Jerzy Kirchmayer

Jerzy Maria Kirchmayer, ps. Andrzej, Adam (ur. 29 sierpnia 1895 w Krakowie, zm. 11 kwietnia 1959 w Otwocku) – oficer dyplomowany Wojska Polskiego w II RP, generał brygady ludowego Wojska Polskiego, współautor planu akcji zbrojnej AK „Burza”, historyk wojskowości, pisarz i publicysta, szef Oddziału Historycznego Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, dyrektor nauk Akademii SG WP, zastępca profesora w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, wiceprezes Zarządu Głównego, Rady Naczelnej i Komisji Odznaczeń ZBoWiD.

Jerzy Kirchmayer Andrzej, Adam
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	29 sierpnia 1895 Kraków
Data i miejsce śmierci	11 kwietnia 1959 Otwock
Przebieg służby
Lata służby	1918-1948
Siły zbrojne	Wojsko Polskie II RP Armia Krajowa Ludowe Wojsko Polskie
Stanowiska	szef Oddziału Historycznego Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, dyrektor nauk Akademii SG WP
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Późniejsza praca	Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
Odznaczenia

Tablica pamiątkowa na budynku przy ul.Filtrowej 63 w Warszawie

Grób gen. Jerzego Kirchmayera i jego żony Wandy na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Życiorys

Urodził się 29 sierpnia 1895 w Krakowie w rodzinie inteligenckiej. Syn Kazimierza, adwokata, i Wandy z domu Mataczyńskiej. Szkołę powszechną ukończył we Lwowie, a w 1914 gimnazjum – Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie.

W 1914 aresztowany na terenie Królestwa Polskiego przez władze rosyjskie i wywieziony w głąb Rosji. W 1918 służył w III Korpusie Polskim na Wschodzie. Po powrocie do kraju w grudniu 1918 został powołany do wojska, w okresie wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920 służył w 7 pułku artylerii polowej.

Po wojnie pozostał w wojsku. Szkołę Podchorążych Artylerii w Poznaniu ukończył w 1921, Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu – w 1924. W latach 1921–1930 służył na niższych stanowiskach dowódczych w 3 pułku artylerii ciężkiej i 16 pułku artylerii polowej z dwuletnią przerwą (1924–1926), kiedy przebywał w Biurze Artylerii Francuskiej Misji Wojskowej.

Od 15 października do 15 grudnia 1930 odbył Kurs Próbny przy Wyższej Szkoły Wojennej dla oficerów, powołanych jako kandydatów na kurs normalny 1930–1932. Od 5 stycznia 1931 był słuchaczem XI Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 listopada 1932, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, został przydzielony do dowództwa 13 Dywizji Piechoty w Równem, a następnie w Sztabie Inspektoratu Armii w Toruniu.

W wojnie obronnej 1939 był zastępcą szefa Oddziału III (Operacyjnego) sztabu Armii „Pomorze”, został ciężko ranny w Puszczy Kampinoskiej. W okresie okupacji walczył w szeregach Związku Walki Zbrojnej (przemianowanym następnie na Armię Krajową), był szefem sztabu Okręgu Warszawa Województwo i oficerem Oddziału III Komendy Głównej. W konspiracji stracił nogę.

W lipcu 1944 zgłosił się do wojska. Początkowo organizował służbę historyczną. Był najpierw kierownikiem Wojskowego Biura Historycznego w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym, a następnie szefem Oddziału Historycznego Sztabu Generalnego WP. Następnie był oficerem do specjalnych poruczeń szefa Sztabu Generalnego (1947). Po wypełnieniu misji specjalnej, skierowany do Akademii Sztabu Generalnego, gdzie był dyrektorem nauk, a następnie wykładowcą.

W 1948 został usunięty z wojska. W 1950 aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego pod fałszywymi zarzutami, rok później skazany na karę dożywotniego więzienia. W 1951 wszystkie jego utwory zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą. W październiku 1955 zwolniony, w kwietniu 1956 zrehabilitowany. Pracował następnie w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk na stanowisku zastępcy profesora. Zmarł 11 kwietnia 1959 podczas rekonwalescencji w szpitalu w Otwocku. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (A29-półkole 1-8).

Był autorem wielu publikacji z dziedziny historii wojskowości oraz techniki i taktyki artylerii.

Awanse

• chorąży – 1920
• podporucznik – czerwiec 1922
• porucznik – styczeń 1924
• kapitan – 27 stycznia 1930 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 69 lokatą w korpusie oficerów zawodowych artylerii
• major – 1936
• podpułkownik – 11 listopada 1942
• pułkownik – 1945
• generał brygady – 22 lipca 1947

Ordery i odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1945)
• Krzyż Walecznych (1920)
• Srebrny Krzyż Zasługi (1926)
• Krzyż Partyzancki (1946)
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych - 12 maja 1936

Upamiętnienie

• Tablica pamiątkowa na budynku przy ul.Filtrowej 63, w którym mieszkał, odsłonięta w 2008.

Publikacje

• 1939 i 1944. Kilka zagadnień polskich, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1959
• Geneza Powstania Warszawskiego, Sp. Wyd. „Czytelnik”, Łódź 1946
• Kampania Wrześniowa, Sp. Wyd. „Czytelnik”, Warszawa 1946
• Na marginesie londyńskiego wydania „Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej”. Uwagi i polemiki, Wyd. MON, Warszawa 1958
• Pamiętniki, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1965; Wyd. MON, Warszawa 1987, ​ISBN 83-11-07462-3​
• Powstanie Warszawskie, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1984, ​ISBN 83-05-11080-X​
• W kraju i na obczyźnie, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1971

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 196, 800
• Jerzy Kirchmayer: Pamiętniki. Warszawa: Książka i Wiedza, 1975.
• M. R. Bombicki – Zbrodnie prawa. Wyroki sądów wojskowych w latach 1944-1954, Poznań 1993
• H. Czarnecki – Informator o dokumentach sądowo-więziennych z lat 1944-1956, Poznań 1993
• M. Ney-Krwawicz – Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, Warszawa 1990
• J. Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990, Toruń 2010
• J. Gozdawa-Gołebiowski – Obszar Warszawski Armii Krajowej, Wyd, KUL, Lublin 1992, ​ISBN 83-228-0136-X​
• A. K. Kunert – Słownik konspiracji warszawskiej 1939-1944, t. 1., Warszawa 1987