Wikipedia

Jerzy Hollak

Rotmistrz Wojska Polskiego

Jerzy Stanisław Hollak (ur. 17 listopada 1903 w Puławach, zm. 1 września 1939 w bitwie pod Mokrą[1][2][3]) – rotmistrz Wojska Polskiego.

Jerzy Stanisław Hollak
Ilustracja
rotmistrz rotmistrz
Data i miejsce urodzenia

17 listopada 1903
Puławy

Data i miejsce śmierci

1 września 1939
Mokra

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

12 Pułk Ułanów Podolskich

Stanowiska

dowódca szwadronu

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Srebrny Krzyż Zasługi
Państwowa Odznaka Sportowa
Szwadron szkolny w Szkole Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy w roku 1934. Siedzą – od lewej – rtm. Stefan Przeradzki (instruktor), rtm. Wacław Kryński (d-ca szwadronu), por. Stanisław Bazylczuk (instruktor), por. Jerzy Hollak (instruktor).

Życiorys edytuj

Syn Antoniego Hollaka (malarza) i Jadwigi (pedagog i dyrektorka Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego w Puławach, jej ojciec Ksawery Pasiutewicz, znany lekarz, brał udział w powstaniu styczniowym)[4].

Był absolwentem Oficerskiej Szkoły Kawalerii w Grudziądzu. 27 lipca 1926 Prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1926 i 30. lokatą w korpusie oficerów kawalerii, a minister spraw wojskowych wcielił do 12 pułku ułanów w Białokrynicy[5][6]. 15 sierpnia 1928 roku Prezydent RP mianował go porucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1928 roku i 31. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[7][8]. W 1934 został przeniesiony z 12 pułku ułanów do Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy[9]. Został instruktorem w szwadronie szkolnym. 27 czerwca 1935 roku został mianowany rotmistrzem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 63. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[10]. 16 lutego 1936 zajął 5. miejsce (na 30 startujących) w konkursie hippicznym I stopnia 16 pułku ułanów[11]. Następnie objął dowództwo 3 szwadronu 12 pułku ułanów[12][13].

Dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii podporządkowano 12 pułk Ułanów Podolskich ze składu Kresowej Brygady Kawalerii, którego pokojowym garnizonem była Białokrynica k. Krzemieńca. Rtm Hollak wraz ze swym pułkiem i brygadą wszedł w skład Grupy Operacyjnej „Piotrków” w Armii „Łódź”. 31 sierpnia 1939 brygada zajęła pozycje obronne wzdłuż zachodniej linii lasów kłobuckich. 12 pułk ułanów pozostawał w odwodzie brygady. Pułk wziął udział w bitwie pod Mokrą. Dowódca 12 pułku ułanów płk Andrzej Kuczek, stacjonujący w gajówce u wylotu wsi Miedźno, rozkazał swoim szwadronom zorganizować obronę na skrajach lasu Grodzisko i na nasypie toru kolejowego, żeby w ten sposób zamknąć wyjście na wschód z Mokrej. 3 szwadron dowodzony przez rotmistrza Jerzego Hollaka został wysłany do obsadzenia zachodniego skraju wsi Mokra III, by ubezpieczać organizowanie obrony[14]. Szwadron w szyku konnym podążał do wskazanego miejsca, mijając po drodze wycofujących się żołnierzy 21 pułku ułanów. Ułani Hollaka w gęstym dymie palących się zabudowań wsi Mokra III wpadli na nacierające czołgi niemieckie. „Powstało zamieszanie. Czołgi otworzyły ogień ze wszystkich karabinów maszynowych. Przewracały się konie i padali z siodeł na ziemię ułani. Rotmistrz Hollak dał znak do zmiany kierunku – na skraj lasu, na zachód od wsi, poprzez ziejące ogniem wozy Niemców. Niektórzy ułani starali się ciąć szablami głowy wychylonych z wież dowódców czołgów. Prowadzone w ostatnim plutonie działko przeciwpancerne otworzyło ogień, ale szybko rozjechały je „panzery”. Mimo morderczego ognia szwadronowi udało się oderwać i przeskoczyć galopem 500 metrów dzielące go od lasu. Tu oddział spieszył się (czyli pozostawił konie, by dalej walczyć pieszo), zajmując stanowiska obronne”[15]. Starcie ułanów 3 szwadronu tak opisuje historyk Robert Och - „W pewnym momencie szwadron Hollaka staje oko w oko z niemieckimi czołgami. Obydwie strony wydają się być tym zaskoczone. Wszystko przez duże zadymienie. Odległość między nimi jest zbyt mała na użycie dział. Jako pierwsi zareagowali hitlerowcy. Otworzyli ogień z karabinów zamontowanych w czołgach. Ułani mieli tylko jedną szansę na ratunek i kontynuowanie nierównej walki: musieli przedrzeć się do lasu. Na drodze stały jednak czołg. Ułani – mimo dużych strat – z szablami w ręku ruszyli w kierunku Niemców. Nie było to jednak do końca tak, jak w filmie Wajdy „Lotna”. Ułani nie atakowali czołgów szablami. Atakowali żołnierzy, którzy obsługiwali karabiny na czołgach. Trzeba pamiętać, że to nie były znane Tygrysy, ale jedne z pierwszych modeli czołgów, których strzelcy nie byli chronieni pancerzem. I to na nich skupił się atak polskich żołnierzy”[4]. Natarcie czołgów powstrzymały działa 2 baterii 2 dywizjonu artylerii konnej, ułani 21 pułku i szwadron Hollaka. Około godz 10 Niemcy zintensyfikowali ogień artylerii, szczególnie na pozycje 3 szwadronu 12 pułku ułanów. Rtm. Hollak podjął decyzje o zmianie stanowisk i zajął linię zabudowań przysiółka Mokra II. Szwadron utrzymał się tam do wieczora walcząc z czołgami.

W trakcie bitwy Hollak został ranny w obie nogi, jednak kontynuował walkę. Do wieczora oddział rtm Hollaka bronił się w zabudowaniach Mokrej II. Niemcy dwukrotnie wysyłali parlamentariuszy z propozycją poddania się. W nocy ułani podjęli próbę przedostania się wraz z rannym rotmistrzem Hollakiem w kierunku pozycji brygady, niestety natknęli się na niemiecką placówkę piechoty. W wyniku krótkiej wymiany strzałów rtm. Hollak został zabity. Hollaka pochowano w Izbiskach. Naoczny świadek tak opisuje walkę oddziału rtm. Hollaka we wsi Mokra II – Czołgi otaczają wieś. Ułani bronią się zaciekle w płonącej wsi ponosząc olbrzymie straty. Chcąc ratować przynajmniej konie, rtm. Hollak odsyła je tabunem z kilkoma ułanami pod dowództwem swojego luzaka. Niemcy proponują dwukrotnie poddanie przez parlamentariuszy. Rtm. Holak daje im nieparlamentarną odpowiedź. W ciągu dalszej walki zostaje ciężko ranny. Podjazd osaczony ze wszystkich stron i odcięty od pułku broni się samodzielnie do zmroku. Garstka zdrowych i rannych, opasana taśmami ckm, pobandażowana, niosąc na plecach ciężkie karabiny maszynowe stara się przebić do pułku. Ułani prowadzą ze sobą pokaleczonego konia, na którym wiozą dogorywającego rotmistrza Hollaka. Napotkany czołg niemiecki oddaje serię z ckm prosto w piersi bohaterskiego oficera[16].Przez całą wojnę o grobie pamiętali mieszkańcy Izbisk. Miejsce spoczynku Hollaka otoczyli płotkiem, palili tam znicze. Po wojnie jego zwłoki ekshumowano i przeniesiono do wspólnej mogiły żołnierzy Wołyńskiej BK w Miedźnie[17][18][19]. Uroczysty pogrzeb ekshumowanych z terenu walk pod Mokrą żołnierzy odbył się w dniu 13 maja 1945 r[20].

Incydent starcia konnych ułanów szwadronu Hollaka z czołgami jak również szarża pod Krojantami posłużył Niemcom oraz propagandzie PRL do stworzenia legendy i propagandowych relacji o szarżach polskiej kawalerii na czołgi. Ułani 3 szwadronu 12 pułku, którzy co prawda w zamieszaniu próbowali dosięgnąć szablami wychylonych z wież żołnierzy niemieckich, jednak szybko oderwali się od przeciwnika, spieszyli i obsadzili skraj lasu[15][21][22][14]. Akcję ułanów opisał także Wojciech Żukrowski w „Lotnej”, ale jako szturm ułanów na niemieckie tabory[4]. „Szarżę” ułanów opisują również źródła niemieckie, np. czołgista Rebig[23].

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

  • Rolnik Antoni Szymocha w dole powstałym po wydobyciu z ziemi zabitego ułana posadził dąb. Nazwał go dębem Hollaka. Drzewo rośnie do dziś[4].
  • W miejscu gdzie rtm. Hollak został zabity postawiono pomnik[28][29].
  • Hufiec ZHP Miedźno-Popów otrzymał w 1988 imię rotmistrza Jerzego Hollaka.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Tymczasowy wykaz poległych w czasie kampanji jesiennej 1939 r. w Polsce, Londyn 1941, s. 11.
  2. ↑ Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Bellona, 1991, s. 386.
  3. ↑ Na nagrobku zamieszczonym w serwisie Nieobecni.com.pl widnieje data 3 września 1939
  4. ↑ a b c d Dziennik Wschodni, Rotmistrz z Puław walczył do końca - Dziennik Wschodni, „Dziennik Wschodni” [dostęp 2018-10-08] (pol.).
  5. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 15 sierpnia 1926 roku, s. 260, 265.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 301, 369.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 15 sierpnia 1928 roku, s. 275.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 167, 639.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 263.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 czerwca 1935 roku, s. 76.
  11. ↑ „Polska Zbrojna ; pismo codzienne” (R.15, nr 51), 21 lutego 1936, s. 4.
  12. ↑ Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Bellona, 1991, s. 347.
  13. ↑ a b Rybka, Rocznik oficerski 1939, 2006, s. 137, 697.
  14. ↑ a b Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Bellona, 1991, s. 87-88.
  15. ↑ a b Czarna legenda polskiej kawalerii [online] [dostęp 2018-10-08] (pol.).
  16. ↑ Antoni Kropielnicki, Bój 12 pułku ułanów podolskich pod Mokrą, (1 września 1939 ), 13.09.1981, Tygodnik Powszechny nr 37
  17. ↑ Mokra: Niecodzienne obchody - Warszawa - NaszeMiasto.pl [online], warszawa.naszemiasto.pl [dostęp 2018-10-08] (pol.).
  18. ↑ Mogily.pl - Cmentarz Parafialny w Miedźnie [online], mogily.pl [dostęp 2018-10-08].
  19. ↑ Pomniki, cmentarze i muzea - Kampania Wrześniowa 1939.pl [online], www.1939.pl [dostęp 2018-10-08].
  20. ↑ SiMiS-Promotion, Częstochowa [Historia] Miejsca Pamięci Wojennej na cmentarzu w Miedźnie [online], czestochowa.simis.pl [dostęp 2018-10-08].
  21. ↑ Radosław Kotarski, Nic bardziej mylnego, Znak Literanova, 2015, s. 148, ISBN 978-83-240-3580-9.
  22. ↑ Jak nasi ułani we Wrześniu 1939 z niemieckimi czołgami zwyciężali [online], www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2018-10-08].
  23. ↑ Iwona Kienzler, Mokra 1939, Bellona, Warszawa 1991, s. 67.
  24. ↑ Polish Order of the Virtuti Militari Recipients 1792-1992 [online], feefhs.org [dostęp 2018-10-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-08] (ang.).
  25. ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 420.
  26. ↑ „Dziennik Personalny” (R.18, nr 2), MSWojsk, 11 listopada 1937, s. 40.
  27. ↑ Na podstawie fotografii https://dobroni.pl/rekonstrukcja-zdjecia/167606
  28. ↑ Miejsce śmierci rotmistrza Hollaka - Geocaching Opencaching Polska [online], opencaching.pl [dostęp 2018-10-08] (pol.).
  29. ↑ Izba Pamięci [online] [dostęp 2018-10-08] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Hollak&oldid=73153593”