Jerzy Stempowski
Jerzy Czesław Stempowski ps. Paweł Hostowiec (ur. 10 grudnia 1893 w Krakowie, zm. 4 października 1969 w Bernie) – polski eseista, krytyk literacki, wolnomularz.
Data i miejsce urodzenia |
10 grudnia 1893 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
4 października 1969 |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | |
Epoka | |
Ważne dzieła | |
| |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
nagroda Polskich Oddziałów Wartowniczych i Technicznych w Niemczech (1950), Nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego, nagroda „Kultury” (1967)[1] |
Życiorys
edytujBył synem Stanisława Stempowskiego, który w latach 20. XX w. był Wielkim Mistrzem Wielkiej Loży Narodowej Rytu Szkockiego. Pochodził z zamożnej ziemiańskiej rodziny osiadłej około 1750 roku na Ukrainie (majątek Szebutyńce nad Dniestrem).
Jerzy dzieciństwo spędził w majątku Szebutyńce (inna nazwa:Szebutyniec) na Podolu a od roku 1897 w Warszawie, gdzie uczęszczał do szkoły Zgromadzenia Kupców. W roku 1906 powrócił na Podole, zamieszkał w majątku Winikowiec, pobierając prywatnie nauki. W roku szkolnym 1907/08 chodził w Warszawie do prywatnego gimnazjum im. gen. Chrzanowskiego, ale po konflikcie z katechetą przerwał naukę i znów wyjechał na Podole. Zdał eksternistycznie maturę w Niemirowie (1911)[2]. Studiował w Krakowie, Monachium, Genewie, Zurychu i Bernie.
W 1919 roku podjął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, podróżował do Niemiec, Francji, i Szwajcarii, gdzie pracował w polskim przedstawicielstwie dyplomatycznym w Bernie. W 1920 roku wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
W latach 1921–1925 był korespondentem zagranicznym Polskiej Agencji Telegraficznej. W okresie międzywojennym był między innymi szefem gabinetu w Prezydium Rady Ministrów premiera Bartla (maj 1926) oraz wykładowcą w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej.
18 września 1939 roku przekroczył granicę węgierską i wiosną 1940 roku dotarł do Berna. Od 1941 roku zamieszkał w Muri, gdzie przebywał na emigracji. Współpracę z paryską „Kulturą” nawiązał w 1946 roku i w latach 1954–1969 publikował w niej kolumnę Pamiętnik niespiesznego przechodnia (felietony i eseje). W tym czasie korespondował m.in. z Marią Dąbrowską.
Jego grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 107–I–29/30)[3], urnę z prochami sprowadzono ze Szwajcarii w 1994 roku[4].
Twórczość
edytuj- Pielgrzym (Warszawa, 1924)
- Pan Jowialski i jego spadkobiercy (1931)
- Chimera jako zwierzę pociągowe (1933)
- Nowe marzenia samotnego wędrowca (1935)
- Pełnomocnictwa recenzenta (1938)
- Europa w 1938–1939 (1939)
- Dziennik podróży do Austrii i Niemiec (listopad-grudzień 1945) (Rzym, 1946)
- Ziemia berneńska (La Terre bernoise, Genewa, 1954, wydanie polskie 1990, wznowienie 2012)
- Eseje dla Kassandry (Paryż, 1961)
- Od Berdyczowa do Rzymu (Paryż, 1971)
- Listy z ziemi berneńskiej (Londyn, 1974)
- Eseje (1984)
- Szkice literackie (1988)
- Listy do Jerzego Giedroycia (1991)
- Zapiski dla zjawy (oryginał francuski: Notes pour une ombre suivi de Notes d’un voyage dans le Dauphiné) (2004)
- W dolinie Dniestru. Pisma o Ukrainie (2014, oprac. Andrzej Stanisław Kowalczyk)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (17 listopada 1958)[5]
Przypisy
edytuj- ↑ Sylwia Majewska. Jerzy Stempowski. Szkic do portretu. „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej”. 7, s. 90-91, 2003.
- ↑ Culture.pl: Jerzy Stempowski - Życie i twórczość. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
- ↑ „Kultura” 1994 nr 11/566, s. 154.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 52, Nr 7 z 12 grudnia 1959.
Bibliografia
edytuj- Jacek Hajduk, Fantazje mimowolnego podróżnika, Wojnowice 2016.
- Pan Jerzy. Śladami niespiesznego przechodnia. Wspomnienia, szkice i artykuły o Jerzym Stempowskim, Warszawa 2005, Biblioteka „Więzi”, ISBN 83-88032-82-8.
- Lesław M. Bartelski: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Tower Press, 2000, s. 391.
- Andrzej Stanisław Kowalczyk, Nieśpieszny przechodzień i paradoksy: rzecz o Jerzym Stempowskim, Wrocław 1997.
- ISNI: 0000000121021124
- VIAF: 68971424
- LCCN: nr89018287
- GND: 119084724
- BnF: 12174697w
- SUDOC: 030302781
- SBN: CUBV083580
- NLA: 35522717
- NKC: xx0011032, js20201094422
- NTA: 074715674
- CiNii: DA08597097
- Open Library: OL342417A
- PLWABN: 9810574386905606
- NUKAT: n94110080
- J9U: 987007268577705171
- LNB: 000225658
- LIH: LNB:BN0o;=BV