Wikipedia

Jeżozwierz

rodzaj ssaka

Jeżozwierz[12] (Hystrix) – rodzaj ssaków z rodziny jeżozwierzowatych (Hystricidae).

Jeżozwierz
Hystrix
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Jeżozwierz afrykański (H. cristata)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

jeżozwierzowce

Infrarząd

jeżozwierzokształtne

(bez rangi) incertae sedis
Rodzina

jeżozwierzowate

Rodzaj

jeżozwierz

Typ nomenklatoryczny

Hystrix cristata Linnaeus, 1758

Gatunki

26 gatunków (w tym 18 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w[13][14][15]:

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 450–930 mm, długość ogona 60–190 mm, długość tylnej stopy 69–114 mm, długość ucha 25–48 mm; masa ciała 3,8–27 kg[14][16].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu Systema Naturae, publikacji własnego autorstwa poświęconej klasyfikacji fauny i flory[1]. Linneusz wymienił pięć gatunków – Hystrix macroura Linnaeus, 1758, Hystrix brachyura Linnaeus, 1758, Hystrix cristata Linnaeus, 1758, Hystrix prehensilis Linnaeus, 1758 i Hystrix dorsata Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) jeżozwierz afrykański (H. cristata).

Etymologia

edytuj
  • Hystrix (Histrix): gr. υστριξ ustrix ‘jeżozwierz’, być może od υς us ‘wieprz’; θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’[17].
  • Acanthion: gr. ακανθιων akanthiōn ‘jeżozwierz’[18]. Gatunek typowy: Cuvier wymineił dwa gatunki – Acanthion Javanicum F. Cuvier, 1823 i Acanthion Daubentonii F. Cuvier, 1823 (= Hystrix cristata Linnaeus, 1758) – z których typem nomenklatorycznym jest Acanthion javanicum F. Cuvier, 1823.
  • Acantherium: gr. ακανθα akantha ‘kolec’; θηριον thērion ‘dzike zwierzę’, od θηρ thēr, θηρος thēros ‘zwierzę’[18]. Gray podał dwa gatunki – Acanthion javanicum F. Cuvier, 1823 oraz Acanthion flemingii J.E. Gray, 1847 (nomen dubium; mieszaniec samca Hystrix javanicus i samicy Hystrix cristata, wyhodowany w Surrey Zoological Gardens[18]).
  • Lamprodon: gr. λαμπρος lampros ‘błyszczący, świecący, lśniący’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Lamprodon primigenius J.A. Wagner, 1848.
  • Orenomys: gr. ορος oros, ορεος oreos ‘góra’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Orenomys claveris Aymard, 1855.
  • Acanthochoerus: gr. ακανθα akantha ‘kolec’; χοιρος choiros ‘świnia’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthochoerus grotei J.E. Gray, 1866 (= Hystrix brachyura Linnaeus, 1758).
  • Oedocephalus: gr. οίδέω oideō ‘puchnąć, być obrzmiałym’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthion cuvieri J.E. Gray, 1847 (= Hystrix cristata Linnaeus, 1758).
  • Thecurus: gr. θηκη thēkē ‘skrzynia, pudło, kapsuła’[22]; ουρα oura ‘ogon’[23][10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Thecurus sumatrae Lyon, 1907.
  • Miohystrix: przedrostek mio-, od epoki miocenu[24]; rodzaj Hystrix Linnaeus, 1758 (jeżozwierz). Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Miohystrix parvae Kretzoi, 1951.

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach[25][16][13][12]:

Podrodzaj Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[12] Podgatunki[14][13][16] Rozmieszczenie geograficzne[14][13][16] Podstawowe wymiary[14][16][c] Status
IUCN[26]
Thecurus
 
 Hystrix sumatrae (Lyon, 1907) jeżozwierz sumatrzański gatunek monotypowy endemit Indonezji (Sumatra); zakres wysokości: 0–300 m n.p.m. DC: 45–56 cm
DO: 9–11 cm
MC: 3,8–5,4 kg 		 LC 
Thecurus
 
 Hystrix crassispinis (Günther, 1877) jeżozwierz grubokolcy gatunek monotypowy Borneo (Malezja, Indonezja i Brunei); zakres wysokości: do 1200 m n.p.m. DC: 45–66 cm
DO: 6,5–19 cm
MC: 3,8–5,4 kg 		 LC 
Thecurus
 
 Hystrix pumila (Günther, 1879) jeżozwierz palawański gatunek monotypowy endemit Filipin (Palawan, przylagła Busuanga i Balabac) DC: 45–66 cm
DO: 6,4–19 cm
MC: 3,8–5,4 kg 		 VU 
Acanthion
 
 Hystrix brachyura Linnaeus, 1758 jeżozwierz malajski 3 podgatunki południowe Himalaje na wschód do środkowej i południowej Chińskiej Republiki Ludowej (włącznie z wyspą Hajnan), na południe do półwyspowej Malezji, Sumatry i Borneo DC: 45–93 cm
DO: 6–17 cm
MC: 8–27 kg 		 LC 
Acanthion
 
 Hystrix javanica (F. Cuvier, 1823) jeżozwierz jawajski gatunek monotypowy endemit Indonezji (Jawa (włącznie z wyspą Madura), Małe Wyspy Sundajskie (Bali, Lombok, Sumbawa i Flores) oraz Wyspy Selayar (Palau Rinca i Pulau Tanahjampea) DC: 45–66 cm
DO: 6–17 cm
MC: 8–27 kg 		 LC 
Hystrix
 
 Hystrix cristata Linnaeus, 1758 jeżozwierz afrykański gatunek monotypowy Europa (Włochy i Sycylia) i Afryka (Maroko do Egiptu, południowy Sudan i Sudan Południowy do Somalii, Senegal do Tanzanii, izolowane populacje w Mauretanii, Mali i Nigrze)); zakres wysokości: do 3500 m n.p.m. DC: 45–93 cm
DO: 6–17 cm
MC: 8–27 kg 		 LC 
Hystrix
 
 Hystrix africaeaustralis W. Peters, 1852 jeżozwierz południowoafrykański gatunek monotypowy od południowego Konga i południowej Demokratycznej Republiki Koinga na wschód do południowo-zachodniej Kenii i Tanzanii, na południe do Południowej Afryki za wyjątkiem namibijskiego wybrzeża; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. DC: 63–80 cm
DO: 10,5–13 cm
MC: 10–24 kg 		 LC 
Hystrix
 
 Hystrix indica Kerr, 1792 jeżozwierz indyjski gatunek monotypowy południowa Turcja, Lewant i Półwysep Arabski, na północny wschód do Kaukazu Południowego i południowego Kazachstanu, na południowy wschód do Indii i Sri Lanki DC: 45–93 cm
DO: 6–17 cm
MC: 8–27 kg 		 LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  VU  – gatunek narażony.

Opisano również gatunki wymarłe[27]:

Gatunki o nieokreślonej pozycji systematycznej (nomen dubium)[27]:

  • Acanthion flemingii J.E. Gray, 1847
  • Acanthochoerus bartletti J.E. Gray, 1866

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Hystrix Linnaeus, 1758.
  2. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Orenomys Aymard, 1855.
  3. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 56. (łac.).
  2. ↑ G. Cuvier: Tableau élémentaire de l’histoire naturelle des animaux. Paris: Baudouin, 1798, s. 130. (fr.).
  3. ↑ F. Cuvier. Examen des ESpèces du Genre Porc-épic, et formation des genres ou sous-genres Acânthion, Eréthizori, Sinéthère et Sphiggure. „Mémoires du Muséum d’Histoire Naturelle”. 9, s. 425, 431, 1823. (fr.). 
  4. ↑ J.E. Gray. On the porcupines of the Older or Eastern Continent, with descriptions of some new species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 15, s. 102, 1847. (ang.). 
  5. ↑ J.A. Wagner. Urweltliche Säugethier-Ueberreste aus Griechenland. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5 (2), s. 374, 1848. (niem.). 
  6. ↑ a b J. Dorlhac. Notice géologique sur le cratère de Coupet et sur son gisement de gemmes et d’ossements fossiles. „Annales de la Société d’Agriculture, Sciences, Arts et Commerce du Puy”. 19, s. 507, 1855. (fr.). 
  7. ↑ Gray 1866 ↓, s. 309.
  8. ↑ Gray 1866 ↓, s. 308.
  9. ↑ É.L. Trouessart. Synopsis systematicus et geographicus Mammalium tam viventium quam fossilium. „Bulletin de la Société d’Études scientifiques d’Angers”. 10, s. 106, 1881. (fr.). 
  10. ↑ a b M.W. Lyon. Notes on the porcupines of the Malay Peninsula and Archipelago. „Proceedings of the United States National Museum”. 32, s. 582, 1907. (ang.). 
  11. ↑ a b M. Kretzoi. A csákvári Hipparion-fauna. „Földtani Közlöny”. 81 (10–12), s. 389, 1951. (węg.). 
  12. ↑ a b c W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 286. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 542–544. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  14. ↑ a b c d e E. Barthelmess: Family Hystricidae (Old World Porcupines). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 324–329. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  15. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Hystrix. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-06].
  16. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 349–350. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 345.
  18. ↑ a b c d Palmer 1904 ↓, s. 72.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 363.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 479.
  21. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 471.
  22. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 262.
  23. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
  24. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 156.
  25. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-06]. (ang.).
  26. ↑ Taxonomy: Hystrix – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-06]. (ang.).
  27. ↑ a b J.S. Zijlstra, Hystrix, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-14] (ang.).
  28. ↑ Ş. Şen. Rodents and insectivores from the upper Miocene of Molayan, Afghanistan. „Palaeontology”. 44 (5), s. 916, 2001. DOI: 10.1111/1475-4983.00208. (ang.). 
  29. ↑ D.M.A. Bate: The mammals from Singa and Abu Hugar. W: A.J. Arkell, D.M.A. Bate, L.H. Wells & A.D. Lacaille (redaktorzy): The Pleistocene fauna of two Blue Nile sites. London: British Museum (Natural History), 1951, s. 1–28, seria: Fossil Mammals of Africa, nr 2. (ang.).
  30. ↑ B. Wang & Z. Qiu / 王伴月 & 邱占祥. New Hystrix (Hystricidae, Rodentia) from the Neogene of Linxia Basin, Gansu, China / 豪猪化石在临夏盆地的新发现. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 58 (3), s. 205, 2020. (ang. • chiń.). 
  31. ↑ А.И. Аргиропуло. Остатки бобра (Amblycastor caucasicus sp. n.) из плиоцена Предкавказья. „Доклады Академии наук СССР”. 25 (7), s. 638, 1939. (ros.). 
  32. ↑ Ş. Şen. Early Pliocene porcupine (Mammalia, Rodentia) from Perpignan, France: a new systematic study. „Geodiversitas”. 23 (2), s. 305, 2001. (ang.). 
  33. ↑ 王伴月 & 邱占祥 / B. Wang & Z. Qiu. 甘肃临夏盆地晚中新世豪猪一新种 / A porcupine from Late Miocene of Linxia Basin, Gansu, China. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 40 (1), s. 24, 2002. (chiń. • ang.). 
  34. ↑ K. Wang. Die Hohlenablagerungen und Fauna in der Drachen-Maul-Hohle von Kiangsen, Chekiang. „Contributions from the National Research Institute of Geology, Academia Sinica”. 1, s. 41-65, 1931. (niem.). 
  35. ↑ A.I.E. Lönnberg. On a new fossil porcupine from Honan with some remarks about the development of the Hystricidae. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 1 (3), s. 1-15, 1924. (ang.). 
  36. ↑ Ch. Denys: Fossil rodents (other than Pedetidae) from Laetoli. W: M.D. Leakey & J.M. Harris (redaktorzy): Laetoli: a Pliocene Site in northern Tanzani. London: Oxford Science Publications, 1987, s. 118–170. ISBN 0-19-854441-3. (ang.).
  37. ↑ M. Greenwood. Fossil Hystricoidea from the Makapan Valley, Transvaal. Hystrix makapanensis nom. nov. for Hystrix major Greenwood. „The Annals and Magazine of Natural History”. Thirteenth series. 1 (5), s. 365, 1958. DOI: 10.1080/00222935808650962. (ang.). 
  38. ↑ Y. Nishioka, Zin Maung Maung Thein, N. Egi, T. Tsubamoto, T.D. Nishimura, T. Ito, Thaung Htike & M. Takai. New Hystrix (Mammalia Rodentia) from the late Miocene/early Pliocene of Myanmar. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (4), s. 919, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.580809. (ang.). 
  39. ↑ J.A. Wagner. Urweltliche Säugthier-Ueberreste aus Griechenland. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5 (2), s. 374, 1850. (ang.). 
  40. ↑ P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés): ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. Paris: Arthus Bertrand, 1848–1852, s. 6. (fr.).
  41. ↑ Н.С. Шевырева. Новый дикобраз (Rodentia, Hystricidae) из плиоцена Таджикистана. „Труды Зоологического института РАН”. 156, s. 118–133, 1986. (ros.). 
  42. ↑ M. Czernielewski. A new species of Hystrix (Rodentia: Hystricidae) from the Pliocene site of Węże 1 in southern Poland. „Acta Geologica Polonica”. 73 (1), s. 76, 2023. DOI: 10.24425/agp.2022.142649. (ang.). 
  43. ↑ D.J. van Weers & Z. Zhang. Hystrix zhengi n. sp., a brachyodont Porcupine (Rodentia) from early Nihewanian stage, early Pleistocene of China. „Beaufortia”. 49 (7), s. 56, 1999. (ang.). 

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jeżozwierz&oldid=75740707”