Jerzy Stuhr
Jerzy Oskar Stuhr (ur. 18 kwietnia 1947 w Krakowie) – polski aktor filmowy i teatralny, reżyser, pedagog, profesor sztuk teatralnych, pisarz i polonista, laureat Polskiej Nagrody Filmowej za rolę drugoplanową (2006) w filmie Persona non grata (2005) i nagrody specjalnej za osiągnięcia życia (2018).
| |||||||||||||||||
 Jerzy Stuhr (2018) | |||||||||||||||||
| Imię i nazwisko | Jerzy Oskar Stuhr | ||||||||||||||||
| Data i miejsce urodzenia | 18 kwietnia 1947 Kraków | ||||||||||||||||
| Zawód | aktor, reżyser, profesor sztuk teatralnych, pisarz, polonista | ||||||||||||||||
| Współmałżonek | Barbara Stuhr (od 1971)[1] | ||||||||||||||||
| Lata aktywności | od 1971 | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Odznaczenia | |||||||||||||||||
      
| |||||||||||||||||
Spis treści
ŻyciorysEdytuj
Pochodzi z rodziny od pokoleń związanej z Krakowem. Pierwsi jej przedstawiciele – Anna z Thillów oraz Leopold Stuhrowie – przybyli tu z powiatu Mistelbach w Dolnej Austrii w 1879[2]. Pradziadek artysty, Leopold Stuhr, należał do zamożnego mieszczaństwa. Osiadłszy w Krakowie, kupił kamienicę w Rynku Podgórskim, a następnie założył restaurację[3]. Matka Jerzego Stuhra, Maria, była księgową w teatrze Banialuka[4], a ojciec Tadeusz był prokuratorem, ale – co nietypowe w okresie Polski Ludowej – nie należał on do PZPR[5].
Do ukończenia szkoły średniej (III Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego) mieszkał wraz z rodzicami w Bielsku-Białej. Następnie powrócił do Krakowa, gdzie ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a potem Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie.
Rozpoczął pracę jako aktor w Starym Teatrze. Szerokiej publiczności w Polsce stał się znany w połowie lat siedemdziesiątych jako współprowadzący (wraz z Bogusławem Sobczukiem) programy telewizyjne z cyklu Spotkanie z Balladą. W latach 1990–1996 oraz 2002–2008 był rektorem PWST w Krakowie. W 2006 wszedł w skład rady programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej. Jest także przewodniczącym rady Fundacji Krakowskiego Hospicjum dla Dzieci im. księdza Józefa Tischnera[6]. Organizację tę wspiera od 2004.
Tytuł profesora sztuk teatralnych uzyskał w 1994. Był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów[7].
We wrześniu 2011 Jerzy Stuhr trafił na leczenie do szpitala onkologicznego w związku z problemami z gardłem, a lekarze potwierdzili nowotwór krtani[8]. Aktor miał poważne problemy zdrowotne już wcześniej – przeszedł zawał serca, co zaowocowało napisaniem książki Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce[6].
Życie prywatneEdytuj
W 1971 roku wziął ślub z Barbarą Kóską, późniejszą skrzypaczką, z którą znał się od dzieciństwa[9]. Są rodzicami aktora Macieja Stuhra (ur. w 1975) oraz artystki malarki Marianny Stuhr (ur. w 1982).
Odznaczenia i nagrodyEdytuj
Ordery i odznaczeniaEdytuj
- Order Uśmiechu (2014)[10] oraz członek Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu (2016)[11].
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, 2011 (za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej oraz działalności pedagogicznej)[12].
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, 1997 (w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej)[13]
- Złoty Krzyż Zasługi[14]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, 2005[15]
- Odznaka „Honoris Gratia”, 2012[16]
- Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Republiki Włoskiej, 2000[17]
Inne nagrody i wyróżnieniaEdytuj
- 1979 – Brązowe Lwy Gdańskie 6. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych dla najlepszego aktora
- 1987 – Brązowe Lwy Gdańskie 12. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za najlepszą rolę drugoplanową
- 1988 − Nagroda Sekcji Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego przyznana w ramach nagrody im. Stanisława Ignacego Witkiewicza za popularyzację polskiej kultury teatralnej za granicą[18].
- 1994 ‒ Nagroda Specjalna Jury 19. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Spis cudzołożnic
- 1997 – Złote Lwy 22. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Historie miłosne
- 2007 ‒ Nagroda za najlepszy scenariusz 32. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Korowód
- 2007 – Laur Krakowa XXI wieku
- 9 listopada 2007 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[19], gdzie też jest wykładowcą.
- 12 listopada 2008 otrzymał Złotą Kaczkę, zostając wybranym najlepszym aktorem komediowym stulecia.
- Za książkę Stuhrowie. Historie rodzinne, wydaną przez Wydawnictwo Literackie otrzymał przyznawaną przez Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie Nagrodę Krakowska Książka Miesiąca.
- 19 maja 2012 ‒ Wielka Nagroda Festiwalu „Dwa Teatry ‒ Sopot 2012” za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji (razem z Anną Seniuk)[20].
- 12 listopada 2012 – Złote Berło, nagroda Fundacji Kultury Polskiej za „wspaniałe dzieła teatralne i filmowe, przejmujące i porywające kreacje aktorskie oraz refleksyjną i niebanalną memuarystykę”[21].
- 2012 – Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura[22]
- 20 września 2014 – Nagroda Specjalna Jury 39. Festiwalu Filmowego w Gdyni za film Obywatel
- 24 sierpnia 2017 – Mocny Solanin na 9. Solanin Film Festiwal 2017 za „walkę o przyzwoitość, szlachetność i dobro zarówno na scenie, jak i w codziennym życiu.”[23]
- 9 marca 2018 - Orzeł 2018 za osiągnięcia życia[24].
Wybrane role teatralneEdytuj
- Kontrabasista w Kontrabasiście Patricka Süskinda
- Sekretarz w Życiorysie Krzysztofa Kieślowskiego
- Piotr Wierchowieński w Biesach Fiodora Dostojewskiego
- Piotr Wysocki w Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego
- AA w Emigrantach Sławomira Mrożka
- Horodniczy w Rewizorze Nikołaja Gogola
- Porfiry Pietrowicz w Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego
- Król Ryszard w Ryszardzie III Williama Shakespeare’a w Teatrze Ludowym w Krakowie
- Volpone w Volpone albo lis Bena Jonsona w Teatrze Telewizji
FilmografiaEdytuj
Polski dubbingEdytuj
- 1996: Larry 7: Miłość na Fali – Larry
- 1998: Mulan – Mushu
- 2001: Shrek – Osioł
- 2001: Alicja i tajemnica trzeciej planety – Gromozeka
- 2003: Wiedźma Chrzestna – Wilkołak Harry
- 2004: Shrek 2 – Osioł
- 2004: Mulan II – Mushu
- 2007: Shrek Trzeci – Osioł
- 2007: Pada Shrek – Osioł
- 2009: Gwiazda Kopernika – Paul Van De Volder
- 2010: Shrek Forever – Osioł
- 2010: Święty Mikołaj – Święty Mikołaj
- 2010: Shrek ma wielkie oczy – Osioł
- 2010: Shrek 3-D – Osioł
- 2011: Smerfy − Gargamel
- 2013: Smerfy 2 − Gargamel
- 2015: Alicja – dziewczyna Wszechświat – Pr. Sapojkov
- 2018: Mowgli: Legenda dżungli – Akela
- 2019: Król Lew – Rafiki
ReżyseriaEdytuj
- 1994: Spis cudzołożnic
- 1997: Historie miłosne
- 1999: Tydzień z życia mężczyzny
- 2000: Duże zwierzę
- 2003: Pogoda na jutro
- 2007: Korowód
- 2011: Mundo Invisível. Tributo ao Público de Cinema
- 2014: Obywatel
Pozostała twórczośćEdytuj
Publikacje książkoweEdytuj
- Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce. Czytelnik, Warszawa 1992
- Ucieczka do przodu! Jerzy Stuhr od A do Z w wywiadach Marii Malatyńskiej. Znak, Kraków 2007
- Stuhrowie. Historie rodzinne. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008
- Tak sobie myślę…. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012
- Obywatel Stuhr. Z Jerzym i Maciejem rozmawia Ewa Winnicka. Znak, Kraków 2014
- Kto tam zerka na Kacperka? (wspólnie z Marianną Bończą-Stuhr). Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014
- Ja kontra bas. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015
Współpraca radiowaEdytuj
Współpracował z RMF FM przy kampanii „Prawda czy fałsz?” oraz czytał Przygody dobrego wojaka Szwejka. Został członkiem rady programowej radia RMF Classic.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Jerzy Stuhr: 39 lat po ślubie a kocham Basię bez pamięci, superexpress.pl, [dostęp:] 23 grudnia 2010
- ↑ http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/72254,druk.html
- ↑ Księgarnia Aros, Stuhrowie. Historie rodzinne - Jerzy Stuhr, Aros.pl [dostęp 2018-08-21].
- ↑ Stuhr Jerzy, Encyklopedia Krakowa [dostęp 2018-01-01].
- ↑ r, „Mój ojciec był prokuratorem nienależącym do PZPR. Wybrał wolność”. Jerzy Stuhr na Kongresie Prawników Polskich, polsatnews.pl, 20 maja 2017 [dostęp 2018-01-01].
- ↑ a b Strasznie chcę żyć dla ludzi. Fragmenty rozmowy z Jerzym Stuhrem. „Angora”. Nr 7 (19 lutego 2012), 2012-01-29.
- ↑ Jerzy Stuhr w bazie „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI).
- ↑ Stuhr: wierzę, że pokonam chorobę. polskieradio.pl, 2011-12-05. [dostęp 2012-02-15].
- ↑ Jerzy Stuhr: 39 lat po ślubie a kocham Basię bez pamięci [dostęp 2018-08-17].
- ↑ PRZYZNANIE ORDERÓW UŚMIECHU. orderusmiechu.pl. [dostęp 06 grudnia 2015].
- ↑ Komunikat Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu z dn. 2.11.2016 roku. orderusmiechu.pl, 2016-11-02. [dostęp 2016-11-02].
- ↑ M.P. z 2011 r. nr 71, poz. 697
- ↑ M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 110
- ↑ Kto jest kim w Polsce. Edycja 2. Warszawa: Interpress, 1989, s. 1269
- ↑ Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wiadomosci.wp.pl, 5 października 2005. [dostęp 2013-01-06].
- ↑ Zarządzenie Nr 989/2012 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 2012-04-13 w sprawie nadania odznaki Honoris Gratia panu Jerzemu Stuhrowi. bip.krakow.pl, 2012-04-13. [dostęp 2012-06-24].
- ↑ Stuhr Sig. Jerzy Cavaliere Ordine al Merito della Repubblica Italiana
- ↑ Teatr w Polsce - polski wortal teatralny, e-teatr.pl [dostęp 2019-01-31].
- ↑ Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego [dostęp 2011-02-21].
- ↑ Festiwal „Dwa Teatry” na antenach TVP. Telewizja Polska SA, 2012-05-14. [dostęp 2012-05-29].
- ↑ Złote Berło dla Jerzego Stuhra. radio-krakow.pl. [dostęp 2012-11-08].
- ↑ Laureaci z poprzednich edycji : Polish Market, polishmarket.com.pl [dostęp 2015-12-07].
- ↑ Jerzy Stuhr - 9. Solanin Film Festiwal 2017 - Offowy Festiwal Filmowy, solanin-film.pl [dostęp 2017-11-07].
- ↑ Jerzy Stuhr laureatem za osiągnięcia życia. onet.pl. [dostęp 2018-03-09].
- ↑ Jerzy Stuhr i Danuta Stenka w polskiej wersji językowej filmu „Twój Vincent” [ZOBACZ] - Radio Wrocław, radiowroclaw.pl [dostęp 2017-11-24].
BibliografiaEdytuj
- Jerzy Stuhr w bazie IMDb (ang.)
Linki zewnętrzneEdytuj
- Jerzy Stuhr w bazie Filmweb
- Jerzy Stuhr w bazie filmpolski.pl
- Jerzy Stuhr w bazie e-teatr.pl
- Giuseppe Sedia, An Interview with Jerzy Stuhr, in “The Krakow Post”, March 26th 2012.
- Jerzy Stuhr na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Jerzy Stuhr o swoich rolach, wirtualny album