Jeremi Przybora
Jeremi Stanisław Przybora (ur. 12 grudnia 1915 w Warszawie, zm. 4 marca 2004 tamże) – polski poeta, pisarz, satyryk[1], aktor, współtwórca (wraz z Jerzym Wasowskim) telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów i Kabaretu Jeszcze Starszych Panów oraz radiowego teatrzyku „Eterek”, cyklu audycji telewizyjnych „Divertimento”, autor libretta do musicalu Piotruś Pan.
 Jeremi Przybora, 1951 | |
| Imię i nazwisko |
Jeremi Stanisław Przybora |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
12 grudnia 1915 |
| Data i miejsce śmierci |
4 marca 2004 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
| |
Jeremi Przybora wydał prozą m.in. opowiadania, kolejne części swoich wspomnień Memuarów oraz zebrane teksty swoich wierszy Piosenki prawie wszystkie. Mistrzowie Przybory to m.in.: Tadeusz Boy-Żeleński, Konstanty Ildefons Gałczyński i Stanisław Lem[według kogo?].
ŻyciorysEdytuj
Urodził się w rodzinie szlacheckiej, jako najmłodsze z trojga dzieci (starszy o 11 lat brat Wiesław i starsza o 7 lat siostra Halina). Ojciec, Stefan Przybora, był inżynierem-cukiernikiem, właścicielem fabryki słodyczy oraz cukierni w Warszawie; matka, Jadwiga z domu Kozłowska, zajmowała się domem.
Ukończył ewangelickie Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie, a potem studiował w Szkole Głównej Handlowej i anglistykę na Uniwersytecie Warszawskim, których to studiów nie skończył.
Przez lata związany z Polskim Radiem, przed wojną spiker w rozgłośni warszawskiej, po wojnie pracował w Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Bydgoszczy, gdzie współtworzył cykl audycji satyrycznych „Pokrzywy nad Brdą”. Po powrocie do Warszawy pracował w redakcji rozrywki, gdzie stworzył Radiowy Teatrzyk „Eterek”. Lektor Polskiej Kroniki Filmowej, autor tekstów piosenek, książek, pisał libretta teatralnych spektakli (m.in. polskiej wersji Piotrusia Pana z muzyką Janusza Stokłosy, w reżyserii Janusza Józefowicza), scenarzysta filmu Upał w reż. Kazimierza Kutza.
Z Jerzym Wasowskim poznał się w radiu podczas oblężenia Warszawy w 1939. Był spikerem, który przeczytał angielską wersję komunikatu-pożegnania rozgłośni Warszawa II przed wejściem Niemców do Warszawy 30 września[2]. Podczas powstania warszawskiego prowadził audycje w cywilnej rozgłośni Polskiego Radia, uruchomionego 9 sierpnia[3]. Po wojnie spotkał się w 1948 z Wasowskim i wówczas zaproponował mu pisanie muzyki do swych tekstów.
W latach 1947–1957 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[4].
Zmarł w 2004, gdzie po uroczystości pogrzebowej w stołecznym kościele ewangelicko-reformowanym został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym[5] (kwatera N-2-23)[6].
Życie prywatneEdytuj
Był trzykrotnie żonaty: z Marią Burską, Jadwigą Berens oraz ze scenografką Alicją Wirth (1926–2000)[7]. Ojciec modelki i prezenterki Marty Przybory (z pierwszego małżeństwa) oraz Konstantego Przybory (z drugiego związku), specjalisty w dziedzinie reklamy[8].
TwórczośćEdytuj
- Gburlet (W tym szaleństwie jest metoda, Kabaret „Stodoła”) (1957)
- Spacerek przez „Eterek” (1957)
- Listy z podróży (1964)
- Baśnie Szeherezadka (1966)
- Listy z podróży. Poczta druga (1969)
- Kabaret Starszych Panów. Wybór (1970)
- Miłość do magister Biodrowicz (1972)
- Kabaret Starszych Panów. Wybór drugi (1973)
- Dziecko Szczęścia. Listy z Podróży. Poczta trzecia (1975)
- Divertimento (1976)
- Mieszanka firmowa (1977)
- Uwiedziony (1978)
- Ciociu, przestrasz wujka (1979)
- Kabaret jeszcze Starszych Panów (1980)
- Teatr Nieduży (1980)
- Piosenki, które śpiewałem sam lub z Przyjacielem (1990)
- Piosenki, które śpiewali inni (1991)
- Autoportret z piosenką (1992)
- Nieszczęśliwy wypadek podczas wniebowzięcia (1994)
- Przymknięte oko opaczności. Memuarów cz. I (1994)
- Kabaret Starszych Panów I (1995)
- Przymknięte oko opaczności. Memuarów cz. II (1998)
- Zdążyć z happy endem. Memuarów cz. III (1998)
- ...słówko rymowane jak co roku (2000)
- Piotruś Pan – libretto musicalu (2001)
- Piosenki prawie wszystkie (2001)
- Przymknięte oko opaczności (2004)
Nagrody i wyróżnieniaEdytuj
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III st. za twórczość radiowo-telewizyjną (1973)[9]
- Złoty Mikrofon (1973)[10]
- Diamentowy Mikrofon (1995)
- Tytuł Honorowego Starosty Kutnowskiego (1995)[11]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej i pracy literackiej” (1997)[12].
UpamiętnienieEdytuj
- Od 2005 w Kutnie corocznie odbywa się Ogólnopolski Konkurs Piosenek Jeremiego Przybory Stacja Kutno[13].
- 23 kwietnia 2020 roku w Białobrzegach oddano do użytku ławeczkę pomnikową Jeremiego Przybory.
- W 2003 powstała Polska Szkoła Sobotnia im. Jeremiego Przybory w Welwyn Garden City (Wielka Brytania)[14].
Odniesienia w kulturzeEdytuj
- W 2000 roku na płycie Pieśni ojczyźniane ukazała się piosenka „Żywot staruszka” w wykonaniu zespołu Kukiz i Piersi z tekstem Pawła Kukiza, oparta na tekście Jeremiego Przybory i muzyce Jerzego Wasowskiego.
- W oparciu o utwory Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego powstał spektakl Zimy żal w reżyserii Magdy Umer.
- W 2004 Grzegorz Turnau nagrał płytę Cafe Sułtan zawierającą utwory Jeremiego Przybory. W tym samym roku polski wokalista jazzowy Janusz Szrom powołał do życia jazzową formację Straszni Panowie Trzej, która nagrała album z piosenkami z Kabaretu Starszych Panów w opracowaniu jazzowym.
- W 2010 Maciej Maleńczuk i Paweł Kukiz nagrali album Starsi Panowie, zawierający 11 utworów z Kabaretu Starszych Panów. Gościnnie na płycie wystąpiły także Kayah, Renata Przemyk i Ewelina Flinta[13].
- We wrześniu 2010 nakładem wydawnictwa Agora ukazał się tom korespondencji między Agnieszką Osiecką i Jeremim Przyborą z lat 1964–1966 pt. Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory listy na wyczerpanym papierze (ISBN 978-83-268-0078-8). Za zgodą Agaty Passent, córki Osieckiej, i Konstantego Przybory, syna Jeremiego, opublikowano korespondencję ludzi związanych głębokim uczuciem.
- W dniu 8 grudnia 2011 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Jeremiego Przyborę i Jerzego Wasowskiego, o nominałach:
- 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,
- 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze (kwadrat),
- 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym ze stopu Nordic Gold[15].
- Na podstawie listów miłosnych Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory w Teatrze Polskim w Warszawie wystawiono spektakl Listy na wyczerpanym papierze w reżyserii Leny Frankiewicz[16] Premiera odbyła się 26 września 2013.
- Jeremi Przybora jest jednym z bohaterów serialu Osiecka. W jego rolę wcielił się Grzegorz Małecki[17].
Piosenki z tekstami Jeremiego Przybory (wybór)Edytuj
- „Antonina” (muzyka Wojciech Gąssowski, wyk. Test)
- „Deszcz” (muzyka Jerzy Wasowski, wyk. Maria Koterbska)
- „Ja dla pana czasu nie mam” (muzyka Jerzy Wasowski; z repertuaru Hanny Banaszak)
- „Jak pan mógł” (muzyka Jerzy Wasowski; z repertuaru Hanny Banaszak)
- „Nie mówimy, że to miłość” (muzyka Camillo Bargoni, Al Stillman, wyk. Maria Koterbska)
- „Panienka z temperamentem” (muzyka Jerzy Wasowski; z repertuaru Hanny Banaszak, Magdy Umer, Anny Marii Jopek)
- „Ja pana z sobą zabiorę” (muzyka Jerzy Wasowski; z repertuaru Kaliny Jędrusik, Magdy Umer)
PrzypisyEdytuj
- ↑ Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 253. ISBN 83-01-05369-0.
- ↑ 30 września 1939 r. – „To nasz ostatni komunikat…”. naukawpolsce.pap.pl. [dostęp 2019-10-01].
- ↑ „Warszawskie Termopile 1944 – Śródmieście Północne” – Izabela i Stanisław Maliszewscy, Fundacja „Wystawa Warszawa Walczt 1939-44", Warszawa 2000.
- ↑ Jerzy Wiśniewski, Piosenka o piosence według Jerzego Wasowskiego i Jeremiego Przybory, w: Folia Litteraria Polonica 2 (16) 2012, s. 102.
- ↑ Kronika. Kalendarz warszawski styczeń-marzec 2004. „Kronika Warszawy”. 2 (121), s. 108–109, 2004.
- ↑ śp. Jeremi Przybora
- ↑ Alicja Wirth-Przybora, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2022-02-21].
- ↑ Andrzej Dworak: Z dala od opaczności. polskatimes.pl. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-17)].
- ↑ Literatura Polska – przewodnik encyklopedyczny t. II. Red. Rafał Łukowski. Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-05369-0, s. 253.
- ↑ Dariusz Michalski, Starszy pan A. Opowieść o Jerzym Wasowskim., Warszawa: ISKRY, 2005, s. 99, ISBN 83-207-1793-0, OCLC 69475081.
- ↑ Dlaczego Kutno? i daczego Przybora?. stacjakutno.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-27)].
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 42, poz. 425.
- ↑ a b Stacja Kutno – Ogólnopolski Konkurs Piosenek Jeremiego Przybory.
- ↑ Polska Szkoła Sobotnia im. Jeremiego Przybory w Welwyn Garden City. oficjalna strona [dostęp 2020-12-27]
- ↑ Historia polskiej muzyki rozrywkowej. Jeremi Przybora, Jerzy Wasowski. NBP. [dostęp 2015-02-09]. (pol.).
- ↑ > Spektakle – Spektakle w repertuarze – Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, www.teatrpolski.waw.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Osiecka. filmpolski.pl. [dostęp 2021-01-09].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Jeremi Przybora (1915–2004). Satyryk mimo woli. kulturalny.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)].. kulturalny.uw.edu.pl
- Ogólnopolski Konkurs Piosenek Jeremiego Przybory. stacjakutno.art.pl
- Jeremi Przybora na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”