Jerzy Stempowski

polski eseista

Jerzy Czesław Stempowski ps. Paweł Hostowiec (ur. 10 grudnia 1893 w Krakowie, zm. 4 października 1969 w Bernie) – polski eseista, krytyk literacki, wolnomularz.

Jerzy Stempowski
Paweł Hostowiec
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 grudnia 1893
Kraków

Data i miejsce śmierci

4 października 1969
Berno

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Epoka

literatura współczesna

Ważne dzieła
  • Chimera jako zwierzę pociągowe
  • Eseje dla Kassandry
Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Nagrody

nagroda Polskich Oddziałów Wartowniczych i Technicznych w Niemczech (1950), Nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego, nagroda „Kultury” (1967)[1]

Grób Jerzego Stempowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys

edytuj

Był synem Stanisława Stempowskiego, który w latach 20. XX w. był Wielkim Mistrzem Wielkiej Loży Narodowej Rytu Szkockiego. Pochodził z zamożnej ziemiańskiej rodziny osiadłej około 1750 roku na Ukrainie (majątek Szebutyńce nad Dniestrem).

Jerzy dzieciństwo spędził w majątku Szebutyńce (inna nazwa:Szebutyniec) na Podolu a od roku 1897 w Warszawie, gdzie uczęszczał do szkoły Zgromadzenia Kupców. W roku 1906 powrócił na Podole, zamieszkał w majątku Winikowiec, pobierając prywatnie nauki. W roku szkolnym 1907/08 chodził w Warszawie do prywatnego gimnazjum im. gen. Chrzanowskiego, ale po konflikcie z katechetą przerwał naukę i znów wyjechał na Podole. Zdał eksternistycznie maturę w Niemirowie (1911)[2]. Studiował w Krakowie, Monachium, Genewie, Zurychu i Bernie.

W 1919 roku podjął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, podróżował do Niemiec, Francji, i Szwajcarii, gdzie pracował w polskim przedstawicielstwie dyplomatycznym w Bernie. W 1920 roku wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej.

W latach 1921–1925 był korespondentem zagranicznym Polskiej Agencji Telegraficznej. W okresie międzywojennym był między innymi szefem gabinetu w Prezydium Rady Ministrów premiera Bartla (maj 1926) oraz wykładowcą w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej.

18 września 1939 roku przekroczył granicę węgierską i wiosną 1940 roku dotarł do Berna. Od 1941 roku zamieszkał w Muri, gdzie przebywał na emigracji. Współpracę z paryską „Kulturą” nawiązał w 1946 roku i w latach 1954–1969 publikował w niej kolumnę Pamiętnik niespiesznego przechodnia (felietony i eseje). W tym czasie korespondował m.in. z Marią Dąbrowską.

Jego grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 107–I–29/30)[3], urnę z prochami sprowadzono ze Szwajcarii w 1994 roku[4].

Twórczość

edytuj
  • Pielgrzym (Warszawa, 1924)
  • Pan Jowialski i jego spadkobiercy (1931)
  • Chimera jako zwierzę pociągowe (1933)
  • Nowe marzenia samotnego wędrowca (1935)
  • Pełnomocnictwa recenzenta (1938)
  • Europa w 1938–1939 (1939)
  • Dziennik podróży do Austrii i Niemiec (listopad-grudzień 1945) (Rzym, 1946)
  • Ziemia berneńska (La Terre bernoise, Genewa, 1954, wydanie polskie 1990, wznowienie 2012)
  • Eseje dla Kassandry (Paryż, 1961)
  • Od Berdyczowa do Rzymu (Paryż, 1971)
  • Listy z ziemi berneńskiej (Londyn, 1974)
  • Eseje (1984)
  • Szkice literackie (1988)
  • Listy do Jerzego Giedroycia (1991)
  • Zapiski dla zjawy (oryginał francuski: Notes pour une ombre suivi de Notes d’un voyage dans le Dauphiné) (2004)
  • W dolinie Dniestru. Pisma o Ukrainie (2014, oprac. Andrzej Stanisław Kowalczyk)

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Sylwia Majewska. Jerzy Stempowski. Szkic do portretu. „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej”. 7, s. 90-91, 2003. 
  2. Culture.pl: Jerzy Stempowski - Życie i twórczość. [dostęp 2023-10-15].
  3. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
  4. „Kultura” 1994 nr 11/566, s. 154.
  5. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 52, Nr 7 z 12 grudnia 1959. 

Bibliografia

edytuj