Jerzy Rzedowski
Jerzy Rzedowski Rotter (ur. 27 grudnia 1926 we Lwowie, zm. 28 marca 2023 w Pátzcuaro[1]) – meksykański botanik polskiego pochodzenia.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 grudnia 1926 |
| Data śmierci |
28 marca 2023 |
| doktor nauk biologicznych | |
| Specjalność: botanika | |
| Doktorat | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1961–1984 |
| Instytut | |
Życiorys edytuj
Jako jedyny syn lekarza Arnolda Rzędowskiego i Ernestyny Rotter zamieszkał w dzieciństwie z rodzicami w jednym ze śląskich miast i tam też rozpoczął edukację. Ze względu na żydowskie pochodzenie rodziny trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w czasie II wojny światowej. Przeżywszy wojnę, w 1946 wraz z ojcem udał się do Meksyku, gdzie mieszkała jego ciotka. W młodym wieku poza językiem polskim znał także: niemiecki, rosyjski oraz podstawy angielskiego i hiszpańskiego. Podczas pobytu w Meksyku szybko opanował ten ostatni i został tłumaczem w tamtejszej ambasadzie RP. Silnie związał się z nowym krajem i gdy ojciec wyjeżdżał do Izraela, postanowił w nim zostać[2]. W 1955 został naturalizowanym Meksykaninem[3].
Studiował botanikę, gdyż jeszcze w Polsce ojciec zainteresował go naukami przyrodniczymi. Najpierw w latach 1949–1952 uczył się na Escuela Nacional de Ciencias Biológicas del IPN, a w 1954 uzyskał na niej tytuł magistra biologii[4][3] (praca dyplomowa przedstawiała szatę roślinną Pedregal de San Angel[3]). W latach 1953–1954 pracował jako botanik w Syntex Laboratories[3]. Dzięki wsparciu finansowemu UNESCO mógł wybrać się na roczne studia do Francji (Université Montpellier 1 w 1957–1958[3]), gdzie poznał europejską szkołę badań ekologii roślin tzw. szkołę fitosocjologii Josiasa Braun-Blanqueta. Na miejscu przedstawiał wykłady na temat szaty roślinnej Meksyku, a w 1958 roku wziął udział w dorocznej wyprawie naukowej The International Society of Phytosociology do Meksyku. Po powrocie do Meksyku od 1959 do 1961 pracował jako botanik w Colegio de Postgraduados de Chapingo, w tym ostatnim roku broniąc dysertację doktorską na Narodowym Uniwersytecie Autonomicznym Meksyku na temat szaty roślinnej stanu San Luis Potosí[2]. Po obronie został pracownikiem naukowym tego uniwersytetu i pracował na nim do 1984. Pełnił w międzyczasie liczne dodatkowe funkcje, takie jak doradca w Instituto Nacional de Investigaciones Forestales (1960–1961) i Narodowym Muzeum Antropologicznym w Meksyku (1963–1965). Był też badaczem Michigan State University (1962–1970). W latach 1960–1961 przewodniczył Sociedad Botánica de México i organizował pierwszy kongres botaniczny w Meksyku (1 Congreso Mexicano de Botánica). Po karierze uniwersyteckiej został pracownikiem naukowym w Instituto de Ecología A. C. w Pátzcuaro[2].
Opublikował około 200 prac naukowych z zakresu botaniki i zgromadził bogatą dokumentację florystyczną w postaci ponad 54 tysiąca arkuszy zielnikowych. Jego prace badawcze stanowią znaczący wkład w poznanie szaty roślinnej Meksyku[3]. Założył czasopismo naukowe „Acta Botánica Mexicana”, którego przez wiele lat był redaktorem naczelnym, zasiadając poza tym w redakcjach 10 innych czasopism[3]. Był nauczycielem wielu botaników meksykańskich (był promotorem 63 doktoratów[4]) i członkiem licznych towarzystw naukowych[2]. Otrzymał wielką liczbę nagród i wyróżnień[3]. W 1999 został wybrany „Botanikiem Tysiąclecia” (Botánico del Milenio) na wniosek dr. Petera Ravena – dyrektora Missouri Botanical Garden podczas Międzynarodowego Kongresu Botanicznego w Saint Louis (USA). Odznaczony jest medalem za dziedzictwo przyznanym przez Sociedad Botánica de México. Jest doktorem honoris causa Universidad Autónoma de Chapingo i Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo[3]. Wyróżniony został nagrodą Asa Gray Award przyznawaną przez American Society of Plant Taxonomists[2][4]. W roku 2017 został wybrany członkiem zagranicznym IV Wydziału Przyrodniczego Polskiej Akademii Umiejętności[5].
Autorstwo taksonów, które opisał naukowo oznaczone jest skrótem Rzed.[6]
Jego nazwisko upamiętnione jest w nazwach gatunkowych wielu roślin (w formie rzedowskiana lub rzedowskii[3]) oraz w nazwie rodzaju Rzedowskia[7]. Jego imieniem nazwany jest też ogród botaniczny w Meksyku – Jardín Botánico Jerzy Rzedowski Rotter[8].
Życie prywatne edytuj
Jego żona Graciela Calderón de Rzedowski (ur. 1931 w Guanajuato, zm. 2022), również była botanikiem. Ich kariery zawodowe i naukowe przeplatały się; wiele publikacji wydali wspólnie[3][9].
Wybrane publikacje edytuj
Jerzy Rzedowski jest autorem lub współautorem m.in.[3]:
- Vegetación de México (1978)
- Flora fanerogámica del Valle de México (I wyd. 1979–1990, II wyd. 2001)
- Flora del Bajío y de Regiones Adyacentes (1991–)
- Los principales colectores de plantas activos en México entre 1700 y 1930 (2008)
Przypisy edytuj
- ↑ Murió Jerzy Rzedowsk, pilar de la botánica en México; comunidad científica lamenta pérdida (hiszp.)
- ↑ a b c d e f g h i j k l Rzedowski Rotter, Jerzy (1926-). [w:] JSTOR Global Plants [on-line]. JSTOR. [dostęp 2016-12-27].
- ↑ a b c Rosa Esthela González Flores: Semblanzas Dr. Jerzy Rzedowski Rotter. [w:] 45 Revista Fuente vol. 1, No. 1 [on-line]. grudzień 2009. [dostęp 2016-12-27].
- ↑ Członkowie zagraniczni PAU wybrani w 2017 roku
- ↑ Rzedowski, Jerzy (1926-). International Plant Names Index. [dostęp 2016-12-27].
- ↑ Rzadowskia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2016-12-27].
- ↑ Jardin Botanico - Jerzy Rzedowski Rotter. BGCI Botanic Gardens Conservation International. [dostęp 2016-12-27].
- ↑ Rosa Elena Murillo Guizar, Graciela Calderón Díaz Barriga (1931-2022), „Act. Bot. Mex”, 129, 2022, DOI: 10.21829/abm129.2022.1993 [dostęp 2023-03-29].
Linki zewnętrzne edytuj
- Jerzy Rzedowski, ResearchGate (zbiór publikacji)