Jeziaryszcza (jezioro)
Jeziaryszcza[a] (biał. Езярышча, ros. Езерище, Jezieriszcze) – jezioro położone na Białorusi (rejon horodecki obwodu witebskiego) przy granicy z Rosją (rejon newelski obwodu pskowskiego). Jeden z największych zbiorników wodnych w kraju[2]. Na zachodnim brzegu leży osiedle typu miejskiego o tej samej nazwie.
| |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Wyspy |
20 |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
15,39 km² |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
32,8 km |
| Objętość |
66,95 mln m³[1] |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające |
Ahniesz, Dubouka, Tryzubka |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 55°51′00″N 30°01′12″E/55,850000 30,020000
| |
Geografia edytuj
Sporych rozmiarów zbiornik wodny pochodzenia polodowcowego o powierzchni 15,39 km² i podłużnym kształcie położony na osi północny zachód — południowy wschód. Linia brzegowa jest bardzo urozmaicona, z licznymi zatokami, półwyspami i wyspami, zwłaszcza we wschodniej części jeziora. Jej łączna długość to 32,8 km, natomiast powierzchnia 20 wysp wynosi 0,67 km²[1][2].
Północno-wschodnim brzegiem jeziora Jeziaryszcza przebiega granica białorusko-rosyjska. Brzeg ten, zbudowany z iłów morenowych wznosi się ponad 25 metrów nad poziomem lustra wody; pozostałe brzegi zbiornika wyraźnie łagodniejsze i niższe (ok. 5 m)[1][2][4]. Maksymalna długość jeziora to 8,87 km, szerokość – 2,6 km[1][4][5]. Dno zbiornika o nieregularnej rzeźbie, z mieliznami i głębiami. Maksymalna głębokość to 11,5 m w niewielkiej części centralnej, średnia głębokość jeziora – 4,4 m. Strefa przybrzeżna jest niezwykle wąska, piaszczysto-żwirowa o szerokości 5–10 m. Około 60% powierzchni jeziora przypada na głębokość większą niż 5 m (poniżej 2 m – 12–19%)[1][2][4].
Jezioro zasilane jest przez trzy niewielkie cieki: Ahniesz, Duboukę, Tryzubkę wpadające do zbiornika na jego południowo-wschodnim krańcu (a także kilka mniejszych strumieni), odwadnia je rzeka Obol – dopływ Dźwiny – z wypływem po zachodniej stronie akwenu[4][5].
Lustro zbiornika zostało w 1959 roku sztucznie podpiętrzone w wyniku wybudowania progu wodnego na rzece Obol (Kluczohorska Elektrownia Wodna)[1][2]. W połączeniu z wylesieniem i dużym nachyleniem niektórych brzegów doprowadziło to do ich erozji oraz spływu nawozów z okolicznych pól. W efekcie doszło do pogorszenia się jakości wody[4] (w 1983 r. przejrzystość oceniano na 1,5 m)[1].
Flora edytuj
Jezioro ma charakter eutroficzny, latem woda nagrzewa się do dna. W latach 80. XX wieku około 10–12% powierzchni jeziora pozostawało pokryte roślinnością wodną[1][2], której głównym siedliskiem jest piaszczysta strefa przybrzeżna. Wśród makrofitów dominują helofity: trzciny czy manna. Licznie występują także rośliny podwodne (ryzofity), np. z rodzaju rdestnica[2].
Fauna edytuj
Ichtio- i awifauna edytuj
W jeziorze żyją liczne gatunki ryb (m.in. leszcz, sandacz, szczupak, okoń, płoć, jaź, krąp, wzdręga, lin, ukleja, karaś, węgorz[1], miętus[2]).
Ponadto z uwagi na niewielką głębokość stanowi ono ostoję ptactwa wodnego i brodzącego. W 1979 akwen ustanowiono rezerwatem ornitologicznym (Jeziaryszczanski) o powierzchni 21 km² (stan na 1982 r.). Obejmuje on całe jezioro wraz z wyspami, przyległymi bagnami u wlotu rzeki Dubouki i wypływu rzeki Obal a także 100-metrowy pas przybrzeżny. Na jego terenie odnotowano gniazdowanie 61 gatunków ptaków, kolejne 47 gatunków pojawia się w rezerwacie w czasie migracji[6]. Do najczęściej spotykanych należą rycyki, czajki, krwawodzioby, bekasowate, mewy: mała i siwa czy dzikie kaczki[4][6]. Ich liczbę w latach 80. szacowano na 250 par na ha[6].
Makrobentos edytuj
Licznie występują ochotkowate i wodne mięczaki, których ilość pod koniec lat 80. XX wieku szacowano na 17,36 g/m²[2].
Zooplankton edytuj
W przeciwieństwie do makrofitów, jezioro jest stosunkowo ubogie w zooplankton, który reprezentowany jest przez 10 gatunków skorupiaków niższych i 10 gatunków wrotków[2]. W 1988 r. ich ilość oceniano na 5,18 g/m³ z tendencją wzrostową[2].
Uwagi edytuj
- ↑ Nazwa polska notowana w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego to Jezierzyszcze[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i I.I. Bohdziel, Езярышча, [w:] Iwan Szamiakin (red.), Энцыклапедыя прыроды Беларусі [DjVu], t. 2, Mińsk: Wydawiectwa «Biełaruskaja encykłapiedyja» imia Pietrusia Brouki, 1983, s. 263 [dostęp 2020-09-15] (biał.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Wolha Jakuszka (red.), Озера Беларуси, Mińsk: Uradżaj, 1988 [zarchiwizowane 2014-08-12] (ros.).
- ↑ Jezierzyszcze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 573.
- ↑ a b c d e f Езерище [online], kraj.vitebsk.net [dostęp 2020-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (ros.).
- ↑ a b Mapa [online], OpenStreetMap [dostęp 2020-09-15] (pol.).
- ↑ a b c A.M. Darafiejeu, Езярышчанскі, [w:] Iwan Szamiakin (red.), Энцыклапедыя прыроды Беларусі [DjVu], t. 2, Mińsk: Wydawiectwa «Biełaruskaja encykłapiedyja» imia Pietrusia Brouki, 1983, s. 264 [dostęp 2020-09-15] (biał.).