu państwa litewskiego. Litwinom udało się splądrować Mitawę w 1345.

Po rozpadzie zakonu w 1561 Mitawa przypadła w udziale Księstwu Kurlandii i Semigalii. W 1573 otrzymała ona prawa miejskie. Od 1596, po podziale księstwa, Mitawa stała się stolicą Semigalii, rezydencją księcia Fryderyka Kettlera. W 1617 ponownie została stolicą zjednoczonego księstwa Kurlandii i Semigalii podległego Rzeczypospolitej.

W listopadzie 1622 zawarto rozejm w Mitawie między Polską a Szwecją. Pomimo wielu wojen polsko-szwedzkich Mitawa dalej rozwijała się w kierunku miasta handlowego i przemysłowego. Widać było jednak w Mitawie duże wpływy rosyjskie dużo wcześniej niż w innych miastach Kurlandii i Semigalii. Z Mitawy pochodziła m.in. księżniczka Anna Iwanowna Romanowa, późniejsza caryca Rosji Anna I.

W 1763 książę Karol Krystian Wettyn został oblężony przez wojska rosyjskie i zmuszony do detronizacji. W II poł. XVIII wieku przedostatni książę Kurlandii Ernest Jan Biron wspierał kulturalny rozwój Mitawy. Zburzył on stary zamek i postawił na jego miejscu okazały pałac. Książę Biron otworzył również pierwszą w mieście publiczną bibliotekę i założył Akademię Piotra (Academia Petrina), uniwersytet i duchowe centrum kraju. Po wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 mieszkańcy Mitawy zaczęli domagać się większych praw.

Miasto zostało zajęte przez Rosjan w wyniku III rozbioru Polski w 1795. W okresie wojen napoleońskich miasto było okupowane przez Prusy i zostało częściowo zniszczone. W XIX wieku Mitawa rozwinęła się z powodu doprowadzenia tutaj kolei w 1868. Rozwój miasta zachęcił Łotyszy (mieszkańców wsi) do osiedlania się w mieście. W 1914 Mitawa liczyła 45 tys. mieszkańców. Miasto zostało wyniszczone przez niemiecką okupację podczas I wojny światowej, a po wojnie było areną walk niemieckich, rosyjskich i łotewskich oddziałów paramilitarnych. Po zwycięstwie tych ostatnich Jełgawa stała się jednym z ważniejszych miast w nowo powstałym państwie łotewskim.

W 1940, po aneksji kraju przez Związek Radziecki, wielu mieszkańców Jełgawy, głównie Niemców, wyemigrowało z miasta. Później Jełgawę okupowali Niemcy, a od 1944 Sowieci. Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległo prawie 90% budynków w mieście. W czasach kolejnej okupacji sowieckiej nastąpiła odbudowa miasta. Obecnie Jełgawa jest jednym z ważniejszych miast w kraju, centrum turystycznym i edukacyjnym. W okresie sowieckim rozwinął się tutaj również przemysł, w tym samochodowy.

W Mitawie urodzili się:

pomiędzy 1765-1770 r. Fryderyk Bauman – polski architekt i rzeźbiarz-dekorator okresów klasycyzmu i romantyzmu;
w 1780 r. Jan Damel – polski malarz i karykaturzysta;
w 1889 r. Mamert Stankiewicz – polski dowódca wojskowy, komandor podporucznik Marynarki Wojennej II RP, kapitan żeglugi wielkiej Polskiej Marynarki Handlowej, dowódca statków „Lwów”, „Polonia” oraz „Piłsudski”;
w 1903 r. Jan Jaroszewicz – polski biskup rzymskokatolicki.

TurystykaEdytuj

Jełgawa jest częstym miejscem odwiedzin turystów ze względu na zabytki. Głównym z nich jest klasycystyczny pałac, jeden z najcenniejszych zabytków na Łotwie. Innymi miejscami wartymi zobaczenia są barokowy kościół św. Anny i wieża zniszczonego kościoła św. Trójcy. Ciekawymi budowlami są neoklasycystyczne gmachy Villa Medema i Academia Petrina, w której znajduje się muzeum historii i sztuki im. G. Eliasa.