Jesiotr bałtycki
Jesiotr bałtycki (Acipenser oxyrinchus oxyrinchus) – duża, dwuśrodowiskowa, anadromiczna ryba jesiotrokształtna z rodziny jesiotrowatych (Acipenseridae) zasiedlająca zlewisko Morza Bałtyckiego. Ryba o niejasnej pozycji taksonomicznej, wcześniej uważana była za bałtycką populację jesiotra zachodniego (Acipenser sturio), obecnie jest uznawana za wschodnią populację występującego wzdłuż atlantyckich wybrzeży Ameryki Północnej jesiotra ostronosego (Acipenser oxyrinchus).
| Acipenser oxyrinchus oxyrinchus[1] | |
| Mitchill, 1815 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | |
| Podgatunek |
jesiotr bałtycki |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
W Morzu Bałtyckim jesiotr pojawił się nie wcześniej niż 7500 lat temu, około 500 lat po uformowaniu się Morza Litorynowego – dane genetyczne sugerują, że nastąpiło to około 4000–5000 lat temu[3]. Z neolitu i wczesnego średniowiecza znane są udokumentowane dowody obecności tej ryby w basenie Morza Bałtyckiego – rysunki naskalne na półwyspie Biesow Nos (na jeziorze Onega) i pozostałości części kostnych jesiotra odkryte m.in. na terenie Wolina i Gdańska. Z badań wynika, że najwięcej jesiotrów łowiono w VIII wieku. Od tamtej pory liczebność populacji ciągle się zmniejszała. Na początku XX wieku nastąpił tak duży spadek liczebności populacji, że ryba straciła znaczenie gospodarcze. Częściowe zakazy połowów wprowadzono w 1918 na Pomorzu Zachodnim i w 1932 w dorzeczu Wisły. Od 1936 obowiązywał całkowity zakaz połowów, co nie uchroniło ryby przed wyginięciem. Ostatni znany egzemplarz złowiła załoga kutra poławiającego śledzie w 1996 w pobliżu estońskiej wyspy Muhu. Ryba miała długość 2,9 m i masę ciała 136 kg, jej wiek oceniono na 50 lat. Był to trzeci jesiotr złowiony w Bałtyku od 1992 roku[4].
Według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jesiotr bałtycki jest gatunkiem zanikłym w Polsce (kategoria EXP). Od lat 40. XX wieku nie stwierdzono obecności osobników młodocianych. Ostatnie osobniki notowano na terenie Polski w 1965 w dolnym biegu Wisły, w okolicach Chełmna[5] oraz w ujściu Wisły w 1971, a prawdopodobnie ostatniego z populacji bałtyckiej złowiono w maju 1996 w Estonii. Od 1996 prowadzone są prace zmierzające do restytucji jesiotra w polskich wodach[6]. Prace te koordynuje Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie we współpracy z Instytutem Ekologii Wód i Rybactwa Śródlądowego w Berlinie w ramach Projektu Restytucji Ryb Wędrownych w Polsce. W ramach tych działań – pod koniec 2009 roku – wypuszczono do Zatoki Pomorskiej ponad 100 oznakowanych osobników jesiotra ostronosego o średniej długości ok. 1,2 m i masie powyżej 10 kg[7]. W reintrodukcji wykorzystuje się jesiotry z St John River, które są genetycznie najbardziej zbliżone do wymarłych populacji jesiotrów bałtyckich[5][3].
Jesiotr bałtycki spędzał większość życia w Bałtyku. Na okres tarła wpływał wiosną do górnego biegu rzek (Wisła, Odra, Niemen, Dźwina i Newa). Był rybą długowieczną, późno dojrzewającą płciowo. Samce osiągały zdolność do rozrodu pomiędzy 12. a 15. rokiem życia, samice dwa do trzech lat później. Młode żywiły się zooplanktonem, później bezkręgowcami, a dorosłe zjadały mięczaki, skorupiaki i małe ryby.
Istotną cechą odróżniającą jesiotra bałtyckiego od innych jesiotrowatych spotykanych w polskich wodach jest masa ciała, która u dorosłych osobników jesiotra bałtyckiego znacznie przekracza 100 kg, w porównaniu do kilku kilogramów dla uciekinierów z hodowli – zwykle jesiotra syberyjskiego, rosyjskiego i ich mieszańców. Ubarwienie grzbietu zmienne – od ciemnooliwkowego do prawie czarnego, boki srebrzyste, brzuch prawie biały. Płytki kostne kontrastują z resztą ciała.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Acipenser oxyrinchus oxyrinchus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Acipenser oxyrinchus oxyrinchus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Danijela Popović, Hanna Panagiotopoulou, Mateusz Baca, Krzysztof Stefaniak, Paweł Mackiewicz, Daniel Makowiecki, Tim L. King, Jakub Gruchota, Piotr Węgleński, Anna Stanković. The history of sturgeon in the Baltic Sea. „Journal of Biogeography”, 2014. DOI: 10.1111/jbi.12307. (ang.).
- ↑ Veljo Kuivjõgi: Muhu Maria jäi viimaseks Läänemerest püütud atlandi tuuraks. saarlane.ee, 25-05-2006. [dostęp 2016-06-25]. (est.).
- ↑ a b R. Kolman, A. Kapusta, A. Duda, G. Wiszniewski. Review of the current status of the Atlantic sturgeon Acipenser oxyrinchus oxyrinchus Mitchill 1815, in Poland: principles, previous experience, and results. „Journal of Applied Ichthyology”. 27 (2), s. 186–191, 2011. DOI: 10.1111/j.1439-0426.2011.01680.x. (ang.).
- ↑ Restytucja jesiotra bałtyckiego, 2007 – red. R. Kolman, Wyd. IRS.
- ↑ Jörn Gessner: Gdzie jesiotrom będzie dobrze?. Instytut Rybactwa Śródlądowego. [dostęp 2011-11-11]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Ryszard Kolman: Jesiotr bałtycki, Acipenser oxyrhynchus oxyrhynchus. W: Witkowski Z., Adamski P. (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków sieci Natura 2000. T. 6. s. 193-197.
- Jelonek M., Sobieszczyk P., Wojewódzki Program Ochrony i Rozwoju Zasobów Wodnych Województwa Podkarpackiego w Zakresie Przywrócenia Możliwości Migracji oraz Restytucji Ryb Dwuśrodowiskowych (pdf)
- R. Kolman. Jaki jesiotr wyginął w Bałtyku?. „Komunikaty Rybackie”. 1, s. 1-3, 2003. IRS.