Jean-Bertrand Aristide

haitański polityk

Jean-Bertrand Aristide (ur. 15 lipca 1953) – haitański polityk, ksiądz katolicki, teolog i dwukrotny prezydent kraju[1][2][3].

Jean-Bertrand Aristide
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 lipca 1953
Port-Salut

Prezydent Haiti
Okres

od 7 lutego 1991
do 30 września 1991

Poprzednik

Ertha Pascal-Trouillot

Następca

Raoul Cédras

Okres

od 15 czerwca 1993
do 12 maja 1994

Poprzednik

Marc Bazin

Następca

Émile Jonassaint

Okres

od 12 października 1994
do 7 lutego 1996

Poprzednik

Émile Jonassaint

Następca

René Préval

Okres

od 7 lutego 2001
do 29 lutego 2004

Poprzednik

René Préval

Następca

Boniface Alexandre

Życiorys edytuj

Urodził się w 1953 roku w Port-au-Prince. Ukończył tam szkołę katolicką[2]. W 1966 roku zapisał się na seminarium w Cap-Haïtien[2]. W 1975 roku wstąpił do zakonu salezjanów[1]. Zainteresował się wówczas teologią wyzwolenia, której zwolennikiem został[2]. Następnie powrócił do Port-au-Prince, gdzie w 1979 roku ukończył studia z zakresu psychologii[2]. Prowadził działalność opozycyjną względem reżimu Jean-Claude’a Duvaliera na łamach religijnego „Radio Cacique“[2]. W 1982 roku przyjął święcenia kapłańskie[1]. Często przebywał poza krajem, spędzając sześć najbliższych lat na studiowanie teologii. W 1985 roku zdobył tytuł magistra na Uniwersytecie Montrealskim. W tym samym roku powrócił w rodzinne strony. Został proboszczem parafii świętego Jana Bosko w Port-au-Prince. Jego antyreżimowe poglądy przyniosły na niego kilka nieudanych prób zabójstwa ze strony funkcjonariuszy rządowych. Radykalizm Aristide rodził też sprzeciw wśród hierarchii kościelnych. Próba przeniesienia go do mniejszej parafii skończyła się w 1987 roku udanym strajkiem okupacyjnym w katedrze w Port-au-Prince, który zorganizowali parafianinie i zwolennicy Aristide[2]. W 1988 roku kościół świętego Jana Bosko został zaatakowany przez oddziały Tonton Macoute Duvaliera. W masakrze przeprowadzonej przez ich członków zginęło 13 osób a ponad 70 zostało rannych[2]. Pod koniec 1988 roku został usunięty z zakonu za głoszenie teologii wyzwolenia[1]. Watykan jednocześnie skierował go do wyjazdu z Haiti[3]. Na wieść o planowanym wyjeździe z Haiti, zwolennicy Aristide masowo wyszli na demonstracje i zablokowali lotnisko nie dopuszczając do opuszczenia wyspy przez duchownego. Masowe manifestacje w tym czasie były najbardziej licznymi demonstracjami w historii karaibskiego kraju[3]. Gdy pod koniec lat 80. reżim Duvaliera został obalony w wyniku wojskowego zamachu stanu Aristide kontynuował działalność opozycyjną sprzeciwiając się rządom armii[3][1].

Wystartował w wyborach prezydenckich w 1990 roku jako kandydat lewicowego Frontu Narodowego na rzecz Zmiany i Demokracji. Zdobył w nich 2/3 głosów[1][4]. Na stanowisko został zainaugurowany 7 lutego 1991 roku[2]. Politycznym reprezentantem Aristide stał się ruch Lavalas[1]. Wybór społeczeństwa nie został uznany również przez armię, która w 1991 roku dwukrotnie przeprowadziła zamach stanu i odsunęła go od władzy 30 września tego samego roku[4]. Obalony prezydent udał się na emigrację do Wenezueli, a następnie Stanów Zjednoczonych[1]. W tym czasie stronnicy dawnego reżimu którzy utworzyli paramilitarną organizację FRAPH i rozpoczęli falę terroru przeciw zwolennikom prezydenta[3]. Do władzy powrócił 15 października 1994 roku, gdy armia oddała mu władzę (pod groźbą zbrojnej interwencji USA)[2]. Chociaż cieszył się powszechną sympatią społeczną, jednak nie był w stanie rozwiązać problemów społecznych i gospodarczych mieszkańców kraju. W 1996 roku odstąpił od władzy[2]. Jego następcą na stanowisku prezydenta został jego stronnik René Préval[4], który wygrał wybory w 1995 roku[1].

Wraz z odejściem od władzy stanął na czele sojuszu politycznego Rodzina Lavalas powstałego w wyniku rozpadu ruchu Lavalas (Préval stanął na czele konkurencyjnej Organizacji Politycznej Lavalas)[1]. Rodzina Lavalas wygrała wybory samorządowe i parlamentarne w 2000 roku, on sam zwyciężył w wyborach prezydenckich w 2001 roku[4]. Wyniki wyborów zostały zakwestionowane przez opozycję i obserwatorów. Sytuacja w latach 2001-04 była niestabilna. Opozycja domagała się rezygnacji Aristide’a, dochodziło do zamieszek i zamachów. Kryzys polityczny odbił się na gospodarce. W lutym 2004 roku wybuchły wielodniowe zamieszki. Według pierwszych informacji prasowych, sam ustąpił ze stanowiska w ich następstwie. Według niego samego został porwany przez Amerykanów i siłą zmuszony do wyjazdu z kraju[3]. Niezależnie od prawdziwości obu wersji Aristide po zamieszkach udał się na emigrację[4][1]: najpierw na Jamajkę[3], a potem do Republiki Południowej Afryki. Pomimo amerykańskich wysiłków mających zatrzymać jego powrót do kraju, w marcu 2011 roku powrócił na Haiti[2].

Autor „Haiti and the New World Order“ (1995)[1].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i j k l Jean-Bertrand Aristide. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2016-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)]. (pol.).
  2. a b c d e f g h i j k l Jean-Bertrand Aristide, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  3. a b c d e f g Jean-Bertrand Aristide. encyclopedia.com. (ang.).
  4. a b c d e Haiti. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-09-07].